دکتر داریوش اسماعیلی که از بهمن ۱۳۹۸ به عنوان معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت منصوب شده، اعتقاد دارد با تفویض بخشی از اختیارات شورای‌عالی معادن کشور به استان ها تحول بزرگی در بخش معدن ایجاد خواهد شد.

مقام معظم رهبری در پیام نوروزی امسال گفتند که جهش تولید اتفاق بیفتد و این جهش روی زندگی مردم تاثیر محسوس داشته باشد. در ارتباط با حوزه معدن و صنایع معدنی، سال جهش چگونه شروع شده و اوضاع این بخش چطور بوده است؟

امسال به فرموده مقام معظم رهبری به نام سال جهش تولید نامگذاری شده است. ما در بخش معدن و صنایع معدنی، معتقد بوده و هستیم که بیش‌ترین زمینه جهش تولید را در این بخش می‌توانستیم و می‌توانیم داشته باشیم. به همین دلیل از همان ابتدای سال ۱۳۹۹، در همین راستا برنامه‌ریزی هایی انجام دادیم و قدم‌های موثری هم توانسته‌ایم برداریم.

حوزه معاونت معدن و صنایع معدنی، یک حوزه سیاست‌گذاری است و یک حوزه بنگاهی نیست که مثلا ما بگوییم فلان پروژه را عملیاتی می‌کنیم. کار ما، تسهیل‌سازی و تسهیل گری فرآیندهایی است که می‌تواند جهش تولید را به دنبال داشته باشد.

در این راستا ما در بخش معدن، چند اقدام مهم انجام دادیم که یکی از آنها، بخشنامه‌ای است که آماده کرده بودیم و بنا بود آقای مدرس خیابانی سرپرست قبلی وزارتخانه امضا کنند که فرصت نکردند و الان در کارتابل آقای سرقینی است و امیدوار هستیم به زودی امضا شود. این بخشنامه در رابطه با تفویض اختیارات شورای‌عالی معادن به شورای معادن استان‌ها است.

این کار، کمک خیلی بزرگی برای تسهیل گری است و دیگر نیاز نیست همه پرونده‌ها برای مدت زمان طولانی و برای عبور از مراحل مختلف بخواهد بیاید و در شورای‌عالی معادن مطرح شود. این کار، یک حرکت بسیار ارزشمندی بوده و هست.

دوم این که در همین راستا، اقدام بسیار مهمی که ما انجام دادیم این بود که بررسی پرونده‌های متقاضیان در شورای‌عالی معادن، به روزرسانی کردیم. به طوری که امروزه هیچ پرونده‌ای در وزارت صنعت، معدن و تجارت نداریم که حدود یک ماه از آن گذشته باشد و شورای‌عالی معادن، اتخاذ تصمیم نکرده باشد. البته چیزی حدود ۱۱۰ پرونده، آماده امضا توسط آقای مدرس خیابانی به عنوان سرپرست وزارتخانه و رئیس شورای‌عالی معادن بود که ظاهراً فرصت نشد و امیدواریم تعیین تکلیف شود یا ببینیم آقای دکتر سرقینی به عنوان سرپرست جدید وزارتخانه، چه کاری را به صلاح می‌دانند و چه تدبیر می‌کنند.

کارهای کارشناسی این تعداد پرونده هم انجام شده و با ابلاغ آنها، بررسی پرونده‌ها در شورای‌عالی معادن به روز است.

نکته دیگر، فعال‌سازی معادن راکد است. امسال از همان ابتدا یک برنامه‌ریزی با برش‌های استانی انجام دادیم که حداقل ۲۵ درصد معادن غیر فعال کشور را، فعال کنیم یعنی از ۴۵۰۰ معدن غیر فعال، حدود ۱۱۰ معدن فعال شود. برنامه‌ریزی‌ها را انجام داده‌ایم و کارهای کلینیکی آنها در سال گذشته انجام شده، مسائل و مشکلات مرتبط با آنها را می‌دانستیم و گام‌های عملی را در این زمینه برداشتیم.

برای مثال، یکی از مهم‌ترین مشکلات این معادن غیر فعال، مسائل مالی بود. با افزایش سرمایه صندوق بیمه معادن به ۵۰۰ میلیارد تومان، امکان پرداخت ۳ هزار میلیارد تومان وام را در بانک‌ها مهیا کرده‌ایم. این صندوق، بیمه نامه صادر می‌کند یعنی معدن در رهن صندوق قرار می‌گیرد و به بانک معرفی می‌شوند تا وام دریافت کنند.

به غیر از این اقدامات چه کارهایی دیگری در حوزه معاونت امور معادن در امسال انجام شده؟

ما تفاهمنامه هایی را با مجموعه‌های بزرگ گل گهر، چادرملو، فولاد مبارکه و شرکت ملی صنایع مس، منعقد شده که آن هم در ارتباط با بحث مالی و خرید مواد معدنی و خصوصاً سنگ آهن و خرید مواد معدنی مس است. تفاهمنامه‌ها با این هدف امضا شده که معادن کوچک و عمدتاً غیر فعالی که مشکلی دارند و فکر می‌کنند مواد معدنی شان خریدار ندارد، بر اساس قراردادهای جداگانه بین هر معدن و یکی از این مجموعه‌های بزرگ و با نظارت معاونت معدنی وزارتخانه، مسائل مالی و فنی و نیروی متخصص شان حل می‌شود و این کار هم قدم بسیار بزرگی بوده است.

