بهینه‌سازی مصرف سوخت در اولویت صنایع

صنایعی که همچنان از تکنولوژی‌های قدیمی در فرآیند تهیه و تولید خود استفاده می‌کنند، کاهش بهره‌وری و البته هزینه نهایی تولید بالایی خواهند داشت. فناوری‌های نسل جدید می‌توانند تا میزان زیادی هزینه‌ها را کاهش دهند. برهمین اساس، سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز از قرارگیری بهینه‌سازی مصرف سوخت در سرلوحه کار همه حوزه‌ها خبر داده است.

مصرف انرژی صنایع کم‌مصرف

براساس گزارش‌های منتشر شده بیشترین انرژی کشور صرف بخش خانگی و کشاورزی می‌شود و بخش صنعت با مصرف ۳۶ درصدی انرژی در رتبه بعدی قرار می‌گیرد؛ در حالی که از سال‌های انقلاب به این سمت شاهد افزایش ۱۰ برابری ظرفیت تولید برق هستیم و این خود خبر از مصرف بالای انرژی در کشور را می‌دهد. عدم‌استفاده از تکنولوژی‌های بهینه، بهره‌برداری نامناسب از ماشین‌آلات و استفاده مداوم از تجهیزات فرسوده باعث شده میزان استفاده و مصرف انرژی افزایش یابد. در سال ۱۳۹۴ بخش آهن و فولاد به‌عنوان صنعتی پر مصرف در بخش انرژی معرفی شد. صنایع آهن و فولاد در کنار هم حدود ۴۵ درصد از بیشترین سهم مصرف انرژی را به خود اختصاص می‌دادند. در کنار آنها، صنعت سیمان با متوسط مصرف ۱۶ و صنایع کوچک با مصرف متوسط ۱۵ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. مدیریت مصرف برق باید به‌طور استراتژیک برنامه‌ریزی شود تا مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بتوانند به صورت هوشمندسازی شده از میزان برق مصرفی خود را کنترل کنند. طرح تشویق واحدهای کم‌مصرف برقی در سال ۱۳۹۷ آغاز شد. شرکت توزیع نیروی برق استان‌ها واحدهای صنعتی هر استانی را که در ساعات پیک مصرف میزان مصرف برق خود را کاهش می‌دادند، تشویق می‌کرد. ساعات اوج مصرف برق به‌طورمعمول میان ۱۲ تا ۱۶ رخ می‌دهد و صنایع بزرگی که فیدر اختصاصی دارند اگر در این ساعات میزان مصرف خود را کاهش می‌دادند از فهرست قطعی‌های برق خارج می‌شدند. صنایع کوچکی که فیدر اختصاصی نداشتند نیز با رعایت الزامات و کاهش مصرف برق خود در این ساعات قطعی برق دریافت نمی‌کردند. حتی برخی واحدهای صنعتی موفق شدند با کاهش مصرف برق در ساعات پیک پاداش‌های درخور دریافت کنند و برای صرفه‌جویی در مصرف برق پاداشی معادل هشت میلیارد ریالی نیز تعیین‌شده بود. میزان مصرف برق در بخش کشاورزی در هر استان می‌تواند متفاوت باشد. در سال ۱۳۹۶ با رایگان کردن نرخ برق بخش کشاورزی در ساعات کم‌باری با استقبال کشاورزان روبه‌رو شد. البته طرح‌های تشویقی در صورتی مثبت عمل خواهند کرد که به‌طور داوطلبانه انجام شوند.

