سقوط تاریخی؛ ۲۶ میلیون ایرانی رسماً بیچاره شدند

سید هادی موسوی نیک، عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در همایش «در مسیر عدالت» که سه‌شنبه در محل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد، از رشد پایین اقتصادی، ساختارهای نابرابری‌ساز و ناکارآمدی نظام حمایت اجتماعی به عنوان سه عامل اصلی بروز فقر در کشور نام برد و تأکید کرد: باید در سیاست‌های حوزه انرژی، همچنین در بودجه‌های آموزش و سلامت بازنگری کنیم.

آمار تکان‌دهنده فقر؛ ۳۰ درصد جمعیت در تنگنا

موسوی نیک افزود: ۲۶ میلیون نفر در کشور دچار فقر مطلق هستند که ۳۰ درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود. وی یادآور شد: چهار میلیون نفر در کشور دچار فقر شدید هستند و به عبارتی کل درآمدشان کفاف تامین غذایشان را هم نمی‌دهد.

او با اشاره به ضریب جینی ۳۹ صدم درصدی کشور که از متوسط جهانی بالاتر است، خاطرنشان کرد: ریشه‌های فقر در کشور به سه عامل اصلی رشد پایین اقتصادی، ساختارهای نابرابری‌ساز و ناکارآمدی نظام حمایت اجتماعی بازمی‌گردد.

وی ادامه داد: متوسط رشد اقتصادی ۵۰ ساله کشور حدود ۲ درصد است؛ این رقم در خاورمیانه ۳.۷ درصد و در جهان ۴ درصد است. وقتی نتوانیم در کشور رشد اقتصادی ایجاد کنیم، فقر زایش می‌کند.

ساختارهای نابرابری‌ساز؛ تورم مزمن و توزیع نامناسب

این عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به ساختارهای نابرابری‌ساز به عنوان دومین عامل فقر، یادآور شد: این موضوع در سه حوزه رشد اقتصادی غیرفراگیر، تورم‌های مزمن، بازتوزیع ناعادلانه منابع حاصل از رشد و اینکه نتوانستیم زمینه فرآوری فرصت‌ها را فراهم کنیم، قابل بحث است.

موسوی نیک خاطرنشان کرد: بر اساس آمار سازمان بین‌المللی کار، سهم نیروی کار از تولید در کشورمان ۴۰ درصد است؛ این رقم در جهان ۵۴ درصد و در آمریکا ۶۰ درصد است. لذا نیروی کار سهم پایینی در ارزش افزوده دارد.

وی اظهار داشت: یکی از مباحث اساسی در رشد اقتصادی، چگونگی توزیع آن در مناطق جغرافیایی است؛ مساله‌ای که در کشورمان نشان‌دهنده توزیع نامناسب است.

عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس اظهار داشت: متوسط نرخ تورم ۵۰ ساله کشورمان ۲۰ درصد است، در حالی که متوسط جهانی تورم ۶ درصد و خاورمیانه ۵ درصد است. علاوه بر آن، تورم در دارایی‌ها بسیار بیشتر از تورم در کالاها و خدمات بوده است.

۱۲۳ سال انتظار برای مسکن؛ نابرابری فرصت‌ها در آموزش و درمان

موسوی نیک گفت: امروز طول سال‌های انتظار برای خانه‌دار شدن برای دهک اول کشور چنانچه بتواند ۳۰ درصد درآمدش را پس‌انداز کند، به ۱۲۳ سال رسیده است.

وی افزود: نتایج یک بررسی نشان می‌دهد ۳۴ درصد رتبه‌های زیر سه‌هزار کنکور از دهک‌های ۱ و ۲ هستند و ۵۴ درصد آنان را دهک‌های ۹ و ۱۰ تشکیل می‌دهند. اگر یک ایرانی از دهک یک باشد، ۴۱ درصد احتمال دارد که فرزندش نیز در همان دهک باقی بماند؛ مساله‌ای که ناشی از نابرابری در فرصت‌ها از جمله در آموزش است.

این عضو هیئت علمی ادامه داد: مطابق نتایج یک پژوهش، سالیانه ۲.۵ درصد افراد به دلیل هزینه‌های درمان زیر خط فقر می‌افتند.

ناکارآمدی حمایت اجتماعی؛ ۲۰ درصد بودجه غیرهدفمند

وی با اشاره به ناکارآمدی نظام حمایت اجتماعی به عنوان یکی دیگر از دلایل ریشه‌های فقر، گفت: مطابق آمارها، ۹۲۳ همت برای حوزه مساعدت اجتماعی و ۱۷۳ همت برای محرومیت‌زدایی به شیوه استانی تخصیص می‌یابد که معادل ۲۰ درصد کل بودجه کشور است.

موسوی نیک گفت: مطابق آمارهایی که مربوط به گذشته است، ۸۸ درصد کشور در مناطق محروم واقع شده‌اند؛ در این زمینه باید فهرست مناطق محروم به خوبی مشخص شود و مجلس می‌تواند کمک‌کار باشد.

وی بیان‌داشت: ۴۰ دستگاه و نهاد داریم که در حوزه حمایت اجتماعی فعال هستند و بودجه می‌گیرند.

عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به اینکه درصد سه درصد تولید ناخالص داخلی را در حوزه حمایت اجتماعی هزینه می‌کنیم، خاطرنشان کرد: عمده این منابع غیرهدفمند هزینه می‌شود به طوری که ۸۲ درصد این منابع به صورت فراگیر و عمومی توزیع شده و ۱۷ درصد دیگر به گروه‌های خاص تعلق می‌یابد و این یکی از اشکالات جدی است.

بازنگری بودجه و هدفمندی یارانه‌ها

وی در خاتمه به ارائه چند پیشنهاد پرداخت و گفت: باید در سیاست‌های حوزه انرژی، همچنین در بودجه‌های آموزش و سلامت بازنگری کنیم؛ چرا که کلید ماجرا در برابری فرصت‌هاست.

موسوی نیک ادامه داد: در حوزه بودجه‌های محرومیت‌زدایی استانی باید به سطح‌بندی بپردازیم.

وی تصریح کرد: امروز باید از دهک‌بندی گذر کنیم و پرداخت یارانه را فقط به اقشار خاص نظیر فقرای شدید، سالمندان، کودکان و غیره منوط کنیم؛ چرا که نمی‌توانیم به تداوم یارانه‌دهی به این هفت دهک بپردازیم و حداکثر می‌توانیم یارانه را ثابت نگه داریم.