نابرابری در تقسیم اشتغال / آقایان از خانم ها سبقت گرفتند!

افرادی که بالای ۱۵ سال سن دارند و توانایی کار کردن را دارند و در جایی مشغول به فعالیت هستند، به عنوان "شاغل" شناخته می‌شوند. در فصل پاییز امسال نسبت اشتغال نسبت به پاییز سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. به عبارت دیگر، در فصل پاییز امسال حدود ۴ نفر از هر ۱۰ نفر ایرانی در سن کار به عنوان افراد شاغل در بازار کار فعالیت داشته‌اند.

بررسی داده­های مرکز آمار در پاییز ۱۴۰۲ حاکی از آن است که شاغلان کل کشور در بخش خدمات، بیش از نیمی از جمعیت نیروی کار را به خود اختصاص داده­اند. سهم بالای بخش خدمات از کیک اقتصادی ایران و رونق موجود در این بخش می­تواند از دلایل این امر باشد. پس از آن بخش صنعت حدود ۳۴ درصد از جمعیت شاغل در کشور را دارد. کمترین سهم اشتغال نیز به بخش کشاورزی تعلق گرفته است.

بنابر گزارش مرکز آمار در پاییز امسال، از هر ۵ نفر شاغل در بازار کار، یک نفر زن و ۴ نفر مرد هستند. اشتغال زنان در بخش کشاورزی و صنعت کاهش یافته و به نظر می­رسد نیروی کار حاضر در این بخش به اشتغال در بخش خدمات مشغول شده­اند. بخش خدمات بزرگترین بخش اقتصادی برای اشتغال بانوان است.

بخش خدمات در نگاه مردان نیز جذاب­ترین بخش اقتصادی بوده و نیمی از آقایان طی پاییز سال جاری در این بخش اشتغال داشته­اند. اگرچه سهم اشتغال زنان از بخش صنعت کمتر شده، اما اشتغال آقایان در این بخش افزایش یافته و سهم آن به ۳۵.۸ درصد رسیده است. بخش کشاورزی برای مردان نیز کمترین میزان اشتغال را دارد و از جمعیت افراد شاغل در آن کاسته شده است. دلیل این امر می­تواند خشکسالی­های پی در پی و افزایش مهاجرت از روستا به شهر باشد.

بررسی داده­های مرکز آمار در پاییز ۱۴۰۲، حاکی از آن است که بیش از ۶۴ میلیون نفر از جمعیت ایران، در بازه سنی ۱۵ سال و بیشتر قرار دارند. ۳۲.۳ میلیون نفر از این جمعیت را بانوان تشکیل داده­اند. بنابراین می­توان گفت که سهم زنان و مردان از جمعیت بالای ۱۵ سال کشور برابر است.

اشتغال پاییز ۱۴۰۱ در یک نگاه

از مجموع جمعیت بالای ۱۵ سال کشور، شماری توان کار کردن دارند و در بازار کار مشغول فعالیت هستند. این تعداد به عنوان فرد «شاغل» شناخته می­شوند. در پاییز سال جاری ۲۴.۷ میلیون نفر از جمعیت بالای ۱۵ سال، شاغل بوده­اند. به بیان دیگر در پاییز سال ۱۴۰۱، نسبت افراد شاغل ۱۵ ساله و بیشتر به کل جمعیت این رده سنی معادل ۳۸.۳ درصد بوده است. این عدد «نسبت اشتغال» است و نشان می­دهد طی بازه زمانی مذکور در ایران از هر ۱۰ نفر، تقریبا ۴ نفر شاغل بوده­اند.

در پاییز امسال نسبت به پاییز ۱۴۰۱،  تعداد ۷۰۵ هزار و ۵۰۱ نفر به شاغلان اضافه شده­اند. در حال حاضر ۲۰.۷ میلیون نفر از شاغلان را مردان و ۴ میلیون نفر را بانوان تشکیل داده­اند. این بدان معنا است که از هر ۵ فرد شاغل در بازار کار، یک نفر زن و ۴ نفر دیگر مرد هستند. پس اشتغال بانوان در بازار کار ایران بسیار کمرنگ است.

زنان و مردان شاغل پس از ورود به بازار کار، در یکی از سه بخش اصلی اقتصاد مشغول فعالیت می­شوند. این بخش­ها شامل "خدمات"، "صنعت" و "کشاورزی" است. بخش خدمات بزرگترین سهم از کیک اقتصادی ایران را دارد. بنابراین با توجه به رونق این بخش و سهم بالای آن از رشد اقتصادی، انتظار می­رود تعداد افراد شاغل در بخش خدمات بیشتر از سایر بخش­ها باشد.

جدیدترین ارقام منتشر شده توسط مرکز آمار این امر را تایید می­کند و نشان می­دهد ۵۲.۱ درصد از افراد شاغل، در بخش خدمات مشغول فعالیت هستند. تعداد افراد شاغل این بخش، در پاییز امسال نسبت به پاییز ۱۴۰۱، افزایش ۱ واحد درصدی داشته و به رقم ۱۲.۹ میلیون نفر رسیده است. بنابراین پویایی بخش خدمات در پاییز امسال نسبت به سال گذشته افرایش یافته و جمعیت بیشتری از نیروی کار عرضه شده را به خود جذب کرده است.

