فواید باورنکردنی ویتامین دی

ویتامین D یکی از ویتامین‌های لازم برای بدن و از ویتامین‌های محلول در چربی است، که به رشد و استحکام استخوان‌ها از طریق کنترل تعادل کلسیم و فسفر کمک می‌کند. این ویتامین با ایجاد افزایش جذب فسفر و کلسیم از روده‌ها و کاهش دفع از کلیه به متابولیسم استخوان‌ها کمک می‌کند و همچنین از طریق ترجمه ژن‌های هسته سلول به رشد سلول کمک می‌کند. مطالعات اخیر حاکی از نقش مفید و غیر قابل انکار این ویتامین در پیشگیری از بیماری‌های مختلف می‌باشد.

ویتامین D و بیماری ام اس

اِسکلروزِ چندگانه (Multiple sclerosis) با نام اختصاری MS، یک بیماری التهابی است که در آن غلاف‌های میلین سلول‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌بینند. این آسیب دیدگی در توانایی بخش‌هایی از سیستم عصبی که مسئول ارتباط هستند می‌تواند اختلال ایجاد می‌کند و باعث به وجود آمدن مشکلات عصبی و جسمی شود.

 اگرچه علت بیماری مشخص نیست اما مکانیسم اصلی آن آسیب زدن توسط سیستم ایمنی بدن و یا اختلال در سلول‌های تولیدکننده میلین می‌باشد که عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی مانند عفونت نیز می‌‌تواند مسبب آن باشد.

کمبود ویتامین D در بروز و تشدید بیماری ام اس موثر است. ویتامین D در اعتدال سیستم ایمنی بدن نقش دارد و با نقش ضد التهابی در بدن باعث پیشگیری از بسیاری از بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی می‌شود. مبتلایان به ام اس که ویتامین D خونشان پایین است، دچار حملات بیشتری می‌‌شوند.

 در ضمن کمبود این ماده مغذی باعث می‌شود داروهای دیگری که در درمان این بیماری استفاده می‌‌شوند نیز نقش خودشان را به خوبی ایفا نکنند و باید ویتامین D به سطح نرمالی برسد تا این داروها اثرگذار باشند. با توجه به پایین بودن سطح ویتامین D در بیشتر افراد جامعه به علت عدم استفاده از نور مستقیم خورشید توصیه به مصرف مکمل در صورت تایید آزمایشگاهی این امر ضروری می‌باشد.

ویتامین D و دیابت

دیابت هنگامی به‌وجود می‌آید که هورمون انسولین ( عامل تنظیم‌کننده گلوکز خون) یا به اندازه کافی در بدن تولید نمی‌شود یا بافت‌های بدن به آن به درستی پاسخ نمی‌دهند. در نتیجه سوخت وساز کربوهیدراتها و گلوکز در بدن مختل می‌شود. هورمون انسولین که از سلول‌های بتا جزایر لانگرهانس در غده لوزالمعده به درون خون ترشح می‌شود، نقش‌های مختلفی در بدن ایفا می‌کند از جمله ورود گلوکز از خون به درون سلول‌ها، تا سلول‌ها بتوانند برای تامین انرژی خود از آن استفاده کنند. در صورت کمبود یا عدم تاثیر انسولین، بدن در استفاده از گلوکز ناتوان بوده و باعث افزایش قندخون می‌شود که در درازمدت باعث آسیب رساندن به تقریبا هر عضو حیاتی بدن از جمله قلب، مغز، چشم، کلیه‌ها و... می‌شود. تحقیقات اخیر نشان داده است که کمبود ویتامین D خطر ابتلا به دیابت را در افراد افزایش می‌دهد. هرچند هنوز شواهد کافی برای توصیه درمانی دیابت با کمک ویتامین D وجود ندارد اما مطالعات مختلفی با دلایل علمی سودمندی این ویتامین را در دیابت مطرح می‌کنند به این صورت که فرم فعال ویتامین D با پروتئین‌هایی که در سلولهای بتای لوزالمعده وجود دارد در تعامل است و باعث افزایش ترشح هورمون انسولین می‌گردد و نیز از آنجائیکه مقدار ویتامینD درافراد مبتلا به دیابت روند کاهشی دارد، ارتباط میان کمبود ویتامین D و افزایش خطر دیابت قابل درک است.

