محدودیت سد محبوبیت نشد / شکست پروژه فیلترینگ

در جهان امروز، اینترنت قادر است هر معادله و محاسبه‌ای را به هم بریزد و تمام معادلات را تحت تأثیر خود قرار دهد. در چنین شرایطی، هر کشوری که قواعد بازی را درک نکند یا به قوانین نانوشته آن احترام نگذارد، قطعاً به موفقیت نخواهد رسید و ضربات سنگینی را متحمل خواهد شد.

همان‌طور که هر جنگی به ابزار خاص خود نیاز دارد، جنگ نرم نیز برای دستیابی به هدف‌های جدید به تجهیزات، ایده‌ها و خلاقیت‌های خاص این فضا نیاز دارد. نمی‌توان با راه‌ها و مسیرهای تکراری و منسوخ‌ شده به اهداف جدید دست یافت. دولت‌ها امروزه می‌دانند که اینترنت نه فقط در فرهنگ، بلکه در اقتصاد، سیاست و دیگر جوانب زندگی انسان امروزی نیز تأثیرگذار است. مبارزه با آن مانند ساختن خانه در برابر سیلاب، اشتباه و غیرمنطقی است.

یک کشور برای رسیدن به هدف و آرزوی خود، می‌بایست در ابتدا قواعد صحیح آن را بشناسد، سپس بداند که در این فضا دقیقاً چه می‌خواهد و در گام‌های بعدی تلاش کند بهترین و کم‌هزینه‌ترین راه با بالاترین تضمین را برای رسیدن به اهداف خود انتخاب کند.

به هر حال فیلتر کردن اینترنت اولین راهی است که در تمام این سال‌ها به ذهن مسئولان کشور رسیده و در هر تنش و کنشی، اولین گام را محدودسازی اینترنت می‌دانند و به گمان خود با این اقدام جامعه را از ورود به فضای مسموم شبکه‌های خارجی حفظ می‌کنند.

با این حال، داده‌ها و اطلاعات به دست آمده نشان می‌دهند که واکنش دولت‌ها در این زمینه کاملاً برعکس است. این رفتار موجب شده که کاربران ایرانی به رسانه‌های داخلی بی‌اعتماد شوند و ارتباط خود را با آن‌ها به حداقل برسانند. مهم‌ترین نکته این است که برای اعتماد به رسانه‌های داخلی، به رسانه‌های خارجی رجوع کنند و اخبار آن‌ها را بررسی کنند.

طرفداران طرح صیانت همواره تمایل دارند که برنامه‌های داخلی مشابه اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی را طراحی کنند، اما با توجه به پروژه‌های ناموفق قبلی و هزینه‌های بالا که صرف شده‌اند، این رویکرد صحیحی نیست.

با توجه به پیش‌نویس طرح صیانت، قرار است یک کارگروه جدید به نام کارگروه مدیریت گذرگاه مرزی تشکیل شود که شامل رئیس مرکز ملی فضای مجازی، نمایندگان وزارت ارتباطات، سازمان پدافند غیرعامل، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، قوه قضائیه، ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان اطلاعات سپاه و کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه باشد. وظیفه این کارگروه مدیریت ترافیک ورود و خروج کشور در گذرگاه‌های مرزی را بر عهده خواهد داشت.

اگر قصد ساخت یک شبکه اجتماعی مشابه نمونه‌های خارجی وجود دارد، بهتر است این اقدام به صورت موازی انجام شود و انتخاب آن به عهده مردم باشد. ساخت چنین پلتفرمی نیاز به زمان زیادی دارد و در کوتاه مدت انجام نمی‌شود.

یک واقعیت این است که مردم به شبکه‌های اجتماعی مانند واتساپ و اینستاگرام اعتماد دارند. به عنوان مثال، با پیشرفت واتساپ، استفاده از ایمیل و فکس به شدت کاهش یافته است.

بنابراین، فیلتر کردن راه درستی نیست و به طور قطع در بلندمدت آسیب زا خواهد بود. گسترش نیوز در این راستا گفت‌وگویی با کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات انجام داده که در ادامه می‌خوانید.

ابتدا باید اراده دولت را بسنجیم

کیوان نقره‌کار درباره میزان موفقیت دولت درزمینهٔ فیلترینگ گفت: پیش از بررسی میزان توفیق یا توان دولت در این رابطه، باید ابتدا وجود اراده و خواست دولتمردان را مورد ارزیابی قرار دهیم. باید ببینیم که در ابتدا عزمی برای این موضوع وجود داشته یا طبق شایعات منبعی برای درآمدزایی دولت بوده است.

او ادامه داد: فارغ از این بحث‌ها، فیلترینگ آسیب‌های جدی و مستقیمی به کسب و کارها وارد کرده است. کسب و کارهای وابسته به این بستر و شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی خسارات زیادی دیدند. در سمت مقابل استفاده از فیلترشکن‌ها امنیت را به شدت کاهش داده و این عدم امنیت آسیب‌های سطح کلان را دربردارد. از زمان اوج گیری فیلترینگ، هکرها و نفوذگران غیرقانونی در سطح وسیعی موفق به انجام عملیات مخرب خود شدند.

