رکورددار بیشترین تورم در سال ۲۰۲۳ مشخص شد / تورم چگونه محاسبه می شود؟

تورم همان تناسب نداشتن حجم پولِ در گردش با عرضه خدمات و کالاهاست. تمام اقتصاددان‌ها بر این باور هستند که تورم پایدار و دراز مدت، ریشه‌ای جز عرضه پول و افزایش نقدینگی ندارد. هر چه میزان تورم بیشتر شود، قدرت خرید یک واحد پول کمتر می‌شود.

یکی از ریشه‌های تورم، نبود تعادل میان درآمدها و هزینه‌های دولت است. به این ترتیب که وقتی هزینه‌های دولت از درآمدهای آن در بودجه سالانه بیشتر باشد، دولت با کسری بودجه مواجه می‌شود. اگر دولت برای حل مشکل کسری بودجه اقدام به استقراض از بانک مرکزی یا فروش درآمدهای ارزی به بانک مرکزی کند، پایه پولی و به دنبال آن نقدینگی کل در اقتصاد افزایش می‌یابد که این افزایش نقدینگی آثار تورمی به دنبال خواهد داشت.

یکی دیگر از علل افزایش نرخ تورم، انتظارات تورمی است. به این معنی که اگر مردم براساس تجربیات گذشته خود یا بر مبنای مشاهدات بازار پیش‌بینی کنند که در آینده نزدیک، قیمت‌ها افزایش خواهند یافت، میزان هزینه‌های خود را افزایش می‌دهند. از طرف دیگر، تولید‌کنندگان و فروشندگان از فروش و عرضه کالاهای خود به امید افزایش قیمت در آینده خودداری می‌کنند. بدیهی است که در این صورت، عرضه و تقاضا مستقیماً بر قیمت‌ها اثر کرده و موجب افزایش تورم خواهد شد.

تورم چگونه محاسبه می شود؟

مردم عادی هم با دیدن روند افزایش قیمت‌ها متوجه وجود تورم در جامعه می‌شوند، اما نرخ تورم چگونه به صورت دقیق محاسبه می‌شود؟

اولین قدم در محاسبه نرخ تورم، تعیین کردن یک سال به عنوان سال پایه است. در گام بعدی سبدی از کالاها و خدمات انتخاب شده و با استفاده از آن، CPI یا شاخص بهای مصرف کننده محاسبه می‌شود. البته دقت داشته باشید که شاخص‌های قیمتی مختلفی هستند که با استفاده از آنها می‌توان تورم را محاسبه کرد اما CPI شاخص رایج‌تری است. PPI یا شاخص بهای تولید کننده، XPI یا شاخص بهای کالاهای صادراتی و MPI یا شاخص بهای کالاهای وارداتی از دیگر شاخص‌هایی هستند که می‌توان از آنها برای محاسبه تورم استفاده کرد. ابتدا به سراغ این شاخص‌ها رفته و شما را به صورت کلی با آنها آشنا می‌کنیم و سپس خواهیم گفت چگونه با استفاده از آنها، می‌توان نرخ تورم را محاسبه کرد.

به تازگی اکونومیست در گزارشی داده‌هایی را در مورد پنج شاخص تورم، وسعت تورم، تولید ناخالص داخلی، مشاغل و عملکرد بازار سهام، برای ۳۵ کشور عمدتاً ثروتمند جمع‌آوری و بر اساس میزان عملکرد رتبه‌بندی و یک امتیاز کلی ایجاد کرده است. اما کدام کشورها بیشترین تورم را در سال ۲۰۲۳ تجربه کردند؟ در اینفوگرافیک زیر داده‌هایی در این باره ارائه شده است.

براساس این گزارش، تقریباً همه انتظار یک رکود جهانی در سال ۲۰۲۳ را داشتند، زیرا بانک‌های مرکزی جهان نرخ بهره را برای کاهش تورم، افزایش دادند. اما این نظر جمعی اشتباه بود. تولید ناخالص داخلی جهانی احتمالاً سه درصد رشد کرده، بازار کار مقاومت کرده و تورم در راه است. بازارهای سهام ۲۰ درصد رشد یافته‌اند.

در صدر نمودار، برای دومین سال متوالی، یونان قرار دارد. نتیجه‌ای قابل‌توجه برای اقتصادی که تا همین اواخر مساوی سوءمدیریت بود. به غیر از کره جنوبی، بسیاری از اقتصادهای برجسته دیگر در قاره آمریکا هستند. ایالات متحده سوم است و کانادا و شیلی هم خیلی عقب نیستند. تنبل‌های آخر لیست هم اهالی شمال اروپا از جمله بریتانیا، آلمان، سوئد و فنلاند هستند.

دیو بزرگ ۲۰۲۳

مقابله با افزایش قیمت‌ها چالش اصلی سال ۲۰۲۳ بود. اولین معیار به تورم هسته‌ای می‌پردازد که اجزای بی‌ثباتی مانند انرژی و مواد غذایی را حذف می‌کند و شاخص خوبی برای فشار تورمی اساسی است.

ژاپن و کره جنوبی، ترمز قیمت‌ها را کشیده‌اند. در سوئیس هم قیمت‌های هسته‌ای، سالانه فقط ۱.۳ درصد افزایش یافته است. در مقابل، در سایر نقاط اروپا، بسیاری از کشورها هنوز با فشار جدی روبه‌رو هستند. در مجارستان، تورم هسته‌ای سالانه ۱۱ درصد است. فنلاند نیز، که به شدت به منابع انرژی روسیه وابسته است، با مشکل مواجه است.

در اکثر کشورها، تورم کمتر ریشه‌دار شده است. شاخصی که با «وسعت تورم» اندازه‌گیری می‌شود. این معیار سهم اقلام در سبد قیمت مصرف‌کننده را محاسبه می‌کند که در آن قیمت‌ها سالانه بیش از ۲ درصد افزایش می‌یابد. بانک‌های مرکزی در کشورهایی از جمله شیلی و کره جنوبی در سال ۲۰۲۲، زودتر از بسیاری همتایان خود در سراسر جهان ثروتمند، نرخ‌های بهره را به شدت افزایش دادند و به نظر می‌رسد اکنون از مزایای آن بهره می‌برند. در کره جنوبی وسعت تورم از ۷۳ درصد به ۶۰ درصد کاهش یافته است. بانک‌های مرکزی آمریکا و کانادا که در آن‌ها وسعت تورم به شدت کاهش یافته نیز، سزاوار توجه هستند.

با این حال در جاهای دیگر، نبرد با تورم، به پیروزی حتی نزدیک هم نیست. استرالیا را در نظر بگیرید. در آن‌جا تورم کاملاً ریشه‌دار است و قیمت حدود ۹۰ درصد از اقلام موجود در سبد خرید افراد عادی، سالانه بیش از ۲ درصد افزایش می‌یابد و خبر بدتر این است که وسعت تورم نیز کاهش نمی‌یابد. فرانسه و آلمان هم دچار مشکل هستند و به نظر می‌رسد در اسپانیا، تورم با گذشت زمان بیشتر هم می‌شود.