بیماری ‌ای که جلوی تومور مغزی را می‌گیرد

تومور مغزی به دو دسته ی اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. منشا تومور اولیه در مغز است. بسیاری از تومورهای اولیه ی مغز خوش خیم هستند. تومور ثانویه مغزی، که با نام تومور مغزی متاستاز هم شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرطانی یک اندام دیگر، مانند ریه یا پستان، به مغز سرایت کند.

انواع تومور مغزی

تومور مغزی اولیه که منشا آن در مغز است و ممکن است در قسمت‌های زیر رخ دهد:

•  سلول‌های مغز
•  غشای اطراف مغز به نام مننژ
•  سلول‌های عصبی
•  غدد

ممکن است تومور اولیه خوش خیم یا بدخیم باشد. شایع‌ترین نوع تومور مغز در بزرگسالان گلیوما و مننژیوم است.

گلیوما

به تومورهایی که منشا آن سلول گلیایی باشد، تومور گلیوما می‌گویند. این سلول‌ها معمولا:

• از ساختار سیستم عصبی مرکزی حمایت می‌کند
• مواد مغذی را به سیستم عصبی مرکزی می‌رساند
• ضایعات سلولی را پاکسازی می‌کند
• نورون‌های مرده را تجزیه می‌کند
• ممکن است گلیوما از انواع مختلف سلول گلیایی تشکیل شود.
• انواع تومورهای ناشی از سلول گلیایی عبارتند از:
• تومورهای آستروسیت مانند آستروسیتما که منشا آن از مخ است
• تومورهای الیگودندروگلیال که معمولا در لوب پیش گیجگاهی دیده می‌شود
• گلیوبلاستوما که منشا آن بافت مغز است و شدیدترین نوع تومور است

سایر تومورهای اولیه ی مغز

• از دیگر تومورهای اولیه ی مغز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
•  تومورهای هیپوفیز که معمولا خوش خیم هستند
•  تومورهای غده ی پینه آل که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد
•  اپاندیموم که معمولا خوش خیم است
•  کرانیوفارنژیوم که بیشتر در کودکان رخ می‌دهد و خوش خیم است اما می‌تواند علائم بالینی نظیر تغییر در بینایی و بلوغ زودرس به همراه داشته باشد
•  لنفوم اولیه ی سیستم عصبی مرکزی (CNS) که بدخیم است
•  تومور ژرم سل اولیه ی مغز که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد
•  مننژیوم که منشا آن از مننژ است
•  شوانوما که در سلول هایی که پوشش محافظتی اعصاب (غلاف میلین) را تولید می‌کنند و سلول-های شوان نامیده می‌شوند رخ می‌دهد

اکثر تومور های مننژیوم و شوانوما در افراد بین سنین ۴۰ تا ۷۰ سال رخ می‌دهد. مننژیوم در زنان بیشتر از مردان شایع است. نرخ ابتلا به شوانوما در زنان و مردان یکسان است. این تومورها معمولا خوش‌خیم هستند اما به خاطر اندازه و محل بروز مشکلاتی را به دنبال می‌آورند. مننژیوم و شوانومای سرطانی نادر است اما می‌تواند بسیار تهاجمی باشد.

تومور مغزی ثانویه

اکثر سرطان‌های مغز از نوع تومور مغزی ثانویه است. این تومورها در یک قسمت از بدن تشکیل می‌شود و بعد به مغز سرایت یا متاستاز می‌کند. سرطان‌های زیر می‌تواند به مغز متاستاز کند:

•  سرطان ریه
•  سرطان پستان
•  سرطان کلیه
•  سرطان پوست

تومورهای مغزی ثانویه همیشه بدخیم هستند. تومورهای خوش خیم از یک قسمت بدن به ناحیه ی دیگر سرایت نمی‌کنند.

عوامل خطرناک ابتلا به تومور مغزی چیست؟

در ادامه به عوامل پر خطر که باعث بروز تومور مغزی می‌شود اشاره می‌کنیم:

• سابقه ی خانوادگی

فقط ۵ الی ۱۰ درصد از تمام سرطان‌ها ارثی است. به ندرت پیش می‌آید که وراثت ژنتیکی علت تومور مغز باشد. اگر چند نفر از اعضای خانواده تان دچار تومور مغز شده اند، با پزشک مغز و اعصاب خود مشورت کنید. متخصص مغز و اعصاب شما را به مشاور ژنتیک معرفی می‌کند.

