درختان پارک پردیسان قربانی پروژه جدید دولت شد
چند روزی است «پارک ملی پردیسان» در غرب تهران، تبدیل به کارگاهی ساختمانی شده و در شمال غرب این پارک، «اسکلت بتنی» یک سازه چند طبقه، در حال ساخت است.
گزارش میدانی و تصویری از ورود ساختمان‌سازها به پارک پردیسان حاکی است، این ساختمان که از مراحل «پی‌ریزی» عبور کرده و به سقف‌ها رسیده است، درست در محوطه پژوهشکده محیط‌زیست و پشت «نرده‌های حفاظت از یک دره سبز که سال‌ها پیش باغ‌وحش بود» در حال احداث است.
این دره مملو از درختان قدیمی و تنومند است و تا چند سال پیش-اوایل دهه ۹۰- درون آن، حیواناتی نظیر شیر نگهداری می‌شد به طوری که، شهروندان تهرانی در مسیر پیاده‌روی پارک پردیسان می‌توانستند باغ‌وحش داخل این دره سبز را از پشت نرده‌ها ببینند. مدت‌هاست از حیوانات در این بخش از پارک پردیسان خبری نیست – دست‌کم شهروندان آنها را رویت نمی‌کنند- و حالا مشاهدات میدانی از ساخت‌وساز عظیم در این‌جا خبر می‌دهد.
ماجرای ساختمانسازی در پارک پردیسان
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد، حجم قابل‌توجهی از یونولیت‌های ساختمانی در کنار کارگاه ساختمانی واقع در پارک ملی پردیسان، آماده نصب در مراحل سقف‌زنی این سازه است. پارک پردیسان هم توسط دولت و هم توسط شهرداری، مدیریت و نگهداری می‌شود. اوایل نیمه دوم دهه ۹۰، روز ۱۶ مهر ماه سال ۹۶- شهردار وقت تهران -محمدعلی نجفی- در توافق‌نامه‌ای با رئیس وقت سازمان محیط‌زیست، «مسوولیت سرویس و نگهداری پارک پردیسان» را به شهرداری منتقل کرد. در متن توافق‌نامه، وعده‌های «خوب» و «شهروندپسند» برای متحول‌سازی چهره و کارکرد فریزشده پارک پردیسان، توسط شهرداری قید شده بود. از جمله اینکه «فضای امن و مفرح با جذب سرمایه‌گذار بخش‌خصوصی» مناسب تفریح و تندرستی شهروندان در پارک پردیسان به‌وجود آید.
اما طی این سال‌ها، عملا «تحول امیدوارکننده‌ای» به نفع شهروندان در پارک پردیسان رخ نداده، به غیر از اینکه «حجم خودروهای دولتی در حال رفت و آمد در مسیر پیاده‌روی شهروندان» در دل پارک پردیسان، بیشتر و بیشتر شده است. حتی نگهبانان پارک ملی پردیسان هم با «خودروی شخصی» و «موتور» در داخل این مجموعه سبز و حفاظت‌شده، تردد می‌کنند.
در هیچ‌کدام از پایتخت‌های مدرن جهان، «اجازه ورود خودرو» به داخل پارک‌های ملی شهری داده نمی‌شود. وضعیت نگهداشت پارک نیز چنگی به دل نمی‌زند. با این حال، «ساختمانسازی در دل پارک پردیسان»، آن هم در محوطه پژوهشکده محیط‌زیست، بسیار قابل‌تامل و محل چند سوال از دولت است.آیا متولی محیط‌زیست کشور که ستاد مرکزی آن در وسط پارک پردیسان قرار دارد، قرار است «خدمت جدیدی در حد استخدام چند ۱۰۰ نفر کارمند و کارشناس» ارائه دهد که به احداث ساختمان جدید نیاز پیدا کرده است؛ آیا اصلا این ساختمان اداری است یا غیر اداری؟
اگر متولی محیط‌زیست نیازمند ساختمان جدید است، آیا «مجموعه دولت، هیچ ساختمان مازادی در تهران ندارد» که مجبور به «ساخت‌وساز در داخل دره سبز در دل پارک پردیسان» شده است ؟
آیا کارشناسان محیط‌زیست که خیلی دقیق‌تر و بهتر از سایر افراد نسبت به عواقب ساختمانسازی و تغییر فضای سبز پردیسان به کارگاه ساختمانی -از بتن‌ریزی گرفته تا...- آگاهی دارند، از این ساخت‌وساز هم آگاهی دارند؟
در داخل پارک پردیسان تعدادی بنای متروکه وجود دارد و این هم ابهامات ساخت‌وساز فعلی را بیشتر می‌کند. آمارهای رسمی و مصاحبه‌های متعدد مقامات دولتی در سال‌های اخیر نشان داده است، مجموعه دستگاه‌ها، دارای حجم قابل‌توجهی «زمین و ساختمان مازاد» هستند که به‌منظور سبک‌سازی دولت از «دارایی‌های منجمد» حاضر به فروش این اراضی و ساختمان‌ها نیستند. البته برخی کارشناسان شهری معتقدند، وقتی مدیریت شهری پایتخت، قوانین مربوط به «حریم زیست‌محیطی برخی دیگر از پارک‌ها» را رعایت نمی‌کند، تبدیل بخشی از پردیسان به کارگاه ساختمانی می‌تواند در ادامه همان عدم رعایت‌ها باشد.
