بزرگترین استان ایران گرفتار خشکسالی

خشکسالی حدود ۲۰ ساله در سیستان و بلوچستان که امسال شدت آن محسوس تر است پیامدهای نامبارکی را در بخش‌های مختلف کشاورزی، آب، هوا، اشتغال، بهداشت و سایر بخش‌های این استان کویری به دنبال داشته است.

به گزارش پایگاه خبری گسترش به نقل از ایرنا، سیستان و بلوچستان با ۱۱.۵ درصد وسعت کشور به عنوان بزرگترین استان جزو مناطق خشک و کم آب ایران محسوب می‌شود که خشکسالی‌های مداوم چندین ساله مردم این منطقه را با مشکلات متعددی رو به رو کرده است. به گفته کارشناسان خشکسالی پی در پی در این استان اثرات مخرب فراوانی در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست‌محیطی وارد کرده به طوری که کاهش ذخایر آبی، افزایش کانون‌های بحرانی ریزگردها و روند شور شدن زمین‌های زراعی، از بین رفتن مراتع و پوشش گیاهی در منطقه، به وجود آمدن حاشیه نشینی در اطراف شهرها و خشک شدن ذخایر آب زیر زمینی و قنوات از جمله مشکلات این حوزه است. پدیده خشکسالی ۲۰ ساله در سیستان و بلوچستان، خشکیدن تالاب بین‌المللی هامون در شمال و جازموریان در جنوب غرب استان، قطع آب رودخانه هیرمند، کاهش سفره‌های آب زیر زمینی، کمبود نزولات آسمانی، گرمای زیاد و تبخیر بیش از حد نرمال کشور این استان را با مشکلات زیادی در زمینه تامین آب آشامیدنی و کشاورزی رو به رو کرده است. همچنین در نتیجه خشکسالی و کاهش ذخیره سفره‌های زیرزمینی، «آب» در سه هزار و ۲۴ روستای سیستان و بلوچستان با جمعیت ۳۴۷ هزار و ۴۰ نفر به کیمیایی گرانبها تبدیل شده است. رییس گروه هشدار و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت: بارش‌های سال زراعی در استان از اول مهر تاکنون (فصل پاییز) نسبت به بلند مدت ۸۴.۸ درصد کاهش یافته است. علی ملاشاهی اظهار کرد: بر اساس شاخص‌های خشکسالی ۱۰۰ درصد مساحت سیستان و بلوچستان تحت تاثیر درجات مختلف خشکسالی خفیف تا خیلی شدید قرار دارد. رییس گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان نیز گفت: این استان با دریافت ۱۶.۹ دهم میلیمتر بارش از ابتدای سال ۹۶ تا پایان آذرماه با کاهش ۶۴.۸ دهم درصدی نسبت به بلند مدت در رتبه دوم کم بارش‌ترین استان کشور قرار گرفت. الله بخش ریگی افزود: همچنین از ابتدای مهر امسال تا اواخر دی جاری مجموع بارندگی سیستان و بلوچستان ۳.۴ میلیمتر بوده که نسبت به بلند مدت مشابه خود با کاهش ۸۷.۴ دهم درصدی روبه رو است. وی تاکید کرد: تا پایان سال نیز بر اساس برآوردهای انجام شده بارش‌های سیستان و بلوچستان کمتر از حد نرمال پیش‌بینی می‌شود. مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: با وجود ۱۹ سال خشکسالی پی در پی در این استان امسال وضعیت بحرانی تر و ۱۰۰ درصد استان درگیر این پدیده است. غلامرضا اربابی اظهار کرد: تغییرات اقلیمی سبب شده شهرهای سیستان و بلوچستان نسبت به بلند مدت خود از کاهش منفی ۴۶ درصدی تا ۹۶ درصدی بارندگی را تجربه کنند. وی افزود: امسال براثر خشکسالی شهرستانهای شمالی استان با ۱۶۰ روز وزش باد شدید گاهی همراه با گرد و خاک و شهرهای زهک و زابل به ترتیب ۱۳ و چهار روز با توفان رو به رو بودند. وی شکل گیری حاشیه نشینی در مرکز شهرها، به خطر افتادن منابع آبی در نتیجه آبرسانی به افزون بر هزار روستا با تانکر و افزایش مشکلات تنفسی و ریوی ناشی از وزش باد شدید و توفان و غیره را از جمله مشکلات ناشی از خشکسالی در سیستان و بلوچستان ذکر کرد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان نیز گفت: ذخیره آب در پشت سدهای این استان از ابتدای سال آبی ۹۶-۹۷ با کاهش ۱۳ درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته روبه رو بوده است. اتابک جعفری اظهار کرد: از ابتدای مهر امسال همزمان با شروع سال آبی جدید ۸۱۷ میلیون متر مکعب آب در پشت هفت سد مخزنی سیستان و بلوچستان ذخیره شده است. وی افزود: این مقدار آب نسبت به مدت مشابه سال قبل با ۹۳۸ میلیون متر مکعب، کاهش ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد. وی بیان کرد: میزان حجم ذخیره آب در پشت سدهای سیستان و بلوچستان هزار و ۹۶۷ میلیون متر مکعب است که هم اینک تنها ۴۲ درصد ظرفیت آنها ذخیره‌سازی و حدود ۵۸ درصد نیز خالی است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان بر صرفه جویی در مصرف آب آشامیدنی و کشاورزی توسط مردم تاکید کرد. جعفری خاطر نشان کرد: از مجموع ۲۲ سد در دست بهره‌برداری در سیستان و بلوچستان، هفت سد مخزنی و ۱۵ سد تغذیه‌ای است. وی بیان کرد: مهم‌ترین سدهای در دست ساخت سیستان و بلوچستان شامل سد مخزنی