از کارگران تا صندوق‌داران؛ همه می‌توانند دستمزد واقعی خود را پیگیری کنند
مدیرکل وصول حق بیمه سازمان تأمین اجتماعی از امکان گزارش تخلفات بیمه‌ای کارفرمایان فروشگاه‌های زنجیره‌ای از طریق سامانه غیرحضوری این سازمان خبر داد. این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که بسیاری از کارکنان این فروشگاه‌ها از پوشش کامل بیمه‌ای محروم‌اند یا دستمزد واقعی آنها در لیست بیمه ثبت نمی‌شود، چالشی که به گفته کارشناسان، معیشت کارگران و عدالت اجتماعی را تهدید می‌کند.
طی سال‌های اخیر، فروشگاه‌های زنجیره‌ای به یکی از اصلی‌ترین بسترهای اشتغال در حوزه خدمات و فروش در ایران تبدیل شده‌اند. با این حال، موضوع بیمه و حقوق قانونی کارکنان این فروشگاه‌ها، از جمله فروشندگان، صندوق‌داران و نیروهای خدماتی، همچنان یکی از چالش‌های جدی نظام کار و تأمین اجتماعی است.
بسیاری از این کارکنان یا از پوشش کامل بیمه‌ای محروم‌اند یا دستمزد واقعی آنها در لیست بیمه ثبت نمی‌شود. این وضعیت نه‌تنها مغایر با قوانین کار و تأمین اجتماعی است، بلکه در بلندمدت تبعات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای به دنبال دارد.
فرار بیمه‌ای؛ معضلی علیه حقوق کارگران
فرار بیمه‌ای کارفرمایان یکی از مشکلات اصلی نظام تأمین اجتماعی است. برخی کارفرمایان برای کاهش هزینه‌ها، از بیمه کردن کارکنان خود خودداری می‌کنند یا دستمزد اعلامی را کمتر از واقعیت ثبت می‌نمایند. این امر در نهایت حقوق بیمه‌شدگان را در زمان بازنشستگی، ازکارافتادگی یا بروز حوادث و بیماری‌ها تضییع می‌کند.
در فروشگاه‌های زنجیره‌ای که ساختار نیروی انسانی گسترده و متغیری دارند، ردیابی تخلفات بیمه‌ای دشوارتر است. کارشناسان حوزه کار معتقدند عواملی مانند کمبود آگاهی کارگران، ترس از بیکاری، نبود نظارت مستمر و پیچیدگی فرآیندهای اداری، به استمرار این وضعیت دامن زده است.
سامانه غیرحضوری تأمین اجتماعی؛ راهی برای گزارش تخلفات
سازمان تأمین اجتماعی در سال‌های اخیر با توسعه سامانه خدمات غیرحضوری به نشانی es.tamin.ir، امکان گزارش تخلفات بیمه‌ای و ثبت شکایات را برای کارگران فراهم کرده است. این سامانه به کارگران اجازه می‌دهد بدون نیاز به مراجعه حضوری، تخلفات کارفرمایان را گزارش کنند تا بازرسان سازمان به‌صورت محرمانه موضوع را بررسی کنند.
توضیحات مدیرکل وصول حق بیمه درباره حقوق کارگران
ابراهیم کشاورز، مدیرکل وصول حق بیمه سازمان تأمین اجتماعی، با اشاره به وضعیت بیمه کارکنان فروشگاه‌های زنجیره‌ای اظهار داشت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی کارکنان این فروشگاه‌ها یا بیمه نیستند یا دستمزد واقعی آنها در لیست بیمه ثبت نمی‌شود.»
وی افزود: «کارکنانی که بیمه ندارند، می‌توانند از طریق سامانه غیرحضوری تأمین اجتماعی اطلاعات کارگاه و کارفرمای خود را ثبت کنند تا بازرسان به‌صورت محرمانه وضعیت بیمه‌ای آنها را بررسی کنند. در صورت تأیید تخلف، اقدامات قانونی علیه کارفرما انجام خواهد شد.»
کشاورز درباره کارکنانی که بیمه دارند اما دستمزد واقعی آنها ثبت نمی‌شود، توضیح داد: «در پایان هر ماه، پیامکی برای بیمه‌شدگان ارسال می‌شود که شامل میزان دستمزد و روزهای کارکرد ثبت‌شده در لیست بیمه است. در صورت اعتراض، کارگران می‌توانند از طریق سامانه غیرحضوری، دستمزد واقعی خود را گزارش کنند تا حسابرسی از دفاتر قانونی کارگاه انجام شود.»
الزامات بیمه برای کار پاره‌وقت
کشاورز درباره کارکنان پاره‌وقت فروشگاه‌های زنجیره‌ای تأکید کرد: «طبق ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی، به ازای هر روز حضور کارگر در محل کار، یک روز حق بیمه باید پرداخت شود. بنابراین، حتی اگر فردی سه روز در هفته یا به‌صورت نیم‌روز کار کند، کارفرما موظف است بیمه او را برای همان روزها پرداخت کند.»
وی افزود: «کارگرانی که با تخلفات بیمه‌ای مواجه‌اند، می‌توانند بر اساس ماده ۱۴۸ قانون کار به اداره کار مراجعه و شکایت خود را ثبت کنند. این ماده مشمول مرور زمان نمی‌شود و حتی پس از سال‌ها، در صورت ارائه مستندات، کارفرما ملزم به پرداخت حق بیمه معوقه خواهد بود.»
مستندات لازم برای اثبات تخلفات
کشاورز درباره مستندات قابل ارائه برای اثبات تخلفات بیمه‌ای گفت: «حضور و غیاب یا قرارداد کتبی تنها ملاک نیست. واریزی‌های مستمر به حساب کارگر، کارت بهداشت و سایر مدارک شغلی نیز می‌توانند رابطه کاری و دستمزد را اثبات کنند.»
اهمیت آگاهی کارگران از حقوق بیمه‌ای
وی با تأکید بر لزوم آگاهی کارگران از حقوق بیمه‌ای خود اظهار داشت: «بیمه تنها برای بازنشستگی نیست، بلکه بر مستمری ازکارافتادگی، مستمری بازماندگان و خدمات درمانی مانند مرخصی زایمان تا ۹ ماه برای زنان تأثیر دارد. کارگران باید از ابتدای اشتغال، دستمزد واقعی و سوابق بیمه‌ای خود را پیگیری کنند تا حقوقشان تضییع نشود.»
