کاسبی به رسم بازاریان قدیم / اینجا پول حرف اول را نمی زند!

شغل شما چیست؟ «کاسبم». حتما این پاسخ بسیار به گوشتان خورده است و شاید شما هم یکی از کاسبان این مرز و بوم باشید. کاسبی شغل بسیار شریفی است و بیشترین ارتباط را با آحاد مردم دارد. علاوه بر این از گذشته رسم بر این بوده است که کاسب جماعت علاوه بر مشتری مداری و مردم داری، هوای هم صنفی ها خود را هم داشته باشند. بنابراین اینجا فقط مسئله خرید و فروش کالا و پول درآوردن نیست. مرام کاسبی باعث می شود، افراد به فکر جیب همجواری های خود نیز باشند.

به همین بهانه خبرنگار گسترش نیوز در مورد رسم و رسوم کاسبان قدیمی بازار و منش های ماندگار آن روزها، گزارشی تهیه کرده است که در ادامه می خوانیم.

رسم کرسی گذاری بین کسبه بازار

در گذشته، بازاریان صبح زود دکان خود را باز می‌کردند و یک کرسی (صندلی) کوچک را بیرون مغازه قرار می‌دادند. اولین مشتری که می‌آمد، جنسی را خریداری می‌کردند و سپس کرسی را به داخل مغازه می‌آوردند. وقتی مشتریان بعدی می‌رسیدند، بازاریان نگاهی به بیرون دکان می‌انداختند تا ببینند کدام مغازه هنوز کرسی‌اش بیرون است. این کار به آن‌ها نشان می‌داد که همکارشان هنوز در حال خدمت به مشتری است و مشتریان بعدی را به مغازه‌ای که کرسی آن هنوز بیرون است ارجاع می‌دادند.

با کمک از این روش، بازاریان می‌فهمیدند کدام مغازه هنوز خدمت به مشتری خود را پایان نداده است و مشتریان بعدی را به آنجا ارجاع می‌دادند. این روش نه تنها نشان می‌داد که همکار هنوز در دسترس است، بلکه به مشتریان اعتماد و اطمینان می‌داد که خدمات مورد نیازشان در دسترس است.

با استفاده از این روش، بازاریان در نقش امین و معتمد محله حلقه‌بندی جامعه را ایجاد می‌کردند و نقش مهمی در جریان امور و خدمت به مشتریان خود داشتند. آن‌ها به عنوان نمایندگان امین و معتمد محله شناخته می‌شدند و به تمامیت و قدرت اعتماد اجتماعی بین مشتریان و خودشان سهم داشتند. این نقش بازاریان در ایجاد ارتباطات اجتماعی و حفظ اعتماد در جامعه بسیار حائز اهمیت بود.

نقش مهم بازاریان در جامعه

در سالیان گذشته، بازاریان نقش مهمی در جامعه ایفا می‌کردند و قدرت نقش‌آفرینی در زندگی اجتماعی به آن‌ها داده می‌ شد. آن‌ها به عنوان دارندگان نبض اقتصاد جامعه شناخته می‌شدند و مسئولیت حل اختلافات و مشکلات را در محله به عهده داشتند. آن‌ها به عنوان نمایندگان امین و معتمد محله شناخته می‌شدند.

معروف‌ ترین کاسب شمیران که بود؟

حاج نقی، یک نام معروف در بازار تجریش بود که به عنوان الگوی کاسبی و شخصیت برجسته در زندگی اجتماعی شناخته می‌شد. او به خاطر دستگیری از نیازمندان و استفاده از ورد زبان تجریشی‌ها در خاطره‌های خاص بسیاری از مردم قرار دارد. سید عباس صالحی، یکی از اهالی قدیمی تجریش، درباره شخصیت کاسبی حاج نقی می‌گوید: "مغازه حاج نقی فقط یک دکان معمولی نبود. بلکه یک کلاس درس اخلاق بود. کسبه محله از او منش کاسبی یاد می‌گرفتند و مشتریان و اهالی تجریش هم راه و رسم کمک به همنوع را." همچنین، حاج نقی با تلاش‌های خود در ایجاد روابط اجتماعی مثبت و ارائه خدمات با کیفیت، از مغازه خود یک مرکز مهم در جامعه تجریش ساخت و به عنوان نمونه‌ای الهام بخش برای تجار و مشتریان به حساب می‌آمد.

