شایع ترین عوارض واکسن «اسپوتنیک وی» چیست؟

مرکز ملی اپیدمیولوژی و میکروبیولوژی گامالیا در مسکوی روسیه، واکسن کرونا به نام  Gam-COVID-Vac ، معروف به Sputnik Vرا تولید کرد. این اولین واکسن COVID-19 در جهان است که مجاز به استفاده علیه ویروس SARS-CoV-2 شد. همراه با روسیه، ۶۴ کشور واکسن را تأیید کرده‌اند. آرژانتین، ایران و هند از جمله این کشورها هستند. واکسن مذکور در حال حاضر در اتحادیه اروپا توسط آژانس دارویی اروپا در حال بررسی است.

Sputnik V  یک واکسن ناقل آدنوویروسی و دو بخشی است که میزان کارآیی آن ۹۱.۶٪ منبع گزارش شده است. ویروس آدنوویروس نوعی ویروس است که با سرماخوردگی و سایر بیماری‌ها ارتباط دارد. از آن به عنوان وسیله انتقال دستورالعمل های DNA برای تولید پروتئین سنبله ویروس SARS-CoV-2 در بدن استفاده می کنند. سپس این روند باعث تولید آنتی‌بادی علیه این پروتئین سنبله شده و سیستم ایمنی بدن را برای یک عفونت احتمالی آماده می‌کند.

در هر دو دوز از واکسن، از نوع متفاوتی از آدنو ویروس استفاده می‌شود: دوز اول با نوع 26 (Ad26) و سپس دوز تقویت‌کننده با نوع 5 (Ad5)  . هدف از استفاده از دو نوع مختلف، کاهش احتمال ایجاد آنتی‌بادی در بدن علیه آدنوویروس پس از دوز اول است که می‌تواند دوز دوم را بی‌اثر کند.

عوارض جانبی

تجزیه و تحلیل موقت داده های آزمایش بالینی، منتشر شده در فوریه ۲۰۲۱، گزارشی در مورد اثربخشی و ایمنی واکسن است. بر اساس این داده‌ها ، شایع ترین عوارض جانبی این واکسن عبارتند از: بیماری شبیه آنفولانزا، سردرد، خستگی ، واکنش فیزیکی در محل تزریق. این عوارض مشابه واکسن‌های Pfizer ، Moderna و Johnson & Johnson است. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ‌های آمریکا نیز این مساله را تائید کرده است.  

۴۵ منبع معتبر بغیر از 16،427 استفاده‌کننده واکسن، عوارض جانبی جدی از جمله ترومبوز ورید عمقی، سکته مغزی خونریزی‌دهنده و فشار خون بالا را در نتیجه تزریق گزارش کرده‌اند.  با این حال، طبق این مقاله، کمیته نظارت بر داده‌های مستقل تأیید کرده که هیچ یک از این موارد مربوط به دریافت واکسن در آن افراد نبوده است. با وجود این داده‌ها، هنوز بحث و جدال مهمی در مورد واکسن وجود دارد.

ویروس‌های آدنو در حالت طبیعی خود قادر به تکثیر در بدن بوده و منجر به بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی می‌شوند. این نوع ویروس هنگامی که در واکسن‌ها استفاده می‌شود ، تغییر داده می‌شوند تا توانایی تکثیر آنها از بین برود. برای واکسن Sputnik V ، اشاره شد که ژن E1 به منظور جلوگیری از تکثیر از واکسن خارج شده است.

 با این حال، برزیل اخیراً استفاده از Sputnik V را رد کرده و دلیل آن نگرانی در مورد همانندسازی بود. اسناد کنترل کیفیت این کشور نشان داد که واکسن مذکور "کمتر از ۱۰۰ ذره قابل تکثیر در هر دوز" دارد بنابراین آدنو ویروس موجود در آن شانس اندکی برای تکثیر دارد. روسیه مدتی بعد این ادعا را رد کرده و تصمیم برزیل را سیاسی و فاقد پایه علمی دانست.

مسکو در بیانیه منتشره خود در این زمینه تاکید کرد که در واکسن اسپوتنیک‌وی آدنوویروس‌های غیر تکرار گنجانده شده است. همچنین سایر جنبه‌های دقیق کنترل کیفیت واکسن قید گردید. شایان ذکر است که در مواردی که آدنو ویروس قادر به تکثیر باشد، عوارض جانبی احتمالی آن برای بیشتر افراد یک سرماخوردگی خفیف است اما برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند ممکن خطرات بیشتری به همراه داشته باشد.