• سن

خطر ابتلا به بیشتر انواع تومور مغز با افزایش سن بیشتر می‌شود.

• نژاد

درمجموع، ابتلا به تومور مغزی بین افراد سفیدپوست شایع تر است. با این حال، احتمال بروز مننژیوم در بین نژاد افریقایی-امریکایی بیشتر است.

• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، مثل موادی که در محیط کار با آن سروکار دارید، خطر ابتلا به سرطان مغز را بالا می‌برد.

قرار گرفتن در معرض تشعشع

خطر ابتلا به تومور مغزی در بین افرادی که در معرض تابش یونیزکننده قرار گرفته‌اند بیشتر است. ممکن است از طریق پرتودرمانی برای سرطان در معرض این تشعشعات قرار بگیرید. ریزش اتمی هم شما را در معرض تشعشعات قرار می‌دهد. حادثه ی هسته‌ای فوکوشیما و چرنوبیل نمونه هایی از قرار گرفتن مردم در معرض تشعشات یونیزکننده هستند.

عدم ابتلا به آبله مرغان

به گفته ی انجمن تومور مغزی امریکا، کسانی که در کودکی به آبله مرغان مبتلا شده اند، کم تر در معرض خطر ابتلا به تومور مغزی قرار می‌گیرند.

علائم تومور مغزی چیست؟

علائم تومور مغز به اندازه و محل تومور بستگی دارد. بعضی از تومورها با حمله به بافت مغز آسیب مستقیم وارد می‌کنند و بعضی دیگر به اطراف مغز فشار می‌آورند. اگر تومور در حال رشد به بافت مغز فشار وارد کند، دچار علائم قابل توجه خواهید شد.

سردرد از جمله علائم شایع تومور مغزی است. ممکن است دچار سردردهایی شوید که:

•  هنگام صبح و بیدار شدن شدیدتر است
•  هنگام خواب اتفاق می‌افتد
•  با عطسه، سرفه یا ورزش تشدید می‌شود
• همچنین ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
•  استفراغ
•  تار شدن دید یا دوبینی
•  گیجی
•  رعشه (به خصوص در بزرگسالان)
•  ضعیف شدن عضو یا بخشی از صورت
•  تغییر در عملکرد ذهنی

از دیگر علائم شایع می‌توان موارد زیر را نام برد:

•  تلوتلو خوردن
•  از دست دادن حافظه
•  گیجی
•  اختلال در خواندن یا نوشتن
•  تغییر در توانایی شنیداری، چشایی یا بویایی
•  کاهش هوشیاری که شامل خواب آلودگی و از دست دادن هوشیاری می‌شود
•  مشکل در بلعیدن
•  گیجی یا سرگیجه
•  مشکل چشم، مثل افتادگی پلک و نامساوی بودن مردمک ها
•  حرکات غیر قابل کنترل
•  لرزش دست
•  از دست دادن تعادل
•  از دست دادن کنترل مثانه
•  بی‌حسی یا مورمور شدن یک سمت از بدن
•  مشکل در گفتار یا درک حرف دیگران
•  تغییر در خلق وخو، شخصیت، عواطف و رفتار
•  اختلال در راه رفتن
•  ضعیف شدن عضلات صورت، دست یا پا

علائم تومور هیپوفیز

ممکن است تومور هیپوفیز علائم زیر را به همراه داشته باشد:

•  ترشحات نوک پستان یا شیرریزی (galactorrhea)
•  قاعده نشدن در زنان
•  رشد بافت پستان در مردان یا گانیکومستیا (gynecomastia)
•  بزرگ شدن دست‌ها و پاها
•  حساسیت به سرما یا گرما
•  افزایش موی بدن یا هیرسوتیسم (پرمویی)
•  تغییر در بینایی، مانند تار شدن دید یا باریک بینی
• تومور مغز چطور تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص تومور مغز ابتدا معاینه ی فیزیکی انجام می‌شود و سابقه ی پزشکی تان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

معاینه ی فیزیکی شامل معاینه ی دقیق عصب شناختی می‌شود. پزشک آزمایشی انجام می‌دهد تا از سالم بودن عصب جمجمه‌ای اطلاع حاصل کند. این اعصاب در مغز قرار دارد.