حاج نقی مشهور بود که در هنگام حساب و کتاب کردن، ابتدا پاکتی که قرار بود در آن نخود و لوبیا و سایر اجناس را بفروشد را در یک کفه ترازو قرار می‌داد. این عمل به او کمک می‌کرد تا وزن پاکت را با قیمت جنس محاسبه کند و از احتمال خطا در تعیین قیمت جنس جلوگیری کند. این رفتار کاسبی و لبخند پدرانه‌اش، الگویی شد که بسیاری از بازاریان تجریش هنوز هم به آن پایبندند. این روش نه تنها نشان از صداقت و دقت حاج نقی در تعامل با مشتریانش داشت، بلکه به مشتریان اطمینان می‌داد که قیمت‌گذاری عادلانه‌ای در بازار انجام می‌شود.

با استفاده از این روش، حاج نقی نه تنها به عنوان یک تاجر برتر و بازاری برجسته، بلکه به عنوان یک شخصیت با اخلاق و رفتار حساب شده شناخته می‌شد. او با این روش نه تنها نیازمندان را به خوبی خدمت می‌کرد، بلکه با ارائه مدرسه اخلاق در بازار، به کاسبان و مشتریان نیز آموزش می‌داد که چگونه رفتار کنند.

حاج نقی، یک نمونه برجسته از کاسبان با اخلاق و تأثیرگذار بود و خاطرات او هنوز هم در ذهن مردم تجریش زنده است. او با رفتار و روش‌های منحصر به فرد خود، نه تنها به عنوان یک تاجر برتر شناخته می‌شد، بلکه به عنوان یک شخصیت اجتماعی با اخلاق و ارزش‌های قابل قدردانی به یاد می‌ماند. حساب‌کتاب کردنش با استفاده از ترازو و قرار دادن پاکت در یک کفه ترازو، نشان از دقت و صداقت او در تعامل با مشتریانش داشت.

سیلاب شدید در مرداد ۱۳۶۶

در ماه مرداد سال ۱۳۶۶، سیلابی شدید منجر به ویرانی بسیاری از خانه‌ها و مغازه‌های تجریش شد. در این شرایط سخت، یک خاطره مشترک بین اهالی تجریش و دکان عطاری حاج نقی شکل گرفت. صالحی این خاطره را به این صورت توصیف می‌کند: "وقتی سیل تجریش را فرا گرفت و خانه‌ها و مغازه‌ها را ویران کرد، ما به سرگوگل رسیدیم. و در همان جایی که دکان کوچک حاج نقی قرار داشت، ایستادیم. همه جا ویران و خراب شده بود، اما این دکان تنها پایگاه کار خیر در محله بود."

در زمانی که بسیاری از مردم به دلیل ویرانی و از دست دادن خانه‌ها و مغازه‌هایشان، به دنبال کمک و حمایت بودند، دکان حاج نقی به یک نقطه مرجع برای کمک به مردم تبدیل شد. این دکان نه تنها سالم ماند، بلکه همچنان فعالیت خیریه خود را در خدمت مردم ادامه می‌داد. با این اقدام، حاج نقی نشان داد که در مواجهه با سختی‌ها و آسیب‌ها، همچنان متعهد به کمک به دیگران است و مردم محله نیز به نیت خیر و کار خدمت به جامعه او را مدح و تحسین می‌کردند. این خاطره نشان دهنده فرهنگ انسانی و اخلاقی حاج نقی است و به عنوان یک نمونه برجسته از اراده و اعتقاد او به ارزش‌های انسانی در شرایط سخت برجسته می‌شود.

این خاطره نشان می‌دهد که حاج نقی علاوه بر نقش کاسبی، نقش اجتماعی و انسانیت بالایی داشت و در زمان های بحرانی مانند سیلاب، به عنوان یک نقطه قوت و استواری در محله شناخته می‌شد.

کلام آخر

هدف ما از یادآوری رسم و رسوم قدیم در مرام کاسبان قدیمی بازار این بود که یادآوری کنیم ما چه فرهنگ غنی و مردم دوستی داریم. بازار جایی است که در همه جای دنیا محل رقابت است و افراد ناچار به رقابت اند اما کاسبانی داریم که در شرایط سخت اقتصادی باز هم به فکر هم صنفی های خودشان بودند و همه سود بازار را برای خود نخواستند.  کاسبان قدیمی دعای خیرشان روشنی چراغ هم صنفی هایشان بوده است و امیدواریم این طرز تفکر به نسل های بعدی نیز انتقال یابد.