این کارشناس افزود: شاید تمام این عواقب مستقیماً به بحث فیلترینگ مربوط نباشد، اما پس از تضعیف و اصطلاحاً دور خوردن شبکه، فضا و بستر برای سوءاستفاده‌گران فراهم می‌شود. با ارزیابی و بررسی رخدادهای یک سال اخیر، به‌خوبی به این نتیجه خواهید رسید که فیلترینگ به حوزه های امنیتی، اطلاعات حیاتی کشور، سازمان‌ها، بخش خصوصی و دولتی ضرر زده است.

ناتوانی دولتمردان برابر فروشندگان VPN

نقره‌کار در خصوص شائبه حمایت دولت و وزارت ارتباطات از فروشندگان فیلترشکن‌ها بیان کرد: وقوع چنین رخدادی به‌مثابه ارتکاب جرم است. حمایت از فیلترشکن‌ها و اشخاص فروشنده وی پی ان، مصداق جرم انگاری محسوب می‌شود. به هرحال این ذهنیت وجود دارد که اساساً دلیل ناتوانی دولت برابر این اشخاص چه مسئله‌ای می‌تواند باشد. عدم برخورد قاطع سیستم حاکم با فروشندگان فیلترشکن‌ها محل بحث است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: این مطلب، ذهنیت مردم را به سمت‌وسوی دیگری می‌برد و آن‌ها را به این باور نزدیک می‌کند که یا دولت اراده‌ای برای انجام این کار ندارد و یا منافع کلانی در میان است. هنوز به شکل مستقیم به این موضوع اشاره نشده و نمی توان به صورت دقیق و شفاف در این خصوص اظهارنظر کرد.

انحصارطلبی محکوم به شکست است

کارشناس فناوری اطلاعات در ارتباط با عدم موفقیت محسوس اپلیکیشن‌های داخلی و احتمال جایگزینی قطعی با پلتفرم‌های خارجی اظهار کرد: بر مبنای تجربیات گذشته، اعمال انحصار در هر حوزه و صنعتی ناگزیر منجر به شکست خواهد شد. این موضوع را در صنعت خودرو و همچنین فناوری اطلاعات شاهد بودیم. در حوزه فناوری اطلاعات، ایمیل بومی، جستجوگر ملی، سیستم عامل داخلی و سایر موارد این چنینی توفیقی نداشتند و موفق به جلب رضایت عموم نشدند؛ بنابراین بهترین راه این است که فضا در اختیار نخبگان و فارغ التحصیلان این حوزه قرار بگیرد.

نقره‌کار در ادامه به گسترش نیوز گفت: البته این موضوع مشروط به آن است که اشخاص مذکور در یک محیط کاملاً رقابتی به فعالیت بپردازند. بستن شبکه های جهانی و سوق دادن اجباری مردم به سمت پلتفرم های داخلی در نهایت سبب مرگ نوآوری، پشتیبانی، خدمات پس از فروش و توسعه می‌شود. درواقع آسیب به شکل دیگری به ارائه دهندگان نرم افزارها وارد می‌شود. عدم مدیریت منطقی بازار و تصمیم های مخرب از سوی مسئولان، اشخاص خلاق و خوش فکر را در گرداب بدی فرو می‌برد. نتیجه این عمل نیز چیزی جز زیان‌های مالی گزاف و سرخوردگی افراد نخبه در این حوزه نیست.

ضربه کاری به نسل جوان!

او در پیوند با استفاده ‌۹۷% از کاربران زیر سن قانونی از VPN و پرداخت هزینه های بالا برای خرید فیلترشکن توضیح داد: این مورد نیز آسیب دیگری به شمار می رود که به نسل جوان زده می‌شود. برخی تصمیمات اشتباه نظیر فیلترینگ گسترده، نسل جوان را به سمت فیلترشکن‌ها سوق داده است. با استفاده از این فیلترشکن‌ها، بچه های ما به سراغ محتوایی می روند که به هیچ وجه مناسب سن آن‌ها نیست. این موارد ضربه های جبران ناپذیری را به این نسل وارد می‌آورد.

این کارشناس افزود: بیان این مطالب، به معنای موافقت ما با بحث فیلترینگ و مخالف با فیلترشکن‌ها نیست. ما موافق فضای باز اینترنت و فضای مجازی هستیم. در این مسیر بایستی فرهنگ سازی و آموزش به سمت و سویی رود که افراد برای استفاده از برنامه یا پلتفرم مدنظر خود آگاهی و اطلاعات لازم را کسب کنند.

کیوان نقره‌کار در پایان اضافه کرد: مسدود کردن و رفتار و تصمیمات بازدارنده، ناخودآگاه کاربران را به سمت بهره گیری از فیلترشکن‌ها و دور زدن فیلترینگ سوق می دهد؛ بنابراین پیش از مقابله با فیلترشکن، باید علیه فیلترینگ اعلام موضع شود و فرهنگ آن مورد اصلاح قرار گیرد. محدودیت در حوزه های فناوری اطلاعات و ارتباطات جواب نمی‌دهد و تکنولوژی همیشه راه خود را برای عبور از هرنوع مانعی باز خواهد کرد.