پزشک با دستگاه معاینه ی چشم که به مردمک و داخل شبکیه نور می‌تاباند، چشمتان را معاینه می‌کند. این دستگاه به پزشک اجازه می‌دهد واکنش مردمک به نور را بررسی کند. همچنین او می‌تواند مستقیما به چشم نگاه بیندازد و بروز هرگونه التهاب در عصب بینایی را مورد معاینه قرار دهد. با افزایش فشار در جمجمه، تغییراتی در عصب بینایی رخ می‌دهد.

همچنین ممکن است پزشک متخصص مغز و اعصاب موارد زیر را ارزیابی کند:

•  قدرت عضلات
•  هماهنگی
•  حافظه
•  توانایی حل محاسبات ریاضی

درصورت لزوم، بعد از معاینه ی فیزیکی آزمایشات دیگر تجویز می‌شود. این موارد عبارتند از:

سی تی اسکن سر

پزشک به وسیله ی سی تی اسکن می‌تواند نسبت به دستگاه اشعه ی ایکس اسکن دقیق تری انجام دهد. می-توان این کار را با یا بدون کنتراست انجام داد.

کنتراست با استفاده از رنگ مخصوص به‌دست می‌آید که به پزشک کمک می‌کند بعضی ساختار مانند رگ‌های خون را واضح تر ببیند.

ام آر‌ای سر

در ام آر‌ای از یک رنگ مخصوص برای تشخیص تومور استفاده می‌شود. تفاوت ام آرآی با سی تی اسکن در این است که از اشعه استفاده نمی‌کند و معمولا تصویر دقیق تری از ساختار خود مغز به‌دست می‌دهد.

آنژیوگرافی

در این روش از رنگی استفاده می‌کنیم که به رگ، معمولا قسمت کشاله ی ران، تزریق می‌شود. این رنگ به شریان‌های مغز می‌رود و به پزشک اجازه می‌دهد وضعیت خون رسانی به تومور را ببیند. این اطلاعات هنگام جراحی به کار می‌آید.

عکس برداری از جمجمه با استفاده از اشعه ی ایکس

ممکن است تومور مغز باعث شکستن استخوان جمجمه شود و عکس برداری با اشعه ی ایکس این شکستگی را نشان می‌دهد. اشعه ی ایکس همچنین رسوبات کلسیم را که گاهی در تومور دیده می‌شود مشخص می‌کند. اگر سرطان به استخوان رسیده باشد، رسوبات کلسیم در جریان خون دیده می‌شود.

بافت برداری

در بافت برداری، قسمت کوچکی از تومور برداشته می‌شود. متخصصی به نام نوروپاتولوژیست آن را بررسی می‌کند. در بافت برداری خوش خیم یا بدخیم بودن تومور مشخص می‌شود. همچنین می‌توان تعیین کرد تومور نخستین بار در مغز تشکیل شده یا سایر نقاط بدن.

درمان تومور مغزی

درمان تومور مغزی به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع تومور
•  اندازه ی تومور
•  محل تومور
•  سلامت کلی بیمار

شایع‌ترین درمان تومور بدخیم مغز جراحی است. هدف از جراحی این است که بدون آسیب رساندن به قسمت‌های سالم مغز، تا جای ممکن سرطان برداشته شود. درحالی که محل بعضی از تومورها اجازه ی جراحی آسان و امن را می‌دهد، ممکن است تومورهای دیگر در قسمتی واقع شده باشند که میزان بداشتن تومور را محدود کند. حتی برداشتن قسمتی از تومور هم مفید واقع می‌شود.

خطرات جراحی مغز شامل عفونت و خونریزی است. تومورهای خوش خیم که خطر بالینی به همراه دارد هم با جراحی برداشته می‌شود. تومورهای مغزی متاستاز مطابق توصیه‌های مرتبط با نوع سرطان اصلی درمان می‌شوند.

می توان جراحی را در کنار روش‌های دیگر درمان مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی انجام داد. جسم درمانی، کاردرمانی و گفتاردرمانی به بهبود بیمار بعد از جراحی کمک می‌کند.