از طرفی افزایش میزان چربی در بدن همراه با کمبود ویتامین D باعث افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دو می‌شود. کمبود ویتامین D به طور شایع در میان افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری وجود دارد و ممکن است یک عامل خطرزا برای بیماری سندرم متابولیک باشد و مشاهده شده است که مصرف ویتامین D باعث کاهش مقاومت به انسولین در بدن می‌شود و حساسیت به انسولین در سلولها را افزایش می‌دهد.

ویتامین D و افسردگی

نقش ویتامین D در ارتباط با بیماری‌هایی مثل استئوپروز، سرطان، بیماریهای قلبی عروقی و دیابت در مطالعات مختلف شناخته شده و اخیرا نقش این ویتامین در عملکرد مغز، مثل عملکردهای شناختی و سلامت روانی مطرح گشته است. غلظت ویتامین D در بیماران افسرده و مبتلا به اختلالات روانی پایین است و بین اختلالات روانی و کمبود ویتامین D ارتباط وجود دارد. اولویت ارتباط میان ویتامین D و افسردگی نامشخص است و هنوز به درستی معلوم نیست که کدام یک زودتر اتفاق می‌‌افتد. ممکن است کمبود ویتامین D موجب افسردگی شود یا حتی شاید افسردگی موجب پایین آمدن سطح ویتامین D در خون شود. افراد افسرده بیشتر روز را در خانه سپری می‌کنند و از نور خورشید محرومند. آنان رژیم غذایی درستی را رعایت نمی‌کنند و از سلامت خود چندان جدی مراقبت نمی‌کنند، تمام این عوامل ممکن است به پایین آمدن سطح ویتامین D در بدن منجر شود. از طرف دیگر مغز نیز مانند تمام اعضای دیگر بدن گیرنده‌های ویتامین D دارد و اگر این ویتامین به اندازۀ کافی به مغز نرسد مغز نمی‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد و زمینه افسردگی فراهم می‌شود. مطالعات مختلفی درباره ارتباط ویتامین D و افسردگی انجام و مشخص شده که حضور ویتامین D در بافت مغز و وجود گیرنده‌های این ویتامین و آنزیم فعال‌کننده آن به ویژه در مرکز کنترل احساس و رفتار، موجب تأثیر این ویتامین بر افسردگی می‌شود. همچنین مشخص شده است که افرادی که در طول زمستان مکمل ویتامین‌D دریافت می‌کنند از بقیه افراد روحیه بهتری دارند و کمتر در معرض افسردگی قرار می‌گیرند.

ویتامین D و بیماریهای قلبی

کاربرد دیگر ویتامین D کاهش اختلالات و بیماریهای قلبی می‌باشد. مطالعات انجام گرفته در سال‌های اخیر نشان می‌دهد ویتامین D خطر بیماری‌های قلبی ـ عروقی را با بهبود سلامت و عملکرد سلول‌های اندوتلیال عروقی، کاهش می‌دهد. کمبود این ویتامین می‌تواند موجب بروز نقصان و اختلال در سلامت عروق خونی شود و از این حیث با بروز فشارخون بالا و نیز بیماری‌های قلبی و عروقی رابطه مستقیم دارد. ویتامین D باعث عملکرد بهتر جذب کلسیم و فسفر می‌شود و چون در انقباضات عضلانی کلسیم نقش حیاتی دارد ممکن است کمبود ویتامین D از این طرق هم باعث ضعف عضلات قلب گردد.

