۳۰ میلیارد دلار آب رفت | جیب مردم خالی شد

تابستان امسال، جهان شاهد یکی از سخت‌ترین دوره‌های بحران آب در دهه‌های اخیر بود؛ بحرانی که نه‌تنها امنیت غذایی و زیست‌محیطی کشورها را تحت تأثیر قرار داد، بلکه صنعت گردشگری جهانی را نیز با خسارات سنگینی روبه‌رو ساخت. بر اساس برآورد سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، بیش از ۴۰ درصد مقاصد توریستی در سال ۲۰۲۵ با درجاتی از خشکسالی، کاهش بارش و محدودیت منابع آب دست به گریبان بودند، این وضعیت، در عمل باعث کاهش ورود گردشگران، لغو بخشی از تورها و آسیب جدی به اقتصاد گردشگری کشورهایی شد که بخش مهمی از درآمد خود را از این صنعت تأمین می‌کنند.

ابعاد بحران جهانی آب در تابستان ۲۰۲۵

گزارش‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که در تابستان سال جاری، بیش از ۲.۵ میلیارد نفر از جمعیت جهان در مناطقی زندگی کردند که با کمبود جدی آب روبه‌رو بوده‌اند. دمای هوا در بسیاری از کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی تا ۳ تا ۵ درجه بالاتر از میانگین ۳۰ سال اخیر ثبت شد و سطح مخازن آبی و رودخانه‌های مهم به‌شکلی نگران‌کننده کاهش یافت. کاهش جریان رودخانه «راین» در آلمان و پایین آمدن سطح دریاچه‌های ایتالیا و اسپانیا، نمونه‌هایی از این واقعیت تلخ است.

اروپا؛ کاهش گردشگران در سواحل مدیترانه

در جنوب اروپا، کشورهایی مانند اسپانیا، ایتالیا و یونان بیشترین خسارت را متحمل شدند. در اسپانیا که بیش از ۱۲ درصد تولید ناخالص داخلی به گردشگری وابسته است، خشکسالی و محدودیت مصرف آب در هتل‌ها و اقامتگاه‌ها منجر به کاهش ۱۸درصدی ورود گردشگران خارجی نسبت به تابستان گذشته شد. طبق آمار وزارت گردشگری اسپانیا، حدود ۸۰۰ هزار گردشگر در ماه‌های ژوئن و جولای سفر خود به این کشور را لغو کردند.

در ایتالیا نیز که بحران آب به کاهش شدید سطح دریاچه «گاردیا» و «کومو» انجامید، حدود ۱۵ درصد از گردشگران داخلی و خارجی سفرهای آبی خود را لغو یا به مناطق دیگر منتقل کردند. یونان نیز با افت محسوس در جزایر محبوب خود نظیر «سانتورینی» مواجه شد؛ جایی که کمبود آب باعث نارضایتی مسافران و کاهش حدود ۱۲درصدی ورود گردشگران شد.

آسیا؛ هشدار در مقاصد پرطرفدار

در قاره آسیا، کشورهایی مانند تایلند و هند بیشترین آسیب را دیدند. تایلند که سالانه بیش از ۳۰ میلیون گردشگر خارجی جذب می‌کند، امسال شاهد کاهش ۱۰درصدی این آمار بود. وزارت گردشگری این کشور اعلام کرده است که کمبود آب در سواحل جنوبی و محدودیت استفاده از استخرها و خدمات آبی، دلیل اصلی لغو سفر حدود ۳ میلیون گردشگر در تابستان بوده است.

در هند نیز، ایالت‌هایی مانند راجستان و ماهاراشترا به‌دلیل خشکسالی شدید نتوانستند پذیرای گردشگران داخلی و خارجی باشند. بر اساس گزارش انجمن هتل‌داران هند، نرخ اشغال هتل‌ها در این مناطق بین ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش یافت که معادل زیان چند صد میلیون دلاری در سه‌ماهه تابستان است.