ناترازی انرژی با تولید بیشتر رفع نمی‌شود

سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت با اعلام اینکه موضوع ناترازی انرژی الزاما با تولید بیشتر رفع نمی‌شود، گفت: روند فزاینده مصرف انرژی هم‌اکنون به‌عنوان یکی از چالش‌های بزرگ در کشور مطرح است و در این زمینه ضروری است مقوله بهینه‌سازی مصرف سوخت سرلوحه کار حوزه‌های گوناگون قرار گیرد. به گزارش ایدرونیوز، سیدمهدی نیازی در بازدید از بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی عنوان کرد: نمایشگاه صنعت نفت امسال با ابعاد وسیعی در حال برگزاری است که خوشبختانه با استقبال زیادی از سوی واحدهای تولیدی و صنعتگران روبه‌رو بوده است. آنچه در این عرصه حائز اهمیت است اینکه شرایط تولید داخلی به لحاظ فنی و زیرساختی به‌طور کامل آمادگی تامین نیازهای کشور در حوزه‌های گوناگون را دارد. نیازی افزود: برخی از چالش‌هایی که امروز در حاشیه بازدید از نمایشگاه از سوی تولیدکنندگان مطرح شد، اگرچه خارج از حیطه وظایف وزارت صنعت، معدن و تجارت بود، اما همکاران ما در وزارت صنعت، معدن و تجارت همه تلاش و اهتمام خود را برای برطرف کردن دغدغه این عزیزان به‌کار خواهند گرفت. سیدمهدی نیازی به چالش ناترازی تولید و مصرف انرژی در کشور اشاره کرد و با بیان اینکه تولیدکنندگان باید ملزم به رعایت استانداردها و چارچوب‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی باشد، گفت: ابعاد مصرف انرژی چه در حوزه ساختمان، محصولات صنعتی و لوازم خانگی و چه در بخش کشاورزی روند افزایشی دارد و ما با کمک مؤلفه‌ای با عنوان بهینه‌سازی مصرف می‌توانیم انرژی ذخیره و برای سایر حوزه‌های مولد استفاده کنیم. وی تصریح کرد: عموما صنایع ما در فصل زمستان با کمبود گاز و در تابستان با محدودیت تامین انرژی برق مواجه هستند که با اتخاذ تدابیر هوشمندانه می‌توان از این محدودیت‌ها و بحران‌های احتمالی عبور کرد. به‌تازگی شورای‌عالی انرژی تصمیم‌ها و راهبردهای هوشمندانه‌ای در حوزه تولید محصولات کم‌مصرف به‌کار بسته که این مسئله به‌زودی با برنامه‌های تبیین‌شده اجرایی خواهد شد. سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت در این مراسم از غرفه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز دیدن کرد و در جریان عملکرد و برنامه‌های ایدرو در حوزه پروژه‌های نفت و گاز ایدرو قرار گرفت. سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به همراه شرکت‌های تابعه از جمله شرکت مدیریت طرح‌های صنعتی ایرا (IPMI)، شرکت کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو)، شرکت لوله‌گستر اسفراین و مجتمع صنعتی اسفراین، ایدرواویل، ایتکو، ریخته‌گری و ماشین‌سازی تبریز در بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی حضور دارد.

صنایع پرمصرف کدامند؟

به گفته بسیاری از کارشناسان، صنعت فولاد، آهن و سیمان بیشترین مصرف برق و انرژی را در کشور دارند. در آمارهای به‌دست آمده، ایران می‌تواند سالانه بیش از ۷۰ میلیون تن سیمان تولید کند. در عین حال، میزان مصرف برق این صنعت معادل ۷۵۰۰ میلیون کیلووات در ساعت است. با انجام استراتژی‌های جدید و بهینه‌سازی می‌توان این میزان مصرف را در سال حدود ۱۰۰۰ میلیون کیلووات‌ساعت کاهش داد.پس از آن صنعت شیشه و بلور در میزان مصرف بالای انرژی حضور دارد و حدود ۳۰۳ میلیون کیلووات‌ساعت و ۵۳۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی را مصرف می‌کند. با مکانیزه کردن بیشتر مراحل کار می‌توان گفت تا ۹۰ میلیون کیلووات‌ساعت امکان صرفه‌جویی در این صنعت نیز امکان‌پذیر است.صنعت کاشی و سرامیک در رتبه بعدی قرار دارد و در چند سال میزان تولید این صنعت به بیش از ۳۰۰ درصد افزایش یافته است. شاید بتوان گفت در مقایسه با دیگر موارد گفته شده این صنعت انرژی کمتری مصرف می‌کند، چراکه فقط ۲ درصد از انرژی الکتریکی مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است. با این حال در این صنعت نیز امکان صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌ها وجود دارد. مصرف انرژی صنعت کاشی و سرامیک کشور معادل ۱۲۰۰ میلیون وات‌ساعت در سال است که با بهره‌گیری از روش‌های بهینه‌سازی می‌توان ۱۰۰ میلیون کیلووات‌ساعت در سال در میزان مصرف آن صرفه‌جویی کرد.

چگونه صنایع را کم مصرف کنیم

صنایع فولاد و آهن، سیمان و...، بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن همگی با توجه به راه‌حل‌هایی که به‌طور پراکنده در بالا به آن اشاره کرده‌ایم می‌توانند تبدیل به صنعتی کم‌مصرف شوند. در اینجا چند راهکار کلی دولت برای کاهش مصرف انرژی و رقابت با محصولات خارجی را بیان خواهیم کرد:

- تعیین استانداردهای مصرف

- نظارت مستمر بر رعایت استانداردها

- حمایت و پشتیبانی مالی و معنوی از صنایع سبز

- فرهنگ‌سازی با کمک رسانه‌های اجتماعی

- اعمال جریمه برای صنایع آلاینده

- تشویق صنایع کم‌مصرف

- ملزم کردن صنایع و کارخانجات به نصب مشخصات فنی و گواهینامه تجهیزات

- خارج کردن تجهیزات قدیمی یا آنهایی که با استانداردهای کیفی هماهنگ نیستند

- جلوگیری از تولید لوازم کم‌بازده و پرمصرف

- ارائه کمک‌های مالی برای جایگزینی لوازم و تجهیزات فرسوده

- برقراری مدل‌هایی برای مشارکت میان خریداران و فروشندگان

- ارائه آموزش در نحوه استفاده از روش‌های نوین و فناوری‌های جدید

- نگاه آماری به مصرف انرژی صنایع کم‌مصرف.

