خطر مرگ در کمین کودکان / این واکسن باید به سبد واکسیناسیون اضافه شود

در هفته‌های اخیر خبرهای ضد و نقیضی درباره شیوع روتاویروس در رسانه‌ها به گردش درآمد. در ابتدا اینگونه عنوان می‌شد که آمار شیوع افراد و مخصوصا کودکان به روتاویروس بالا رفته است و زنگ خطر به صدا درآمده است اما برخی مسئولان و مدیران در وزارت بهداشت این موضوع را تکذیب کردند. با این حال روتاویروس در دسته ویروس‌هایی قرار دارد که بسیار مسری است و منجر به اسهال عفونی می‌شود. خبرنگار گسترش نیوز در گفتگو با مینو محرز متخصص بیماری‌های عفونی و حمید عمادی متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به بررسی مفصل این موضوع پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم.

تعلل وزارت بهداشت در انجام واکسیناسیون علیه روتاویروس

مینو محرز متخصص بیماری‌های عفونی به خبرنگار گسترش نیوز گفت: ابتلا به روتاویروس عموما در کودکان بیشتر است. این ویروس واکسن دارد و سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که اطفال باید واکسیناسیون روتاویروس را انجام دهند اما متاسفانه در کشور هنوز جزء واکسیناسیون اطفال قرار نگرفته است. بنابراین ساده‌ترین روش پیشگیری در این ویروس واکسن است. در فصل بهار امسال، هوا کمی نسبت به سال‌های قبل دیرتر رو به گرمی رفته است و معمولا وقتی محل یا ماده غذایی آلوده می‌شود، احتمال ابتلا به بیماری به مراتب بیشتر می‌شود.

وی افزود: لیست واکسن‌های ضروری چندی پیش به مسئولین ارسال شد اما هنوز بودجه آن توسط مجلس تایید نشده است. باید این موضوع پیگیری شود تا این واکسن به سبد واکسیناسیون کشور اضافه شود. واکسن‌هایی که به صورت محدود وارد می‌شوند طبیعتا به قیمت‌های گزافی هم به مردم عرضه می‌شود ولی در مورد اینکه استانداردهای لازم چقدر رعایت می‌شود، اطلاعاتی در درسترس نیست.

اقدامات لازم والدین در مواجه با کودک مبتلا به روتاویروس

این متخصص بیماری‌های عفونی اشاره کرد: در صورتیکه والدین با علائم درگیری کودکان به روتا ویروس مواجه شدند در اولین اقدام باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند. ویروس‌ها درمان خاصی ندارند اما به هر حال عوارض بعد از درگیری به ویروس مشکل ساز است. بیشترین عارضه این ویروس اسهال شدید است که عوارض آن بر بدن اغلب کم آبی است. حدالامکان باید آب و املاح از دست رفته بدن با مصرف مایعات به بدن بازگردد. در مجموع درمان ویژه‌ای برای این ویروس نمی‌توان اعلام کرد و اغلب باید دوره بیماری با مراقبت‌های لازم طی شود.

محرز در پاسخ به این سوال که روتاویروس چقدر خطر مرگ و میر دارد، گفت: در برخی موارد مخصوصا در کودکان اگر درصد آلودگی شدید باشد، احتمال مرگ و میر نیز وجود دارد و به همین دلیل است که واکسن روتاویروس مخصوصا برای گروه سنی کودکان ساخته شده است و بهتر از واکسیناسیون آن انجام شود. در مورد زمان انجام واکسیناسیون هم طبیعتا قبل از شیوع ویروس و همه گیر شدن آن باید اقدام شود. تزریق این واکسن سالیانه نیست اما بر اساس رفتار این ویروس قبل از شایع شدن آن باید واکسیناسیون انجام شود. توصیه پزشکان این است که در اولین اقدام بودجه لازم برای تهیه واکسن روتاویروس در نظر گرفته شود. مخصوصا واکسن‌هایی که برای سلامت کودکان ضروری است درجه اهمیت بالاتری دارد و با تامین به موقع باید به سبد واکسیناسیون کشور اضافه شود.

تکذیب شیوع روتاویروس توسط مسئولان وزارت بهداشت

حمید عبادی متخصص بیماری‌های عفونی در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: معاون بهداشتی وزیر بهداشت شیوع روتاویروس را تکذیب کرد و گفت آن طور که بین رسانه‌ها اعلام شد عفونت روتاویروس شایع نشده بود. روتاویروس معمولا در فصل سرما و در بین کودکان کم سن دیده می‌شود. به طور طبیعی در فصل بهار عفونت اسهالی بیشتر دیده می‌شود اما اینکه این عفونت چقدر به روتاویروس مرتبط باشد از طریق آزمایش می‌توان تشخیص داد. خیلی از اوقات علت اصلی که این ویروس در اثر چیز دیگری است که مشخص نمی‌شود. عموما این عفونت‌ها خود به خود خوب می‌شود.

اهمال کاری در تامین واکسن‌های مورد نیاز علیه روتاویروس

وی افزود: یکی از نقاط ضعف واکسیناسیون کشورمان در حال حاضرعدم تزریق واکسن بر علیه ویروس روتاویروس است. البته چند سالی است که وزرات بهداشت در حال پیگیری ورود واکسن پنوموکوک و واکسن روتاویروس است و در اولویت قرار گرفته است. همچنین طبق صحبت‌هایی که در این زمینه شده است، قرار بر این است که تولیدکنندگان داخلی این واکسن را تولید کرده و از زمستان امسال وارد دستورالعمل تزریق واکسیناسیون کشوری قرار بگیرد.