نکته دیگر درباره بخشنامه‌های مختلف است که تصمیم داریم تعداد بخشنامه‌های مرتبط با معدن، کاهش پیدا کند. امیدواریم حدود ۲۰۰ بخشنامه موجود را در ۵۰ تا ۷۰ بخشنامه خلاصه کرده و به روز رسانی کنیم.

در بخش حقوق دولتی، ما در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷، هیچگونه افزایش حقوق دولتی معادن را نداشتیم. دقیقاً بر پایه سال ۱۳۹۷ گفتیم محاسبه شود. امسال هم که بحث کرونا که پیش آمد یک فرصت سه ماهه دادیم که به تمام فعالیت‌ها و تعهدات، سه ماه مهلت داده شود. در بحث حقوق دولتی، ما به عنوان وزارتخانه حتما به شورای‌عالی معادن پیشنهاد مشابه سال گذشته را خواهیم داد.

در سال ۱۳۹۸ در حد ۱۸۰۰ میلیارد تومان حقوق دولتی از صاحبان معادن اخذ شده بود.

برای سال ۱۳۹۹ در حد ۲۸۰۰ میلیارد تومان حقوق دولتی در قانون بودجه دیده شده. ما تا امروز ۲۳۵۰ میلیارد تومان از ۲۸۰۰ میلیارد تومان را دریافت کرده‌ایم و فکر می‌کنیم بیش از ۲۸۰۰ میلیارد تومان دریافت کنیم. حتی شاید بالای ۴ هزار میلیارد تومان حقوق دولتی در سال ۱۳۹۹ دریافت کنیم.

این حقوق دولتی را دریافت کرده‌ایم ولی هیچگونه افزایش دریافت حقوق دولتی از معدن کاران نداشته‌ایم. یک مقدار طلب سال‌های قبل داشته‌ایم و عدد و رقم‌های قابل توجهی از مجموعه‌های بزرگ مثل شرکت ملی صنایع مس، مس سرچشمه، گل گهر و چادرملو دریافت کردیم. اینها مجموعه‌های بزرگی بودند که بدهکاری قابل توجهی داشتند. اعتقادمان این است که باید با معادن کوچک و متوسط مدارا کنیم و آنها را در صحنه نگه داریم تا خصوصاً با این وضعیت ناشی از کرونا لطمه‌ای نخورند و تولید ما روز به روز اضافه شود.

رقم‌های مختلفی در مورد میزان استخراج مواد معدنی مطرح شده. در اردیبهشت امسال جنابعالی رقم ۴۱۰ میلیون تن را اعلام کرده کردید و آقای رحمانی در همان اردیبهشت امسال و زمانی که وزیر صنعت و معدن بودند به رقم ۴۷۰ میلیارد تومان اشاره کردند. با گذشت چند ماه از سال جدید، دقیقاً مشخص شده الان که در سال گذشته چقدر استخراج داشته ایم؟

-مسئله‌ای که خصوصاً در حوزه استخراج داریم این است که سیستم، کاملاً الکترونیکی و هوشمند نیست و اطلاعات به روز تهیه کردن، یک مقدار سخت است اما الان مشخص است که ما چیزی حدود ۴۹۰ میلیون تن استخراج ماده معدنی در سال ۱۳۹۸ داشتیم.

در سال ۱۳۹۸ رقم صادرات مواد معدنی و صنایع معدنی ۹ میلیارد دلار بوده است. گفته شده که هدف‌گذاری میزان صادرات امسال ۱۰.۵ میلیارد دلار است. آیا با وضعیت ناشی از کرونا و رکودی که در بازارهای جهانی وجود دارد، احتمال دستیابی به صادرات ۱۰.۵ میلیارد دلاری وجود دارد؟

-ما امیدواریم این مقدار صادرات محقق شود. ما در چهار ماه اول سال، به آن حد که فکر می‌کردیم در صادرات موفق نبودیم یعنی محصولات ما و خصوصاً در محصولات فولادی ما حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد کاهش صادرات داشتیم.

من فکر می‌کنم با حضور دکتر سرقینی به عنوان سرپرست وزارتخانه و تدابیری که خواهند داشت و همکاری و هماهنگی‌های فکری که با بخش‌های خصوصی و مجموعه‌های اداری ایجاد خواهد شد، ما می‌توانیم صادرات را افزایش بدهیم و آنچه که پیش‌بینی شده تحقق پیدا کند.

ما همچنان امیدواریم که این مقدار صادرات محقق شود و به بخش خصوصی کمک کنیم. در جلساتی که داشته و خواهیم داشت بررسی می‌کنیم که چه کمک هایی از دست وزارت صنعت و معدن بر می‌آید برای رونق بخشیدن به حوزه صادرات ولی آنچه که مهم است این است که امروز در صادرات غیر نفتی کشور فعال است، همین بخش‌های معدن و صنایع معدنی و پتروشیمی است.