هر صنعتی ظرفیت آن را دارد که بتواند تبدیل به صنعتی کم‌مصرف شود. همان‌طور که گفته شد، بخش کشاورزی در حالی که آب زیادی مصرف می‌کند، اما برق کمتری را مورداستفاده قرار می‌دهد. برق این بخش می‌تواند در صنایع زیر بخش و وابسته به آن به‌عنوان‌مثال صنعت نساجی مورداستفاده قرار گیرد.صنایع فولاد، آهن و شیشه بیشترین و صنایع کاشی و سرامیک کمترین مصرف انرژی برق را دارند. تمامی صنایع گفته شده با استفاده از تجهیزات به‌روز و استاندارد می‌توانند مصرف خود را کاهش دهند. این مسئله نیازمند سرمایه‌گذاری و توجه دولت به این مسئله است.

به‌طور کل صنایع کشور باید به سمت و سویی بروند که علاوه بر مصرف انرژی کمتر، آلاینده‌های کمتری را نیز تولید کنند. این کار با استفاده از تجهیزات به‌روز و سوخت‌های جدید امکان‌پذیر است. صنایع باید به سمت روش‌های پاک و عاری از کربن پیش روند و از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده کنند. این در حالی است که حتی بخش خانگی نیز می‌تواند از این طریق انرژی خود را تامین کرده و حتی درآمد به‌دست آورد. در جلسات اخیر دولت به نصب پنل‌های خورشیدی در خانه‌ها در راستای کاهش مصرف انرژی برق و صرفه‌جویی در آن اشاره شد. استفاده از دستگاه و ماشین‌آلات به‌روز و دیجیتالی که تمامی ریز مصارف را در نظر گرفته و به صورت هوشمندانه می‌توانند میزان آن را کنترل کنند، باعث کاهش میزان مصرف انرژی صنایع می‌شود. این امر باعث می‌شود تا نیروی متخصص جدیدی وارد عرصه عمل شده و کارآفرینی در سطح کشور افزایش پیدا کند.

استفاده ار راهکار‌های نوین

شاید بتوان از اینترنت انرژی (IoE) در ساختار جدید کشور استفاده کرد. این مفهوم که در واقع از اینترنت اشیا گرفته شده با توجه به بحران مصرف انرژی موردبحث قرارگرفته است. اینترنت انرژی حوزه‌ای ترکیبی از فناوری و توزیع انرژی، روش‌هایی را برای بهبود استفاده از توانمندی‌های مبتنی بر شبکه هوشمند فراهم می‌کند. مدل‌های استفاده شده در ساختار کلی اینترنت انرژی به این صورت طراحی شده‌اند که با اندازه‌گیری و تخمین می‌توانند میزان مصرف کل انرژی را به صورت گزارشی تهیه کرده و استراتژی‌های را به متخصصان ارائه دهند. با این حال، این روش‌های نوین و ساختار تازه آنها نیازمند زیرساخت‌هایی است که علاوه بر زمینه‌های مالی باید  در سطح کشور فرهنگ‌سازی نیز انجام شود. دولت و مردم باید با توجه به چنین مسائلی راهکارهایی را ارائه دهند. حمایت سرمایه‌گذاران در این بخش‌ها می‌تواند پشتیبان چنین ایده‌های نوینی باشند و البته یک وظیفه ملی خواهد بود.در زمینه تولید برق علاوه بر موارد گفته شده و البته استفاده از انرژی خورشیدی، می‌توان استفاده از انرژی هسته‌ای را نیز در نظر داشت. نیروگاه‌های هسته‌ای مشابه نیروگاه‌های معمولی هستند اما به‌جای استفاده از دیگ بخار در آنها و مصرف سوخت‌های فسیلی، از واکنش‌های هسته‌ای برای به کار افتادن توربین‌ها و در نهایت تولید انرژی برق استفاده می‌شود. در کتاب دور الکتروموتورها با مصرف بهینه اشاره شده که نیروگاه اتمی بوشهر می‌تواند سالانه ۱۲۰۰ مگاوات برق تولید کند. با این حال، سیاست و سرمایه‌گذاری در این بخش باید با دقت و تفکر بیشتری از سمت دولت انجام شود.

سخن پایانی

به‌طور کلی هر یک از صنایع گفته شده می‌توانند ظرفیت کاهش مصرف انرژی (آب، برق، گاز و...) را داشته باشند. البته صرفا نباید با توجه به صنایع جدید پیش برویم، بلکه باید بتوانیم صنایع قدیمی را به روز کنیم و با توجه به آنها میزان تولید را افزایش دهیم و از میزان هزینه‌ها بکاهیم. در این راستا صنایع قدیمی کشور باید با یک برنامه‌ریزی مشخص و سرمایه‌گذاری و حمایت دولت بتوانند صاحب تجهیزات جدید شده و به رقابت با محصولات جهانی بپردازند./روزنامه صمت