سیاست لندن در حفاظت از پارک‌های ملی
در حالی‌که در تهران شاهد ساختمانسازی در حریم پارک‌های ملی همچون پردیسان هستیم، بسیاری از کشورهای جهان، به‌منظور حفظ و نگهداشت پارک ملی خود، مجموعه‌ای از مقررات و قوانین مربوط به پارک‌های ملی را برای ممنوعیت و محدودیت ساخت بناهای جدید در محوطه و حتی اطراف پارک‌ها تدوین و اجرایی می‌کنند تا پارک‌های شهری، اکولوژی و ملی درون شهرها مصون از ورود ساختمان‌ها و آسیب‌های زیست محیطی به پارک‌ها و در مجموع شهرها شوند. یکی از مهم‌ترین مجموعه آلبوم پارک‌های ملی و اکولوژی شهری که بسیار شبیه به پارک پردیسان است، پارک «وتلند سنتر» در لندن است که خط قرمزهایی را در موضوع ساخت بناهای جدید در محوطه و حتی اطراف پارک ملی و اکولوژی تعیین کرده است.
اولین خط قرمز لندن برای پارک‌های ملی شهری، ممنوعیت بر هر نوع ساخت ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری در محوطه پارک اکولوژی است و با توجه به اینکه حفاظت از محیط‌زیست بر ساخت‌وسازهای جدید ارجحیت دارد، پارک‌های ملی لندن و به‌طور کل انگلستان میزبان تعداد زیادی از ساختمان‌های ثبت شده هستند که تحت حفاظت قرار دارند. در واقع، به‌منظور نگهداشت این ساختمان‌ها، فقط مرمت ساختمان‌های موجود تحت مقررات خاص در چارچوب ساخت‌وساز «سبز» امکان‌پذیر است و تنها در موارد خاص، الحاقاتی به ساختمان‌های موجود با هدف توسعه خدمات رفاهی و تفریحی پارک مثلا کافی شاپ افزوده می‌شود که باید در چارچوب قوانین مربوط به حفاظت از پارک اکولوژی باشد. تنها ساختمان‌هایی که به منظور حفاظت و نگهداشت پارک، احداث آنها ضروری است مانند اتاق نگهبانی، می‌توانند به مجموعه افزوده شوند که آن هم منوط به رعایت چارچوب ساختمان‌های سبز و همگام با محیط اکولوژی پارک است.
نکته قابل‌توجه اینکه، قوانین مربوط به ساخت ساختمان‌های جدید تنها محدود به محوطه و حریم پارک نیست بلکه برای اطراف پارک نیز مقررات «حریم ساختمانی» تدوین شده است، یعنی ساخت‌وسازهای خارج از پارک نیز به نوعی با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستند، از جمله «ارتفاع ساختمان‌ها». هدف این محدودیت‌های ساخت در پارک‌های لندن به‌ویژه در پارک‌های ملی شهری توسط مدیریت شهری، نگهداری و محافظت از انواع گیاهان و جانوران در پارک‌ها است که هر نوع ساخت‌وساز جدیدی می‌تواند، زیست گیاهان و جانوران را به مخاطره بیندازد و از آن مهم‌تر این است، که این پارک‌ها متعلق به شهروندان است نه ساختمانسازی. همین نگاه انسان‌محور به پارک‌های اکولوژی مانعی برای ورود ساختمان‌های بلندمرتبه در محوطه یا اطراف این پارک‌ها محسوب می‌شوند.