با افزایش قیمت هایی که در سطح جهانی اتفاق افتاده است آیا ممکن است کاهش میزان صادرات را جبران کند و میزان درآمد کشور از محل صادرات و از این طریق افزایش پیدا کند؟

هم افزایش قیمت‌ها می‌تواند کمک کند و هم میزان حجم صادراتی ما می‌تواند کمک کند. ما در سه ماهه اول سال در بخش فولاد و زنجیره فولاد حدود ۱۰ درصد افزایش تولید فولاد خام داشته‌ایم ولی میزان صادرات ما کم شده و میزان صادرات شمش و محصولات فولادی مثل میلگرد و پروفیل و ورق کاهش پیدا کرده است.

ما فکر می‌کنیم که اگر در سیاست کلی حاکم بر وزارت صنعت و معدن تجدیدنظر کنیم و آقای دکتر سرقینی حتما این مسیر را در پیش خواهند گرفت، هم بازار داخل ما آرامش پیدا می‌کند و هم قیمت‌ها متعادل و قابل قبول خواهد شد و قیمت‌ها کاهش پیدا خواهد کرد و هم این که میزان صادرات ما افزایش پیدا خواهد کرد.

وقتی فولاد سازان می‌توانستند فولاد تولیدی را در بورس کالا حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد بالاتر از قیمت صادراتی به فروش برسانند دلیلی وجود نداشت که بخواهند صادر کنند. هم مردم در داخل کشور ضرر کردند و هم صادرات ما کاهش پیدا کرد.

امیدواریم با تجدید نظری که حتما آقای دکتر سرقینی اِعمال خواهند کرد بازار داخلی آرامش پیدا خواهد کرد و آن موقع برای فولادساز به صرفه است که صادر کند.

دولت ۲۰۰ طرح بزرگ را از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا اواخر دوره دولت فعلی، آماده راه‌اندازی می‌کند. از این ۲۰۰ طرح، طرح هایی برای افتتاح در هفته دولت امسال وجود دارد که تاثیر اساسی هم در حوزه صنعت و معدن بگذارند؟

-ما د ر بخش معدن و صنایع معدنی، طرح هایی برای افتتاح شده داشته‌ایم. همین که امروز، فولاد کشور رتبه دهم را به خودش اختصاص می‌دهد این یک افتخار بسیار بزرگی برای جمهوری اسلامی ایران است.

این نوع طرح‌ها وجود دارد و چه در بخش سنگ آهن و چه در مس و چه در کربنات سدیم، افتتاح پروژه هایی آماده بهره‌برداری هستند و باید ببینیم که کدامیک از این طرح‌ها در هفته دولت افتتاح خواهند شد.

ما واحد تولید کربنات سدیم را در فیروز آباد استان فارس افتتاح کردیم که مواد اولیه مجموعه بزرگی از صنایع پایین دستی شیشه و شوینده‌ها است و تا الان وارد شده. ما نه تنها در این حوزه دیگر وارد‌کننده نخواهیم بود بلکه بخشی از آن را می‌توانیم صادر کنیم. همچنین میزان تولید گندله در استان فارس به میزان ۲.۵ میلیون تولید و آهن اسفنجی به میزان ۱.۸ میلیون تن در کوار استان فارس افتتاح کردیم.

حتماً این تولیدات در زنجیره فولاد و اقتصاد کشور اثرگذار خواهد بود. همه طرح‌های بزرگ، حتما اثرگذار هستند. البته ما نمی‌توانیم بگوییم همه این ۲۰۰ طرح مثل این واحد کربنات سدیم یا مثل مجموعه سنگین فولاد سازی، تاثیر دارند ولی حتماً اثرگذار هستند و اقتصاد ما را متحول می‌کنند.

در خصوص عوارض صادراتی ۲۰ درصدی سنگ تزئینی و ۲۵ درصدی سنگ آهن، نهایتاً چه تصمیم می‌خواهید بگیرید؟

-این عوارض هایی که در سال گذشته اخذ شده، به همان صورت برای سال ۱۳۹۹ باقی مانده و نه تمدید شده و نه مردود شمرده شده. بر این اساس، گمرک بر اساس روال سال قبل، عوارض دریافت می‌کند.

ما به زودی برای تمام موارد از جمله سنگ آهن و محصولات فولادی و سنگ‌های دیگر مثل سنگ منگنز و سرب و روی تصمیم خواهیم گرفت و آن را اعلام می‌کنیم تا به جهش تولید کمک کند.

اشاره کردید به این که ۴۹۰ میلیون تن مواد معدنی در سال ۱۳۹۸ استخراج شده. در سال ۱۳۹۹ چقدر افزایش در این حوزه خواهیم داشت؟

ما امیدوار هستیم که لااقل به ۵۴۰ تا ۵۵۰ میلیون تن افزایش پیدا کند. برنامه‌ریزی ما این است و رسیدن به این هدف، امکانپذیر است. میزانی هم که تا الان و در سال ۱۳۹۹ تولید کرده‌ایم همین روند و مسیر را نشان می‌دهد.