درس بزرگ ترکیه به ایران؛ موفقیت بدون رانت و نفت شدنی است

در گام نخست، نظارت باید پیوسته، چندمرحله‌ای و شفاف باشد. از مرحله طراحی و انتخاب پیمانکار گرفته تا اجرا و تحویل نهایی، شهرداری‌ها و نهادهای مسئول باید با استفاده از ابزارهای فنی، سامانه‌های هوشمند و گزارش‌دهی عمومی، روند پروژه‌ها را رصد کنند. این شفافیت نه‌تنها مانع شکل‌گیری فساد و رانت می‌شود، بلکه اعتماد عمومی را نیز تقویت می‌کند.

از سوی دیگر، نظارت مردمی نیز می‌تواند نقش مهمی در اصلاح روندها ایفا کند. امروزه بسیاری از شهرهای پیشرفته با ایجاد سامانه‌های آنلاین گزارش‌دهی، شهروندان را به‌عنوان ناظران اجتماعی وارد فرآیند کنترل پروژه‌ها کرده‌اند. مشارکت مردم به شناسایی سریع‌تر تخلفات، افزایش دقت پیمانکاران و کاهش هزینه‌های اصلاح کمک می‌کند.

همچنین، استفاده از فناوری‌های نوین مانند GIS، پهپادها و داده‌های کلان (Big Data)، به شهرداری‌ها امکان می‌دهد تا بر پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها و انطباق آن با برنامه‌ زمان‌بندی و بودجه نظارت لحظه‌ای داشته باشند.

در نهایت، کنترل و نظارت مؤثر زمانی محقق می‌شود که پاسخگویی مدیران شهری در برابر عملکردشان نهادینه شود. تعیین شاخص‌های دقیق ارزیابی، انتشار عمومی گزارش‌ها و برخورد قاطع با تخلفات می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت پروژه‌های شهری و ارتقای کیفیت مدیریت شهری باشد.

رئیس سازمان شهرداری و دهیاری‌ها با اشاره به مشکلات حمل‌ونقل عمومی و زیرساخت‌های شهری بر لزوم استفاده از شیوه‌های نوین در مدیریت شهری برای حل این مشکلات تاکید کرد.

مسعود نصرتی، رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با بیان اینکه ۷۶ درصد جمعیت کشور در شهرها ساکن هستند، اظهار کرد: در کشور ۹ کلان‌شهر وجود دارد که در کنار آنها، شهرهای اقماری نیز شکل گرفته‌اند. این شهرها به طور همزمان شبکه‌ای از معابر برون‌شهری را تشکیل داده‌اند که ارتباط میان شهرهای مادر و شهرهای اقماری را تسهیل می‌کند.

روش‌های قدیمی دیگر پاسخگو نیستند

وی با اشاره به وضعیت سفرهای برون‌شهری افزود: برای مثال در تهران روزانه ۳.۵ میلیون سفر بین تهران و شهرهای اقماری انجام می‌شود که ۷۴ درصد آن با خودروهای شخصی است؛ رقمی که در مقیاس بین‌المللی بسیار بالا تلقی می‌شود. در سطح جهانی، ۱۳ درصد سفرها با اتوبوس، ۷ درصد با تاکسی و ۶ درصد با سیستم ریلی انجام می‌شود.

نصرتی با اشاره به رشد چشمگیر تاکسی‌های اینترنتی در ایران تصریح کرد: طی ۹ سال گذشته، تعداد تاکسی‌های اینترنتی به‌طور قابل توجهی افزایش یافته که این امر ناشی از ضعف سیستم حمل‌ونقل عمومی در کلان‌شهرها، به‌ویژه تهران است. اگر این تاکسی‌ها وجود نداشتند، مشکلات حمل‌ونقل عمومی در تهران و دیگر کلان‌شهرها به بحران جدی تبدیل می‌شد.

رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با اشاره به فرسودگی زیرساخت‌های شهری یادآور شد: در ۹ سال اخیر، تردد خودروها در شبکه معابر شهری ۳۶ برابر افزایش یافته است که این امر باعث فرسودگی زیرساخت‌ها و فشار مضاعف بر شبکه معابر درون‌شهری شده است. همچنین افزایش تعداد تاکسی‌های اینترنتی به‌طور چشمگیری بر حجم ترافیک افزوده است و همین موضوع مشکلات جدی برای سیستم حمل‌ونقل عمومی ایجاد کرده است.

