واردات آب مجازی، ابزاری برای حل مشکل کم آبی!

میزان آبی که طی فرایند تولید یک محصول مصرف می شود آب مجازی نهفته درآن محصول نامیده می شود. هنگامی که تجارت جهانی کالاها انجام می شود در واقع آب مجازی نهفته درآن‌ها نیز خریدوفروش می‌شود که سبب به وجودآمدن یک جریان مجازی از آب بین کشورهای مختلف می‌شود. باتوجه به این که کشور ما از نظر آب در وضعیت بحرانی قرار دارد توجه به این امر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

اخیرا تجارت آب مجازی به‌عنوان یک ابزار جهت حل معضل کم‎‌آبی کشورهای مناطق خشک مطرح شده است. بر این اساس، کشورها و مناطق پرآب باید کالاهای با آب‌بری زیاد را تولید و به کشورها و مناطق کم‌آب صادر کنند. آمار متوسط درازمدت میزان صادرات محصولات مختلف ایران ‌(۲۰سال منتهی به سال ۱۳۹۷) حاکی از آن است که محصولات هندوانه و خربزه با ۱۳.۷ درصد، سیب‌زمینی با ۹.۷ درصد و سیب با ۸.۷ درصد از نظر مقدار صادرات و پسته با ۲۸درصد، زعفران با ۵.۶ درصد و انگور خشک با ۵.۶ درصد از نظر ارزش صادرات، بیشترین سهم از صادرات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده‌اند.

بر اساس آمار ذکر شده، متوسط سالانه میزان آب مجازی صادراتی از طریق محصولاتی که بیشترین سهم را در صادرات ایران ایفا می‌کنند، برای پسته ۱۷۰۰ میلیون متر مکعب، خرما ۵۲۵ میلیون متر مکعب، انگور خشک شده ۳۲۰ میلیون متر مکعب، زعفران ۲۲۰ میلیون متر مکعب، سیب درختی ۱۹۵ میلیون متر مکعب و هندوانه و خربزه ۱۸۰ میلیون متر مکعب است. گوجه‌فرنگی نیز از دیگر محصولات صادراتی است که میزان متوسط آب مجازی صادراتی از طریق آن ۷۲ میلیون متر مکعب است که با توجه به اینکه از نظر مقدار چهارمین محصول صادراتی کشور محسوب می‌شود، آب مجازی آن به نسبت سایر محصولات عمده صادراتی، کمترین مقدار است‌.

پسته در صدر محصولات صادرات آب مجازی

بررسی اعداد ذکر شده نشان می‌دهد اگرچه هندوانه و خربزه مجموعا از نظر مقدار صادرات سهم عمده ۱۳.۷ درصدی از کل صادرات محصولات کشاورزی در ۲۰ سال‌ منتهی به ۱۳۹۷ را به خود اختصاص داده‌اند، ولی تنها ۵.۶ درصد از آب مجازی صادراتی محصولات ذکر شده را به خود اختصاص می‌دهد. پسته با فاصله زیادی نسبت به سایر محصولات ذکر شده در صدر صادرات آب مجازی قرار می‌گیرد و به تنهایی ۵۳ درصد آب مجازی صادر شده محصولات ذکر شده را به خود اختصاص می‌دهد.

آمار متوسط دراز‌مدت واردات محصولات کشاورزی در ایران ‌(۲۰ سال منتهی به سال ۱۳۹۷) نشان می‌دهد ذرت با ۲۷ درصد، گندم با ۱۸.۵ درصد و کنجاله با ۱۵.۲ درصد بیشترین سهم را از نظر مقدار و محصولات ذرت با ۱۴.۳ درصد، کنجاله ۱۲.۷درصد و برنج ۱۲ درصد بیشترین سهم را از نظر ارزش در بین محصولات وارداتی به خود اختصاص می‌دهند که حجم آب مجازی وارداتی از طریق محصول ذرت ۸۱۵۰ میلیون متر مکعب، گندم ۵۰۴۷ میلیون متر مکعب و برنج ۴۹۴۵ میلیون متر مکعب است. بنابراین حجم واردات آب مجازی تنها از طریق سه محصول ذرت، گندم و برنج، حدود ۱۸هزار میلیون متر مکعب برآورد شده که حدود ۵.۶ برابر صادرات آب مجازی محصولات دارای بیشترین میزان صادرات ‌(پسته، خرما، انگور خشک شده، زعفران، سیب درختی، هندوانه و خربزه) است.