آفریقا؛ تهدید برای سافاری و گردشگری طبیعی

قاره آفریقا نیز از پیامدهای بحران آب در امان نماند. کشورهایی مانند کنیا و تانزانیا که بخش عمده گردشگری آنها بر پایه تورهای سافاری و حیات وحش است، با کاهش سطح رودخانه‌ها و خشک شدن زیستگاه‌های طبیعی مواجه شدند. در کنیا، بیش از ۲۰ درصد تورهای سافاری در ماه اوت لغو شد و سازمان گردشگری این کشور خسارتی بالغ بر ۲۵۰ میلیون دلار برآورد کرد. تانزانیا نیز از کاهش ۱۵درصدی تعداد بازدیدکنندگان پارک ملی «سرنگتی» خبر داد.

خاورمیانه؛ تأثیر بر مقاصد سنتی

در خاورمیانه نیز کشورهایی مانند ایران و ترکیه با پیامدهای بحران آب مواجه شدند. در ایران، خشکی دریاچه ارومیه و کاهش سطح رودخانه‌های کارون و زاینده‌رود باعث افت گردشگری داخلی در این مناطق شد. برآوردها نشان می‌دهد که بیش از ۱۰ درصد سفرهای داخلی مرتبط با گردشگری آبی در تابستان امسال کاهش یافت. در ترکیه نیز، شهرهای توریستی جنوب از جمله آنتالیا با محدودیت مصرف آب در هتل‌ها و استراحتگاه‌ها دست‌وپنجه نرم کردند که باعث نارضایتی و کاهش ۸درصدی گردشگران خارجی شد.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی

صنعت گردشگری که یکی از منابع اصلی اشتغال و ارزآوری در بسیاری از کشورهاست، در نتیجه بحران آب تابستانی میلیاردها دلار زیان دید. مجموع خسارت‌های مستقیم ناشی از لغو تورها، کاهش مدت اقامت و افت رضایت گردشگران در سطح جهانی بالغ بر ۳۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود، این رقم فقط مربوط به فصل تابستان است و کارشناسان هشدار داده‌اند که تداوم بحران آب می‌تواند آثار بلندمدت‌تری بر برند گردشگری کشورها داشته باشد.

راهکارها و اقدامات کشورها

در برابر این بحران، دولت‌ها و بخش خصوصی اقداماتی را برای کاهش خسارت‌ها آغاز کرده‌اند:

اسپانیا و ایتالیا با اجرای طرح «گردشگری سبز» به‌دنبال کاهش مصرف آب در هتل‌ها و ترویج استفاده از فناوری‌های بازیافت آب هستند.

یونان برنامه‌ای برای انتقال آب به جزایر گردشگری با استفاده از شناورهای ویژه تدوین کرده است.

تایلند در حال سرمایه‌گذاری در سیستم‌های آب‌شیرین‌کن در مناطق جنوبی است تا منابع آب مطمئن‌تری برای صنعت گردشگری فراهم کند.

هند نیز کمپین‌های آموزشی برای گردشگران و هتل‌ها راه‌اندازی کرده است تا صرفه‌جویی در مصرف آب به فرهنگ عمومی تبدیل شود.

در کنیا و تانزانیا، سازمان‌های گردشگری با همکاری نهادهای محیط‌زیستی اقدام به احداث سدهای کوچک و سیستم‌های ذخیره آب برای حفاظت از زیستگاه‌های حیات وحش کرده‌اند.

ایران و ترکیه نیز طرح‌هایی برای بازچرخانی آب و مدیریت بهینه آب شرب در دستور کار قرار داده‌اند اما به مرحله اجرا نرسیده است.

بحران آب چالشی جدی برای گردشگری

بحران آب در تابستان ۲۰۲۵ نشان داد که صنعت گردشگری جهان به‌شدت آسیب‌پذیر است و حتی مقاصد پرطرفدار نیز نمی‌توانند خود را از پیامدهای کمبود آب مصون بدارند. کاهش میلیون‌ها گردشگر در اروپا، آسیا و آفریقا و خسارت‌های میلیاردی ناشی از آن، هشداری جدی برای دولت‌ها و فعالان صنعت سفر به‌شمار می‌رود، با این حال، اقدامات اصلاحی و نوآورانه کشورها می‌تواند در بلندمدت به ایجاد یک مدل پایدارتر و سازگار با محیط زیست در حوزه گردشگری منجر شود؛ مدلی که هم منافع اقتصادی حفظ شود و هم منابع حیاتی چون آب، قربانی توسعه ناپایدار نشود.