بازار مسکن در شوک؛ مصالح ۴۴ درصد گران شد
افزایش هزینه‌های تولید و تشدید فشارهای تورمی در بازار ساختوساز اگرچه انتظار جهش دوباره قیمت مصالح را ایجاد کرده بود، اما تابستان امسال بازار برخلاف پیش‌بینی‌ها آرام‌تر از همیشه رفتار کرد؛ نشانه‌ای روشن از اینکه کاهش حاشیه سود، این‌بار از سازندگان به تولیدکنندگان مصالح نیز سرایت کرده و مسیر قیمت‌گذاری را تغییر داده است.
شتاب رشد قیمت مصالح ساختمانی در تهران طی تابستان، برخلاف انتظار و با وجود تشدید عوامل تورمی، روندی کندتر از ماه‌های قبل را تجربه کرد. این رفتار غیرمنتظره بازار باعث شده تحلیلگران به دنبال ریشه‌های این تغییر باشند. بررسیها حاکی از آن است که فشاری که پیش‌تر باعث کاهش حاشیه سود سازندگان و فعالان حوزه ساختوساز شده بود، اکنون به کارخانه‌ها و فروشندگان مصالح نیز رسیده و آن‌ها را ناچار به مهار قیمت‌گذاری کرده است.
در واقع، تولیدکنندگان که تا پیش از این افزایش هزینه‌ها را با بالا بردن قیمت جبران می‌کردند، اکنون در فضایی قرار دارند که افزایش بیشتر بهای کالا می‌تواند منجر به افت فروش و رکود عمیق‌تر شود.
همین موضوع، آن‌ها را به سمت کاهش حاشیه سود و جلوگیری از جهش‌های ناگهانی قیمت سوق داده است. این تغییر رفتار، نشان‌دهنده ورود بازار مصالح ساختمانی به مرحله‌ای است که «تاب‌آوری مصرف‌کننده» تعیین‌کننده‌تر از هزینه تمام‌شده شده و فروشندگان ترجیح می‌دهند با سود کمتر، از سقوط حجم معاملات جلوگیری کنند.
قیمت نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی در تابستان امسال نسبت به دوره مشابه در سال‌قبل ۴۴درصد زیاد شد؛ با وجود این از شدت تورم فصلی برای تابستان نسبت به بهار کاسته شد. درحالی‌که هزینه تولید از محل افزایش هزینه مواد اولیه، رشد دستمزد با حمایت خروج اتباع، گرانی ماشین‌آلات متناسب با نوسان نرخ ارز و کاهش اجباری تولید به‌دلیل محدودیت انرژی، افزایشی بود؛ شدت‌گرفتن رکود در بخش ساختوساز پس از جنگ ۱۲ روزه باعث شد تا صنایع تولیدکننده مصالح ساختمانی و فروشندگان این محصولات امکان انتقال کامل رشد هزینه تولید بر قیمت نهایی مصالح ساختمانی را نیابند. به این‌ترتیب سریال کاهش «حاشیه سود تولید» از صنعت ساختوساز به بازار بالادست یعنی بخش مصالح ساختمانی رسید.
حمایت نهاده‌‌‌‌‌ها از رشد بهای ساختوساز
مرکز آمار شاخص قیمت نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی در شهر تهران برای فصل تابستان امسال را برابر ۱۷۳واحد اعلام کرد، به این‌ترتیب تورم نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی در تابستان امسال نسبت به تابستان سال۱۴۰۳ افزایشی ۴۳.۶درصدی را به‌ثبت رساند. حدود ۳۰درصد قیمت تمام‌شده ساخت مسکن مربوط به نهاده‌‌‌‌‌های تولید شامل «مصالح ساختمانی» و «دستمزد» است و بنابراین جهش ۴۴درصدی تورم نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی پتانسیل افزایش حداقل ۱۴درصدی در قیمت تمام‌شده ساخت مسکن را دارد. این پتانسیل رشد بدون درنظر گرفتن هزینه صدور پروانه، تغییر قیمت زمین و سایر عوامل اثرگذار بر هزینه ساخت مسکن و فقط از محل مصالح و هزینه دستمزد محاسبه شده‌است.
فروکش تورم با کاهش حاشیه سود سازنده
در گزارش مرکز آمار، تورم فصلی نهاده‌‌‌‌‌های تولید در شهر تهران در تابستان نسبت به بهار امسال برابر ۶.۳درصد اعلام شده‌است؛ این در حالی است که قیمت نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی در شهر تهران در بهار امسال نسبت به زمستان۱۴۰۳ رشدی ۱۴.۹درصدی داشته‌است، بنابراین تورم فصلی نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی در تابستان نسبت به فصل قبل حدود ۸.۶درصد کاهش یافته‌است. فروکش تورم نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی در فصل تابستان نسبت به فصل قبل، این سوال را مطرح می‌کند که آیا بهبودی در وضعیت تولیدکنندگان مصالح در این فصل نسبت به ۳ ماه ابتدایی سال رخ داده‌است؟
بررسیها از فعالان صنایع ساختمانی حاکی از آن است که شرایط برای تولیدکنندگان نهاده‌‌‌‌‌های تولید ساختمانی طی تابستان نسبت به بهار دشوارتر شده‌است؛ «افزایش تنش سیاسی در کشور به‌خصوص در ۲ ماه ابتدایی تابستان»، «شدت‌گرفتن ناترازی انرژی» و «کمبود نیروی کار و افزایش هزینه دستمزد به‌تبع خروج بخشی از اتباع از کشور» سه عامل اصلی اثرگذار بر وضعیت تولیدکنندگان مصالح ساختمانی بود.