این متخصص بیماری‌های عفونی تاکید کرد: البته باید توجه داشت که تزریق این واکسن به تنهایی معجزه آسا نیست و اگر هم قرار است واکسنی را تزریق کنند طی پروسه‌ای باید صورت بگیرد که در برنامه کشوری باشد. به این معنی که مراحل واکسیناسیون از طریق مراکز بهداشتی صورت بگیرد. خیلی از واکسن‌هایی که در مراکز خصوصی و مطب‌ها عرضه می‌شود، معلوم نیست که آیا واقعا زنجیره سرد برای آن‌ها رعایت شده است یا خیر. باید توجه داشت به این مسئله که این واکسن‌ها در دمای بین ۲ تا ۸ درجه به کشور وارد شده است یا شرایط دیگری داشته است.

عمادی در ادامه گفت: فرض کنید فردی این واکسن‌ها را داخل چمدان با خود وارد کشور می‌کند، طبیعی است که این واکسن‌ها در این شرایط وضعیت استانداردی را برای تزریق نخواهند داشت. به عنوان مثال در قسمت بار هواپیما ممکن از تا منفی ۳۰ درجه دما برسد و یا در کابین هواپیما ممکن است تا ۲۰ درجه دما بالا برود، بنابراین زنجیره سرد واکسن‌ها در این شرایط رعایت نخواهد شد. اما زمانی که واکسن در شرایط استانداردهای لازم و از طریق یخچال‌های ویژه در کشتی و در دمای مخصوص به خود وارد می‌شوند، استفاده از آن‌ها بسیار مطمئن‌تر و منطقی‌تر است. بنابراین توصیه پزشکان این است که مردم واکسیناسیون را در مورد واکسن‌هایی انجام دهند که در مراکز بهداشتی و کانال‌های دولتی انجام می‌شود. واکسن‌های خصوصی معلوم نیست اصالتش معتبر است یا خیر و همچنین زنجیره سرد برای آن راعایت شده است یا نشده است. واکسن روتاویروس به طور کلی در مقیاس بالا جلوی مرگ و میر کودکان را می‌گیرد.

هر چقدر هوا گرم‌تر می‌شود، میزان بیماری‌های عفونی بالا می‌رود

وی اظهار داشت: در فصلی قرار داریم که میوه‌های نوبرانه‌ای مثل توت در آن رایج است و توت میوه‌ای است که خیلی از مردم اعتقادی به شستن آن ندارند و در پی مصرف آن اغلب دچار اسهال می‌شوند. معمولا خوردن میوه‌های شسته نشده نظیر توت در فصل بهار منجر به ورود آلودگی‌ها به بدن می‌شود و در نهایت عوارضی نظیر اسهال و استفراغ را به وجود می‌آورد. مخصوصا با شروع فصل گرما مردم بیشتر در پیک نیک ها، باغ‌ها و طبیعت گردی حضور پیدا می‌کنند و ممکن است از آب رودخانه‌ها استفاده کنند به تصور اینکه آب رونده است و هیچ آلودگی ندارد، در صورتیکه احتمال ناسالم بودن آب قطعا وجود دارد. بنابراین آمار عفونت‌هایی که در اثر مصرف آب آلوده به وجود می‌آید در این فصل بیشتر شده که عمدتا عوارضی نظیر اسهال و استفراغ را برای بیمار در پی دارد.

این متخصص بیماری‌های عفونی خاطرنشان کرد: عمده مشکلی که در اسهال ویروسی کودکان مواجه هستیم، طولانی شدن زمان آن و در ادامه کم آبی بدن آن‌ها است. اگر به اندازه حجم آب و الکترولیتی که کودک از طریق اسهال در حال از دست دادن است، بتوان دوباره همان را جایگزین کرد، می‌توان گفت که خطری کودک را تهدید نمی‌کند. بنابراین بهتر است به میزان از دست رفتگی آب بدن، برای کودک ors تجویز شود و یا می‌توان با مصرف دوغ، چای کمرنگ با نبات یا مایعاتی که بتوان آب یا الکترولیت از دست رفته را جبران کرد این مشکل را برطرف کرد.

اگر کودک تهوع و استفراغ نداشته باشد، درمان خانگی جواب می‌دهد

عمادی در ادامه گفت: اگر کودک تهوع و استفراغ نداشته باشد، می‌توان با خوراکی‌های خانگی از گسترش ویروس و خطر آن جلوگیری کرد. لازم به ذکر است که ors‌های طعم دار هم در بازار موجود است و کمک می‌کند کودکان راحت‌تر آن را مصرف کنند. اگر کودکی دچار تهوع و استفراغ‌های شدید بود و شرایط آن طوری بود که نمی‌توانست آن را تحمل کند، تجویز سرم نیز رایج است. اگر بتوانیم در اسهال‌های کودکان حجم آب و الکترولیت از دست رفته را جبران کنیم، هیچ مشکل و خطری کودک را تهدید نخواهد کرد و درصد مرگ و میر کودکان در اثر این عفونت بالا نیست و مگر افرادی که در مناطق دورافتاده باشند و دسترسی به مراکز درمان و بهداشت را نداشته باشند.

این متخصص بیماری‌های عفونی در پایان هشدار داد: در مواردی هم حتی دیده شده است که والدین در اثر اطلاعات ناکافی به دلیل اینکه اسهال کودک بیشتر و شدیدتر نشود به کودک‌شان مایعات نمی‌دهند، این اقدام ریسک آسیب و خطر مرگ و میر را به مراتب بالا می‌برد. بنابراین با کنترل و جبران آب و الکترولیت از دست رفته کودک، در عرض ۳ تا ۴ روز دوره بیماری بدون هیچ مشکلی به اتمام می‌رسد.