وی افزود: همزمان با این وضعیت، قیمت‌ها در بخش‌های مختلف حمل‌ونقل شهری افزایش یافته و شهرداری‌ها در تأمین مالی و مدیریت شبکه معابر با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند. از این‌رو شهرداری‌ها باید از شیوه‌های نوین و مؤثر برای تأمین مالی و استفاده از منابع جدید بهره بگیرند و همکاری خود را با سایر بخش‌ها گسترش دهند.

نصرتی با تأکید بر ضرورت تغییر شیوه‌های سنتی مدیریت شهری گفت: روش‌های قدیمی دیگر پاسخگو نیستند. باید یکپارچگی در خدمات حمل‌ونقل ایجاد کنیم و با همکاری میان شهرداری‌ها، بانک‌ها، شرکت‌های خصوصی و سایر نهادهای مرتبط، زیرساخت‌های لازم برای حمل‌ونقل پایدار را فراهم کنیم.

افزایش ۳۰ برابری قیمت آسفالت طی ۱۰ سال

رئیس سازمان دهیاری‌ها در ادامه به کیفیت پایین آسفالت معابر شهری اشاره کرد و گفت: قیمت آسفالت طی ده سال گذشته ۳۰ برابر افزایش یافته، اما در برخی مناطق کشور کیفیت آن همچنان رضایت‌بخش نیست. این مسئله نگرانی‌هایی درباره دوام پروژه‌های عمرانی ایجاد کرده است و نیازمند نظارت جدی‌تر و تضمین کیفیت در اجراست.

وی یکی از راهکارهای در دست بررسی را استفاده از بیمه‌ها برای تضمین کیفیت پروژه‌ها دانست و گفت: بیمه‌ها باید اطمینان دهند که در صورت بروز مشکلات، خسارت‌های مربوطه به درستی پرداخت می‌شود. در همین راستا، همکاری نزدیکی با وزارت راه و مرکز تحقیقات در حال انجام است تا شیوه‌های نوین تأمین مالی و نظارت جایگزین روش‌های قدیمی شود.

نصرتی درباره نحوه تأمین مالی پروژه‌ها توضیح داد: کنترل و نظارت بر پروژه‌ها توسط معاونان عمرانی استان‌ها انجام می‌شود و تمامی ارقام به‌درستی محاسبه شده‌اند. با توجه به محدودیت منابع، شهرداری‌ها می‌توانند زمین‌های خود را در اختیار بانک‌ها قرار دهند تا از طریق همکاری با شرکت‌ها و سازمان‌های همیاری استانی، منابع لازم تأمین شود.

ترکیه بدون نفت و پتروشیمی به موفقیت رسیده است

وی پیشنهاد کرد شرکت‌های بزرگ در پروژه‌ها سهامدار کارخانه‌ها شوند و به‌صورت یکپارچه مشارکت کنند تا از تداخل فعالیت‌ها جلوگیری شود. به‌عنوان مثال، نمی‌توان امروز آسفالت کرد و فردا همان مسیر را برای حفاری باز کرد؛ این شیوه‌های سنتی موجب اتلاف منابع و بی‌نظمی می‌شود و باید جای خود را به نظام‌های هماهنگ و پایدار بدهد.

نصرتی با اشاره به تجربه کشورهای همسایه گفت: کشورهایی مانند ترکیه که نه نفت دارند و نه پتروشیمی، توانسته‌اند با رویکردهای مدرن در ارائه خدمات شهری موفق باشند. ما نیز باید با برنامه‌ریزی صحیح و نوسازی نظام مدیریت شهری، مسیر مشابهی را طی کنیم.

وی تأکید کرد: پروژه‌های زیرساختی ملی مانند سدها یا نیروگاه‌ها ممکن است سال‌ها طول بکشند، اما نگهداری و بهسازی معابر شهری باید همواره در اولویت باشد، زیرا با زندگی روزمره مردم گره خورده است. هدف ما ایجاد زیرساخت‌های پایدار، باکیفیت و ایمن برای شهروندان است تا خدمات شهری بدون فراز و نشیب به آنها ارائه شود.