بحران کتاب و تنها راه نجات ناشران

کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های عمومی و تخصصی که در حاشیه نمایشگاه کتاب برگزار می‌شود فرصتی ایده‌آل برای معرفی کتاب الکترونیک به جامعه و به‌خصوص ناشران است.

گسترش‌نیوز: در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، بخش ناشران دیجیتال حضور پررنگ و نهادینه‌شده دارد. در کشورهای دیگر ناشرانی که فقط کتاب دیجیتال منتشر می‌کنند روزبه‌روز افزایش می‌یابد و بنگاه‌های انتشاراتی‌ بزرگ هم معمولا به مخاطبان خود قدرت انتخاب می‌دهند و نسخه دیجیتال محصولات خود را ارائه می‌کنند.

چند سالی است که پای کتاب الکترونیک و ناشران دیجیتال به نمایشگاه باز شده است. این اتفاق امیدوارکننده است اما کم‌وبیش آن به‌هیچ‌عنوان رضایت‌بخش نیست. مکان و فضای اختصاص داده‌شده به ناشران دیجیتال هیچ‌وقت مناسب نبوده است. به نظر می‌رسد که مسئولان نمایشگاه هنوز از اهمیت نشر الکترونیک آگاه نیستند و اهالی کتاب و انجمن‌ها و اتحادیه‌های مربوط به آنها نتوانسته یا نخواسته‌اند اهمیت این بخش حیاتی صنعت نشر را نهادینه کنند. از طرف دیگر بیشتر ناشرانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند ناشر کمک‌درسی هستند یا موسساتی هستند (نه ناشر) که در زمینه‌های محدودی مثل آموزش مهارت‌های کار با رایانه کار می‌کنند. اگر بگوییم که هنوز در کشورمان هیچ ناشر دیجیتال نداریم اغراق نکرده‌ایم. ناشر دیجیتال تعریف خاص خود را دارد: بنگاه‌ انتشاراتی که همه یا بیشتر عناوین خود را در قالب دیجیتال روانه بازار نشر می‌کند. در این شرایط، اختصاص مکان و فضای مناسب، درد چندانی را دوا نخواهد کرد. بحث اینجاست که بخش نشر ما و به‌تبع آن مدیران فرهنگی و دست‌اندرکاران رویداد‌های فرهنگی مثل نمایشگاه کتاب هنوز نمی‌دانند یا نمی‌خواهند بدانند که نشر دیجیتال، آینده اجتناب‌ناپذیر کتاب است. در بازار نشر ما پای عوامل دیگری در بین است که ترویج فرهنگ کتاب دیجیتال را حیاتی‌تر می‌کند. در کشوری که نرخ کاغذ یک‌شبه چند برابر می‌شود باید با آغوش باز از کتاب دیجیتال استقبال کرد و آن را تنها راه نجات ناشران (به‌ویژه ناشران کوچک و متوسط) دانست. ضریب نفوذ رایانه و اینترنت در جامعه ایرانی فرصتی ایده‌آل برای اشاعه فرهنگ کتاب دیجیتال فراهم کرده است اما گویا نه آن خطر مهلک (گرانی سرسام‌آور کاغذ و هزینه‌های چاپ) را می‌بینیم و نه این فرصت بی‌نظیر را (سطح بالای سواد دیجیتال).

در این شرایط نمایشگاه کتاب سی و دوم بعید است رهاورد چندانی برای نشر دیجیتال داشته باشد اما دست‌کم می‌توان از آن برای طرح اهمیت موضوع استفاده کرد. کارگاه‌ها و نشست‌هایی که در حاشیه نمایشگاه برگزار می‌شوند می‌تواند فرصتی ایده‌آل برای آگاه‌سازی ناشران از اهمیت این فرمت جدید و اجتناب‌ناپذیر باشد.