بانک‌های ایران زیان ده شده‌اند/ در شرایط اقتصادی فعلی بانکداری معنا ندارد

هفته بانکداری اسلامی از ۱۰ شهریور ماه آغاز شده است و شاید طرح تازه مجلس برای نظام بانکی ایران در این هفته مهم‌ترین مسئله باشد. بانکداری اسلامی تنها مختص ایران نیست و بانک توسعه اسلامی IDB از اولین بانک‌های اسلامی است که در دسامبر سال ‫۱۹۷۳ به‌عنوان یک موسسه ‌مالی بین‌المللی تأسیس شد و کار خود را از بیستم اکتبر سال ‫۱۹۷۵ میلادی رسماً‫ آغاز کرد. در ایران قانون عملیات بانکی بدون ربا که مشتمل بر ۲۷ ماده و ۴ تبصره است که در روز ۸ شهریور سال ۱۳۶۲ تصویب شد و در ۱۰ شهریور ۱۳۶۲ به تائید شورای نگهبان رسید. چنین روزی در تقویم رسمی کشور، روز بانکداری اسلامی نام‌گذاری شد. در خصوص بانکداری اسلامی و نقاط ضعف و قوت این بانکداری گفتگویی با یکی از اقتصاددان ایرانی داشتیم. در ادامه همراه ما باشید.

پاکستان تنها کشوری که بانکداری اسلامی دارد

بهاءالدین هاشمی؛ اقتصاددان در گفتگو با گسترش نیوز گفت: بانکداری اسلامی از سال ۱۳۶۳ به منظور حذف ربا از معاملات بانکی اجرایی شد. قانون بانکداری اسلامی با قوانین استاندارد و عملیات بانکی مغایرت‌هایی دارد. بانک یک موسسه و واسطه وجوه است. پس‌اندازهای پراکنده (تجهیز منابع) است که برای درخواست وام و تسهیلات مورد نیاز اقتصاد تأمین مالی می‌کند. در کنار این کارها خدمات بانکی متنوعی را نیز شاهد هستیم.

هاشمی اظهار کرد: بانکداری اسلامی نوعی بانکداری توسعه‌ای است. با بانکداری تجاری مغایرت دارد. بانکداری اسلامی یا توسعه‌ای بر اساس احداث یا ساخت یک فعالیت سرمایه‌گذاری است اما در بانکداری تجاری معاملات مختلف با سرمایه در گردش‌های متنوع وجود دارد. در بانکداری اسلامی برای حذف ربا از فاکتورسازی استفاده شد. بانک بر اساس فاکتور ارائه شده، سودی را اضافه کرد و مشکل‌ساز شد. بانکداری اسلامی در شرایط فعلی با مطالبات معوق سنگینی همراه است که از نظر کارایی و سرعت عمل عقب مانده است.

وی افزود: در هیچ جای دنیا به جز پاکستان بانکداری اسلامی صد در صد وجود ندارد. در سایر کشورها محصولات بانکداری اسلامی را مشاهده می‌کنیم. حتی در کشوری مثل انگلیس محصولات بانکداری اسلامی به نوعی وجود دارد. بانکداری اسلامی ایران با هیچ کشوری قابل مقایسه نیست.

این اقتصاددان تأکید کرد: بانکداری ایران به ظاهر اسلامی است و از نظر من اسلامی محسوب نمی‌شود. نسبت کفایت سرمایه در همه بانک‌ها منفی است. FATF را همه دنیا پذیرفته‌اند اما در ایران مورد تائید نیست. در بحث تحریم و عدم اتصال به سوئیفت مشکلاتی را داریم. نیروی متخصص در بانکداری نداریم. بانک‌های ایران بر اساس قانون بانکداری اسلامی زیان ده شده‌اند و در اصل سپرده‌های مردم در خطر است. در حقیقت نه بانکداری اسلامی داریم و نه بانکداری استاندارد جهانی را اجرا کرده‌ایم.

هاشمی خاطرنشان کرد: طرف مقابل بانک افراد، اشخاص و شرکت‌ها هستند و این گروه اعتقادی به عملیات بانکی و بانکداری اسلامی ندارند. اقتصاد اسلامی باید در کشور جاری باشد تا بانکداری اسلامی معنا پیدا کند. زمانی که اقتصاد لجام‌گسیخته، آزاد و سرمایه‌داری داریم؛ با بانکداری اسلامی به مشکل بر می‌خوریم.

وی در پایان افزود: نظارت بر نظام بانکی ما ضعیف بوده است. نظارت تعاملی و سازشی را شاهد هستیم. بانک‌ها به مسیر پر انحرافی رفته‌اند. باید بانک‌ها به مسیر قوانین برگردند. ضروری است که اصلاح ساختار نظام بانکی در اولویت قرار بگیرد. سرمایه بانک‌ها منفی شده است. در این شرایط بانکداری دیگر معنایی ندارد.

بانکداری اسلامی در سایر کشورها

در ابتدای این خبر نیز اشاره شد که بانکداری اسلامی تنها محدود به ایران نمی‌شود و بهاءالدین هاشمی؛ معتقد است که تنها در پاکستان بانکداری اسلامی داریم. در کشور پاکستان برای رشد بانکداری اسلامی ۳ استراتژی، تأسیس بانک‌های کاملاً اسلامی نوپا با مشارکت بخش خصوصی، ایجاد بانک‌های تجاری به عنوان مکمل بانک‌های اسلامی، ایجاد یک باجه مخصوص عملیات بانکداری اسلامی در تمام شعب بانک‌های تجاری در دستور کار است. کشور مالزی در سال ۱۹۹۳ طرحی با عنوان بانکداری بدون ربا اجرایی کرد و در سال ۱۹۹۶ بانک ملی مالزی باهدف انتشار جزئیات عملیات بانکداری اسلامی، صورت مالی را به عنوان الگو برای نهادهای بانکی ارائه‌دهنده خدمات بانکداری اسلامی منتشر کرد. انگلیس نخستین کشور غربی است که بانکداری خرد آن بر اساس قوانین اسلام است. کشورهای دیگر نظیر مصر، اردن، سودان، عربستان سعودی، بنگلادش و ترکیه نیز یک یا چند بانک اسلامی در سیستم بانکی خود دارند.