صفر تا صد استخراج گاز و شیرین سازی

گاز طبیعی یک ترکیب آلی بوده که از باقی مانده اجساد گیاهان و جانوران طی میلیون‌ها سال در لایه‌های زمین تشکیل شده است. ماده آلی محبوس در زیر سنگ‌ها بر اثر فشار، حرارت و تغییرات در پوسته زمین به ذغال، نفت و گاز طبیعی تبدیل شده است. متان که از یک اتم کربن و چهار اتم هیدروژن تشکیل شده است، به عنوان محصول اصلی گاز طبیعی شناخته می شود. گاز به عنوان پاک ترین سوخت‌های فسیلی در مصارف گوناگون شهری و صنعتی کاربرد دارد.

گاز ترش به نوعی از گاز طبیعی گفته می‌شود که شامل مقدار قابل توجهی هیدروژن سولفید(H۲S) و گاهی اوقات کربن دی اکسید (CO۲) است.

به‌طور معمول گاز شامل مقادیر بیشتر از ۵٫۷ میلی‌گرم (H۲S) یا معادل ۴ ppm (H۲S) را در دما و فشار استاندارد، گاز ترش می‌نامند. وجود این دو ماده از این جهت حائز اهمیت است که علاوه بر سمی بودن (H۲S)، در صورت وجود این دو گاز در خطوط لوله انتقال گاز، خوردگی و فرسایش شدیدی تجهیزات رخ خواهد داد. به منظور زدودن این مواد از گاز طبیعی از فرایندی به نام شیرین‌سازی گاز استفاده می‌شود. گاز ترش به دلیل خورندگی بالا، سمی بودن، و پائین بودن کیفیت مورد فرایند شیرین سازی قرار می‌گیرد.

استخراج گاز طبیعی از دو راه مستقیم و همراه با نفت از نظر اقتصادی به صرفه خواهد بود. بدین ترتیب گاز طبیعی از ذخایر زیرزمینی یا از چاه های نفت استخراج و برای مراحل بعدی آماده می‌شود. از نظر علمی گاز ترش به گاز طبیعی گفته می‌شود که در دما و فشار استاندارد، مقدار سولفید هیدروژن در آن بیشتر از ppm ۴ باشد. کربن دی اکسید و هیدروژن سولفید موجود در گاز ترش در صورت وجود بخار آب باعث تولید ترکیبات اسیدی می‌شود.

به فرآیندی که در طی آن ترکیبات گوگردی و کربن دی اکسید از گاز ترش کاسته یا حذف می‌شود، شیرین سازی گاز گفته می‌شود. شیرین سازی گاز ضروری بوده و برای ایمنی، جلوگیری از انتشار مواد آلاینده به محیط زیست، کنترل خوردگی و کیفیت خوراک صنایع پایین دستی انجام می‌شود. با عمل شیرین سازی از تشکیل هیدرات در دمای پایین و همچنین مسمومیت کاتالیزورها جلوگیری می‌شود.

شیرین سازی گاز ترش از نظر اقتصادی به صرفه است و آماده‌سازی گاز طبیعی برای حمل و نقل و فروش، کاهش هزینه‌های تقویت فشار گاز و تولید محصول جانبی گوگرد از جمله سودآوری‌های آن خواهد بود. عمده گاز ترش از میادین گاز طبیعی استحصال شده و عملیات حذف عوامل اسیدی از آن را شیرین کردن گاز می‌گویند. شیرین سازی یکی از مهم‌ترین بخش‌های عملیات فرآورش گاز طبیعی است که در طی آن گازهای اسیدی از جریان گاز طبیعی جدا می‌شوند. در حال حاضر فرآیند شیرین سازی به کمک آمین‌ها، رایج‌ترین فرآیند شیرین سازی گاز طبیعی است. با وجود کاربری گسترده و تمامی مزایای این روش، به حداقل رساندن غلظت سولفید هیدروژن در این روش نیازمند صرف انرژی بسیار زیادی برای بازیابی حلال است.

ایران، پس از روسیه، دومین کشور دارنده ذخایر ثابت گاز طبیعی جهان بوده و مسجد سلیمان نیز دارای دومین مخزن گاز ترش ژوراسیک در جهان است. در حال حاضر از این مخزن روزانه خوراک اصلی صنایع پتروشیمی به بندر ماهشهر تامین می‌شود. مسجد سلیمان دارای دومین مخزن گاز ترش ژوراسیک در جهان است و هم اکنون روزانه ۱۰۰ میلیون فوت مکعب گاز از این مخزن برای پتروشیمی ماهشهر ارسال می‌شود.

گفتنی است که مسجد سلیمان به واسطه فوران نفت، زادگاه نفت نام گرفت و سرمنشا تحول و شکل‌گیری صنعت بزرگ نفت و گاز و دیگر صنایع در کشور ایران شد.

میزان استخراج از چاه نفت شماره یک مسجدسلیمان ۳۶ هزار لیتر در روز بود. میزان تولید میدان مسجد سلیمان با روزانه ۵۰۰ بشکه شروع شد و با حفاری چاه‌های جدید به ۱۲۰ هزار بشکه در روز و در سال ۱۳۱۳ (۱۹۳۴) به بالاترین تولید خود یعنی ۱۲۷ هزار بشکه در روز رسید.

این شرکت دارای ۲۷ هزار کیلومتر مربع وسعت حوزه عملیاتی بوده که در سه استان کشور پراکنده است. میزان ذخایر نفت کشف شده در مسجدسلیمان معادل ۷ درصد کل میزان ذخایر نفت ایران و معادل ۲.۴ کل میزان ذخایر گاز کشور است.