مجموع این موارد بر هزینه‌های تولید در این زمان افزوده است، با وجود این «کاهش تقاضا» به دلیل «شدت‌گرفتن رکود در صنعت ساختوساز» باعث‌شده تا بخشی از تولیدکنندگان و فروشندگان محصول به بازار برای فروش محصول چاره‌‌‌‌‌ای جز عدم‌انتقال کامل «رشد هزینه تولید» بر «قیمت نهایی فروش» نداشته باشند. این موضوع به مفهوم کاهش حاشیه سود تولیدکننده و فروشنده مصالح ساختمانی است.
بازار محصولات ساختمانی در تابستان امسال به‌طور متوسط ۱۰درصد نسبت به فصل قبل کوچک شد؛ البته وضعیت برای صنایع مختلف تاحدی متفاوت بود و درحالی‌که بخشی از صنایع وضعیت بهتری داشتند، بخشی دیگر با کاهش تقاضای بیشتری مواجه شدند. جنگ ۱۲روزه و تاثیر آن بر کاهش فعالیت ساختوساز در شهر تهران به‌خصوص در تیر و مرداد امسال عامل اصلی کوچک‌شدن بازار محصولات ساختمانی در فصل تابستان امسال بود.
این موضوع باعث‌شده تا صنایع تولیدکننده مصالح ساختمانی نتوانند رشد هزینه‌های تولید را بر قیمت فروش خود منتقل کنند؛ در واقع نیاز صنایع به‌فروش محصول به‌منظور تامین نیاز مالی برای سرمایه‌درگردش منجر به‌فروش مصالح با حاشیه سود کمتر از سوی تولیدکننده شده و این موضوع در فروکش تورم مصالح در تابستان امسال دخیل بوده‌است.
بررسیها از بازار فروش مصالح ساختمانی نیز کاهش حاشیه سود در تابستان نسبت به بهار و اثر آن بر فروکش تورم مصالح ساختمانی را تایید می‌کند. به گفته فعالان بازار مصالح، در شرایطی که رکود سنگینی در بازار ساختوساز به چشم می‌خورد و هزینه انبارداری عمده مصالح ساختمانی بالا است و نگهداری طولانی‌مدت مصالح با ریسک کاهش کیفیت مواجه است، چاره‌‌‌‌‌ای جز کاهش حاشیه سود برای فروش محصول وجود ندارد. بخشی از فروکش تورم نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی در فصل تابستان نسبت به فصل بهار نیز اثر فصلی است.
به این‌ترتیب باید اذعان کرد؛ فروکش تورم در بخش مصالح ساختمانی در تابستان نسبت به فصل بهار نشان از بهبود شرایط و کاهش هزینه تولید نداشته، بلکه عمدتا نتیجه کاهش حاشیه سود تولیدکننده و مصالح‌‌‌‌‌فروش به دلیل رکود در بازار و از سر اجبار رقم خورده است. درحالی تولیدکنندگان مصالح ساختمانی به دلیل رکود و کوچک‌شدن بازار ناچار به کاهش حاشیه سود شده‌اند که طی ماه‌ها و سال‌های اخیر از میزان سودآوری سازندگان کاسته شده‌بود؛ درواقع در حال‌حاضر این کاهش سودآوری در حال سرایت به بخش بالادست زنجیره ساختوساز یعنی صنایع است.
حفظ تورم خدمات با خروج نیروی کار
در تابستان امسال زیرشاخص خدمات در گزارش مرکز آمار از نرخ نهاده‌‌‌‌‌های تولید شهر تهران به عدد ۲۱۱.۷واحد رسید؛ این رقم نسبت به میزان این شاخص در تابستان سال‌قبل جهشی ۵۸درصدی و نسبت به فصل بهار نیز افزایشی ۴.۷درصدی داشت، بنابراین این مولفه حتی در بُعد فصلی نیز کاهش نیافت. بررسیها حاکی از آن است که به دلیل وابستگی گسترده صنعت ساختمان در تمامی حلقه‌‌‌‌‌های زنجیره، خروج گسترده اتباع از کشور به‌خصوص پس از جنگ ۱۲روزه، باعث افزایش هزینه دستمزد کارگر شده و این موضوع به رشد مولفه گروه خدمات در شاخص نرخ نهاده‌‌‌‌‌های تولید انجامید.
کاهش اجباری و گرانی تولید
تورم نهاده‌‌‌‌‌های ساختمانی در فصل بهار نسبت به بهار قبل رشدی ۴۴درصدی داشت؛ این تورم متاثر از رشد هزینه تولید رقم خورد، هرچند بررسیها حاکی از آن است که در این بازه سالانه هزینه تولید به‌مراتب بیشتر افزایش داشته، اما عدم‌کشش در بازار محصولات نهایی باعث‌شده تا تورم مصالح ۴۴درصد باشد. عوامل متعددی در رشد هزینه تولید مصالح در سال‌جاری نسبت به سال‌قبل دخیل بوده‌است، درحالی‌که بخشی از این رشد هزینه‌ها در هر سال‌رقم می‌خورد، امسال صنایع تولیدکننده محصولات ساختمانی با چند فاکتور جدید نیز مواجه هستند.
به گفته فعالان صنعتی کاهش تولید نسبت به ظرفیت اسمی به علت تضعیف تقاضای نهایی و همچنین محدودیت در تامین انرژی در افزایش هزینه تولید اثرگذار بوده‌است. در عین‌حال صنایع تولیدکننده مصالح ساختمانی به میزان زیادی به نیروی کار ارزان خارجی وابسته‌بودند؛ خروج اتباع از کشور طی ماه‌های سپری‌شده از سال‌جاری با محوریت امسال، ضربه دیگری به بدنه صنایع ساختمانی وارد کرد.
