یارانه ۲۰ هزار میلیارد تومانی به جیب چه کسانی می رود؟

بررسی عملکرد دولت سیزدهم نشان می‌دهد که هدفمندی و هوشمندسازی یارانه‌ها از مهم‌ترین سیاست‌هایی است که توسط دولتمردان پیگیری می‌شود. اصلاح نرخ حامل‌های انرژی علاوه بر واقعی‌سازی اقتصاد بنگاه‌ها و حرکت آنها به سمت ارتقا و بهینه‌سازی مصرف سوخت، بستری برای بازتوزیع عادلانه یارانه انرژی را نیز فراهم می‌کند.

اما ملاحظات اجتماعی و درهم‌تنیدگی معیشت مردم با سوخت یارانه‌ای عمدتا دست دولت‌ها را برای اصلاح نرخ سوخت می‌بندد، ضمن اینکه تجربه تلخ آبان‌ماه سال ۹۸ نیز ملاحظات و حساسیت‌های اصلاح نرخ در این حوزه را دوچندان کرده است.

 امسال نرخ سوخت جت افزایش نمی‌یابد

البته اصلاح نرخ برخی از حامل‌های انرژی مثل «سوخت جت» که در هواپیماها مصرف می‌شود، به نظر کار راحت‌تری برای دولتمردان است، زیرا با اصلاح نرخ این سوخت، هیچ فشاری به عموم مردم وارد نمی‌شود.

با این حال در هفته جاری، جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در نشست خبری نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی درباره آخرین وضعیت قیمت‌گذاری سوخت جت عنوان کرد: هم اکنون روزانه ۴ تا ۵ میلیون لیتر از این سوخت تولید و مصرف می‌شود. امسال نرخ سوخت هواپیما نیز هیچ گونه افزایش قیمتی نخواهد داشت.

طبق آمار، فقط ۳ الی ۴ درصد از حمل‌ونقل کشور از طریق ناوگان هوایی انجام می‌شود، معمولا متقاضیان ناوگان هوایی که از این مدل حمل‌ونقل برای سفر کاری و یا گردشگری ‌استفاده می‌کندد جزو ‌دهک‌های بالای جامعه هستند که از توانمندی مالی قابل توجهی برخوردارند یا کامندان دولت برای اعزام به ماموریت هستند. حدود ۹۰ درصد جابه‌جایی‌ها در کشور ما از طریق ‌حمل‌ونقل زمینی و ۷ درصد از طریق‌ حمل‌ونقل ریلی انجام می‌شود.

اینکه به چه علت یارانه سنگین سوخت به ۳-۴ درصد از پردرآمدهای جامعه پرداخت می‌شود جای تأمل دارد و قطعا طبیعی است که با اصلاح نرخ سوخت جت، معیشت عموم‌ِ مردم، آسیب چندانی نخواهد دید.

یارانه ۲۰ هزار میلیارد تومانی سوخت هواپیما در جیب ۴ درصد پردرآمد

به طور میانگین روزانه حدود ۴ الی ۴.۵ میلیون لیتر سوخت جت در هواپیماهای مسافری مصرف می‌شود که معادل سالانه رقم ۱.۶۵ میلیارد لیتر است.

جدول ۱- مصرف سالانه سوخت جت ( واحد: میلیون لیتر در روز)

درحال‌حاضر نرخ سوخت جت لیتری ۶۰۰ تومان است درحالی که طبق آمار بورس انرژی، سوخت جت با میانگین نرخ لیتری ۱۳۴۰۰ تومان قیمت‌گذاری و صادر می‌شود.

در نتیجه طبق محاسبات سالانه رقمی معادل ۲۰ هزار میلیارد تومان، یارانه سوخت جت به ۴ درصد از پردرآمدهای جامعه داده می‌شود.

مقایسه نرخ سوخت برای مسافرت ۴ درصدی‌ها و مردم عادی

نکته جالب توجه اینکه، نرخ سوخت هواپیما برای اقشار پردرآمد جامعه که از حمل‌ونقل هوایی استفاده می‌کنند، لیتری ۶۰۰ تومان است (۲۲ برابر ارزان‌تر از نرخ واقعی) و نرخ سوخت برای مردم عادی که با خودروی شخصی مسافرت می‌کنند لیتری ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ تومان. یعنی دولت برای رفاه ‌پردآمد‌ها یارانه بیشتری پرداخت می‌کند تا عموم مردم!

با توجه به اینکه شرکت‌های هواپیمایی بخش عمده‌ای از سوخت مسیر برگشت را نیز از ایران با خود حمل می‌کنند، در نتیجه مسافران از مبادی فرودگاه‌های کوالالامپور، بانکوک، استانبول، دوبی، لندن، شانگهای و تفلیس نیز از یارانه سنگین ۵ الی ۱۰ میلیون تومانی برای سفر خود به مقصد ایران بهره‌مند می‌شوند.

اعطای یارانه پنهان نجومی به شرکت‌های هواپیمایی که در نهایت به جیب ۴ درصدی‌ها می‌رود بدین معناست که دهک‌های بالای جامعه و تجار و افراد کثیرالسفر که از هواپیما برای سفرهای داخلی و خارجی خود استفاده می‎‌‌کنند از این یارانه پنهان برخودار می‎‌‌شوند و دهک‌های متوسط و پایین جامعه تقریبا از این یارانه ۲۰ هزار میلیارد تومانی هیچ سهمی ندارند.

جدای از بحث ناعادلانه بودن قیمت‌گذاری فعلی سوخت جت، به اعتقاد کارشناسان پایین بودن نرخ این سوخت باعث شده است که شرکت‌های هواپیمایی انگیزه‌ای برای استفاده از ناوگان کم‌مصرف، ارتقای بهره‌وری و بهینه‌سازی مصرف سوخت نداشته باشند.