کهیر(کنارک) با حجم ۳۱۴ میلیون متر مکعب، سد تغذیه‌ای گوهرکوه(خاش) با حجم ۱۰ میلیون متر مکعب و سد شهری کور (مهرستان) با حجم ۱۰۳ میلیون متر مکعب است. وی گفت: با ساخت این سدها ظرفیت ذخیره‌سازی سدهای سیستان و بلوچستان به ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب افزایش خواهد یافت. کارشناس قنوات سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: خشکسالی‌های پی درپی چند سال اخیر به ویژه امسال سبب خشک شدن حدود هزار رشته قنات در این استان کویری شده است. مهدی خاشی قلعه نو به افزود: هم اینک هزار و ۹۲۵ رشته قنات با ۲ هزار و ۳۲۷ کیلومتر طول در سیستان و بلوچستان وجود دارد. وی افزود: بر اساس برآوردهای سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان براثر کاهش بارندگی افزون بر نیمی از قنات‌های این استان خشک و بقیه نیز با کاهش بارندگی در معرض خطر هستند. وی ادامه داد: سیستان و بلوچستان جزو استان‌های قنات خیز کشور محسوب می‌شود به گونه‌ای که رتبه ۶ کشور در تعداد و رتبه چهارم در وابستگی به آب قنات را دارد. کارشناس قنوات سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: برای جلوگیری از آسیب‌های جدی به قنوات این استان ضروری است شرکت آب منطقه‌ای مجوز افزایش طول قنوات را صادر و از برداشت آب از چاههای غیر مجاز به طور جدی جلوگیری کند. خاشی قلعه نو نصب کنتور حجمی هوشمند بر روی چاههای مجاز و نظارت مستمر بر عملکرد این چاهها را از دیگر اقدامات ضروری برای جلوگیری از آسیب جدی به قنوات سیستان و بلوچستان ذکر کرد. وی ادامه داد: همچنین باید از حفر چاه در بالا دست قنوات جلوگیری شود. مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان نیز اظهار کرد: از مجموع پنج هزار و ۵۹۴ روستای استان ۲ هزار و ۵۲ روستا با جمعیت یک میلیون و ۴۲ هزار و ۶۹۳ نفر از شبکه آبرسانی برخوردارند. عبدالاحد ریگی اظهارکرد: سه هزار و ۲۴ روستای استان با ۳۴۷ هزار و ۴۰ نفر جمعیت فاقد هرگونه سامانه آبرسانی هستند که آب آشامیدنی مورد نیاز ساکنان این روستاها بوسیله تانکر آبرسانی سیار از سوی این شرکت، چاههای حفر شده و موتور آب تامین می‌شود. وی روستاهای بالای ۲۰ خانوار غیر برخوردار از آب آشامیدنی سالم سیستان و بلوچستان را هزار و ۴۴۲ روستا ذکر کرد. مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی استان گفت: هم اینک هزار و ۲۰۸ روستای استان با تانکر آبرسانی می‌شوند. وی طول شبکه آبرسانی روستایی استان را هشت هزار و ۶۳۴ کیلومتر ذکر کرد و گفت: هم اینک ۱۶۲ هزار و ۱۴۱ نفر از روستاییان استان از اشتراک آب برخوردارند. وی همچنین حجم مخازن آب سیستان و بلوچستان در بخش روستایی را ۱۹۷ هزار و ۷۸۳ متر مکعب ذکر کرد. ریگی گفت: با توجه به نیاز روستایی سیستان و بلوچستان به آب سالم ضروری است توجه ویژه به این بخش صورت گیرد. وی ادامه داد: این شرکت برای رفع مشکل روستاهای فاقد شبکه آبرسانی ساخت ۱۹ مجتمع آبرسانی را در دست دارد. مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان اظهار داشت: حدود ۶۳ درصد روستاهای استان از آب آشامیدنی بهداشتی بهره‌مند هستند که کمترین این شاخص مربوط به شهرستان چابهار با ۲۱ درصد است. مدیرکل راه و شهرسازی سیستان و بلوچستان نیز گفت: ۴۴۱ هزار و ۶۲۵ نفر از جمعیت این استان در حاشیه شهرها سکونت دارند. مسعود مالکی اظهار کرد: در پنح شهرستان زاهدان، زابل، ایرانشهر، چابهار و کنارک سیستان و بلوچستان تاکنون پنج هزار و ۹۰۰ هکتار اراضی حاشیه نشینی شناسایی شده است. وی ادامه داد: جمعیت ساکن در حاشیه شهرهای سیستان و بلوچستان به طور میانگین ۴۱ درصد جمعیت این شهرها را شامل می‌شوند. مدیرکل راه و شهرسازی سیستان و بلوچستان گفت: از آنجایی که شیوع فقر و نابسامانی محیطی و پایین بودن کیفیت زندگی از ویژگی عمومی حاشیه شهرهاست این مناطق می‌توانند آبستن هر گونه حوادث و رفتارهای سوء فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و امنیتی باشند. با خشک شدن تالاب بین‌المللی هامون و حاکم شدن خشکسالی بر استان سیستان و بلوچستان بسیاری از مشاغل مردمی نیز تعطیل شد که برخی از روستاها به سبب همین خشکسالی و نبود راهی برای امرار معاش تخلیه شده و ساکنان این روستاها به حاشیه شهرها مهاجرت کرده‌اند. بهره گیری از موقعیت مناسب جغرافیایی و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مختلف سیستان و بلوچستان از جمله تجارت و توسعه ترانزیت، تصویب و راه‌اندازی منطقه آزاد سیستان و بهره گیری از توان منطقه آژاد چابهار می‌تواند معضل خشکسالی را جبران کند.