ویتامین D و آلزایمر

بیماری آلزایمریک نوع اختلال عملکرد مغزی است که به‌تدریج توانایی‌های ذهنی بیمار تحلیل می‌رود. بارزترین تظاهر زوال عقل اختلال حافظه‌است. اختلال حافظه معمولاً به‌تدریج ایجاد شده و پیشرفت می‌کند. در بیماری آلزایمر ساختارهای پروتئینی کروی شکلی در خارج نورون‌های برخی مناطق مغز و ساختارهای پروتئینی رشته‌ای در جسم سلولی نورون‌ها، تشکیل می‌شود. این ساختارهای پروتئینی که به آنها اجسام آمیلوئیدی گفته می‌شود در ایجاد آلزایمر نقش دارند. ویتامین D سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و به پاکسازی پلاک‌های آمیلوئید در مغز کمک می‌کند. در افراد دچار کمبود این ویتامین احتمال ضعف حافظه و بروز بیماری دمانس ۳-۲ برابر سایر افراد است. ویتامین D با بخش‌هایی از مغز مانند تفکر، یادگیری ارتباط مستقیم دارد و دریافت کافی آن می‌تواند از ایجاد بیماری زوال عقل یا پیشرفت آن جلوگیری نماید. ویتامین D از طریق نور خورشید، دریافت غذایی و دریافت از طریق مکمل می‌تواند تامین گردد. منابع غذایی این ویتامین شامل شیر غنی شده با ویتامین D، غذاهای دریایی مانند ماهی‌ها و روغن کبد ماهی، زرده تخم‌مرغ، جگر، انواع آب میوه‌های غنی شده با ویتامین D و... می‌باشد.

ویتامین D و کاهش وزن

ویتامین D نه تنها به عنوان یک ویتامین شناخته می‌شود بلکه به دلیل اثرات گسترده آن در بدن، به عنوان یک هورمون مهم عملکرد‌های قابل توجهی دارد. یکی از عملکردهای ویتامین D ارتباط آن با کاهش وزن می‌باشد. افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند اغلب سطح پایینی از ویتامین D دارند. یکی از مکانیسم‌های این ارتباط مربوط به سطوح ویتامین D و هورمون لپتین است. پروتئین لپتین (leptin) به وسیله بافت چربی در بدن انسان ساخته و در خون رها می‌شود و بطور مستقیم و یا از طریق فعال نمودن مراکز خاصی در دستگاه عصبی مرکزی موجب کاهش دریافت غذا، افزایش مصرف انرژی، اثر بر متابولیسم گلوکز و چربی و تغییر فعالیت نورو اندوکرین بدن می‌شود. وقتی سطح ویتامین D بدن کافی باشد، بدن مقدار لپتین بیشتری آزاد خواهد کرد. و در نتیجه موجب کمک به کاهش وزن افراد می‌گردد. مکانیسم دیگر ویتامین D در کاهش وزن مربوط به اثرات آن بر سطوح هورمون پاراتیروئید است. سطح بالای این هورمون‌ باعث تجمع چربی در بدن می‌شود. کافی بودن میزان ویتامین D بدن باعث تنظیم این هورمون می‌گردد. از طرفی سطوح نرمال ویتامین D و به طبع آن سطوح نرمال کلسیم در بدن، تولید کورتیزول را کاهش می‌دهند و مانع افزایش وزن می‌گردد چون کورتیزول هورمون استرس است که باعث تجمع چربی در بدن به‌خصوص در ناحیه شکم می‌شود.

ویتامین D و سرطان

ویتامین D اثرات مفیدی بر کاهش میزان سرطانها و سلامت عمومی بدن دارد. این ویتامین باعث پیشبرد مرگ سلول‌های سرطانی شده، و فرآیند تکثیر سلول‌های سرطانی را کند می‌سازد. دریافت کم ویتامین D ممکن است خطر سرطان‌های پستان، روده بزرگ و پروستات را افزیش دهد. شکل فعال ویتامین دی چون تمایز سلولی را افزایش می‌دهد و تکثیر (پرولیفراسیون) را مهار می‌کند، می‌تواند در تغییر خطر سرطان نقش داشته باشد.