۳۴.۲ درصد از جمعیت شاغل در بخش صنعت به کار پرداخته­اند. این بخش دومین سهم از اشتغال کشور را به خود اختصاص داده است. سهم شاغلان این بخش در پاییز امسال نسبت به پاییز ۱۴۰۱، حدود ۰.۴ واحد درصد کمتر بوده است. هنوز آمار رشد اقتصادی بخش صنعت طی فصل پاییز منتشر نشده است. اما آمار رشد اقتصادی تابستان ۱۴۰۲ نشان می­دهد، رشد بخش صنعت و معدن(بدون نفت) نسبت به تابستان ۱۴۰۱کمتر شده است. اگر این رویه در فصل پاییز ادامه دار شده باشد، می­توان گفت کاهش رشد اقتصادی بخش صنعت، منجر به کاهش رونق این بخش و در نتیجه از بین رفتن برخی مشاغل صنعتی و کمتر شدن تعداد افراد شاغل در آن شده است.

سهم اشتغال بخش کشاورزی هم ۱۳.۶ درصد گزارش شده که در مقایسه با فصل مشابه سال قبل، کاهش ۰.۷ واحد درصدی داشته است. خشکسالی­های متوالی و مهاجرت از روستا به شهر می­توان از دلایل کاهش اشتغال افراد در این بخش باشد. همچنین با توجه به افزایش سهم اشتغال بخش خدمات و در مقابل کاهش سهم بخش صنعت و کشاورزی از اشتغال، می­توان گفت احتمالا بخش خدمات، افراد شاغل در بخش کشاورزی و صنعت را به خود جذب کرده است. اما تصویر بازار کار از اشتغال زنان و مردان در بخش­های اقتصادی مختلف چگونه است؟

خدمات، جذابترین بخش برای اشتغال بانوان

بررسی ها نشان می­دهد از مجموع ۴ میلیون نفر جمعیت زن بالای ۱۵ سال شاغل در کشور، ۲.۵ میلیون نفر در بخش خدمات مشغول فعالیت هستند. به بیان دیگر تقریبا ۶۳  درصد از بانوان شاغل در بخش خدمات فعال­اند که این تعداد در مقایسه با پاییز ۱۴۰۱ افزایش ۵.۴ واحد درصدی داشته است.

بخش صنعت سهم ۲۵.۷ درصدی از اشتغال کشور را به خود اختصاص داده است. تعداد بانوان شاغل در بخش صنعت طی پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته ۴.۵ واحد درصد کمتر شد. همچنین بخش کشاورزی با کاهش ۰.۹ واحد درصدی از اشتغال بانوان مواجه شده است.  نرخ اشتغال این بخش برای بانوان در پاییز سال جاری به ۱۱.۴ درصد رسید که معادل ۴۵۵ هزار نفر است.

بنابراین همانطور که پیش­تر هم اشاره شد شاید بتوان گفت بخش خدمات، زنان شاغل در بخش کشاورزی و صنعت را به خود جذب کرده و جذابترین بخش برای بانوان به منظور اشتغال بوده است.

تغییر مسیر شغلی کشاورزان به سمت خدمات و صنعت

در پاییز امسال، آقایان ۲۰.۷ میلیون نفر از شاغلان کشور را تشکیل داده­اند. از این  تعداد ۱۰.۴ میلیون نفر در بخش «خدمات» اشتغال دارند. به عبارت دیگر تقریبا نیمی از مردان شاغل بالای ۱۵ سال، در بخش خدمات مشغول کار هستند. تعداد مردان شاغل در این بخش نسبت به پاییز سال گذشته، ۰.۲ واحد درصد افزایش داشته است. مقایسه­ها نشان می­دهد جذابیت بخش خدمات برای بانوان بیش­تر از آقایان است. چرا که سهم اشتغال زنان از بخش خدمات، نسبت به سهم اشتغال مردان فعال در این بخش بیش­تر است.

طی پاییز امسال، اشتغال آقایان در بخش «صنعت» روندی مخالف با اشتغال زنان و اشتغال کل کشور را تجربه کرد و بیشتر شد. به طوری که در پاییز سال جاری بخش صنعت توانست اشتغال ۲۳۳ هزار نفر مرد دیگر را تامین کرده و بدین ترتیب مجموع جمعیت شاغل در این بخش را به ۷.۴ میلیون نفر برساند. یعنی طی پاییز امسال سهم اشتغال آقایان در این بخش به ۳۵.۸ درصد رسید. مقایسه نرخ اشتغال زنان و مردان در بخش صنعت نشان می­دهد، این نرخ برای مردان بیش­تر از بانوان است. با توجه به ماهیت مردانه برخی امور صنعتی، این ارقام توجیه­پذیر است.

سهم اشتغال آقایان در بخش کشاورزی بر خلاف اشتغال آن­ها در بخش صنعت و خدمات کمتر شده است. در پاییز امسال سهم اشتغال بخش کشاورزی به ۱۴.۱ درصد رسید که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۰.۶ واحد درصد کاهش داشته است. تداوم خشکسالی، کمبود آب و مهاجرت افراد به شهر می­تواند از دلایل کاهش جذابیت اشتغال در بخش کشاورزی باشد. افراد شاغل در این بخش به دو بخش خدمات و صنعت وارد شده ­اند.