تغییر بزرگ در فیش حقوقی معلمان؛ چه کسانی برنده نظام رتبه‌بندی شدند؟
در حالی که رتبه‌بندی فرهنگیان بالاخره به مرحله نهایی رسیده، فیش حقوقی معلمان سال ۱۴۰۴ تصویری از یک نظام پرداخت نوسازی‌شده را نشان می‌دهد؛ نظامی که برای برخی رشد حقوق چندمیلیونی به همراه داشته و برای برخی دیگر – به‌ویژه نیروهای ماده ۲۸ – هنوز فاصله زیادی تا عدالت مزدی باقی گذاشته است.
در سال ۱۴۰۴ فیش حقوقی معلمان آموزش و پرورش، پس از سال‌ها انتظار برای اجرای کامل رتبه‌بندی، چهره تازه‌ای به خود گرفته است. ساختار دریافتی فرهنگیان که پیش‌تر بر پایه سابقه و مدرک تحصیلی تعیین می‌شد، اکنون به‌واسطه ترکیب عوامل جدیدی چون رتبه شغلی، نوع استخدام، منطقه خدمت و رشته تدریس بازطراحی شده است.
بر اساس داده‌های رسمی وزارت آموزش و پرورش، میانگین حقوق معلمان در سال جاری به حدود ۱۹ تا ۲۰ میلیون تومان رسیده است؛ رقمی که در سال گذشته حدود ۱۶.۴ میلیون تومان برآورد می‌شد. با این حال اختلاف میان پایین‌ترین و بالاترین سطح دریافتی در میان معلمان به بیش از ۶ میلیون تومان رسیده است.
فیش حقوقی فرهنگیان زیر ذره‌بین
ساختار پرداختی‌ها در آموزش و پرورش بر پایه چند محور اصلی تعیین می‌شود:
۱. رتبه شغلی:
نظام پنج‌مرحله‌ای رتبه‌بندی (آموزگار پایه تا استادمعلم) تعیین‌کننده اصلی سطح حقوق است. ارتقای رتبه با افزایش سنوات، مدارک تحصیلی بالاتر و ارزیابی عملکرد همراه است.
۲. نوع استخدام:
معلمان رسمی و پیمانی از مزایای کامل بیمه، رتبه‌بندی و پاداش برخوردارند؛ در حالی‌که نیروهای ماده ۲۸ و حق‌التدریس دریافتی پایین‌تری دارند و از برخی مزایا بی‌بهره‌اند.
۳. محل خدمت و نوع مدرسه:
تدریس در مناطق مرزی، کوهستانی و محروم مشمول فوق‌العاده‌های بدی آب‌وهوا و حق محرومیت است که در مواردی تا سه میلیون تومان به دریافتی اضافه می‌کند.
۴. مدرک و رشته تحصیلی:
فرهنگیانی با مدارک کارشناسی ارشد یا دکتری در رتبه‌های بالاتر قرار می‌گیرند و در رشته‌های مهارتی مانند زبان یا هنرستان، حقوق معمولاً بیشتر است.
جدول میانگین دریافتی معلمان در سال ۱۴۰۴
| عنوان شغلی | حداقل حقوق (تومان) | حداکثر حقوق (تومان) |
|---|---|---|
| آموزگار ابتدایی | ۱۲,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۸,۰۰۰,۰۰۰ |
| دبیر راهنمایی | ۱۴,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۹,۵۰۰,۰۰۰ |
| دبیر دبیرستان | ۱۵,۰۰۰,۰۰۰ | ۲۰,۵۰۰,۰۰۰ |
| هنرآموز هنرستان | ۱۷,۰۰۰,۰۰۰ | ۲۲,۰۰۰,۰۰۰ |
| معلمان ماده ۲۸ | ۶,۷۰۰,۰۰۰ | ۹,۰۰۰,۰۰۰ |
| حق‌التدریس | متغیر (ساعتی) | متغیر (ساعتی) |
برندگان بزرگ رتبه‌بندی
طرح رتبه‌بندی فرهنگیان که اکنون به مرحله نهایی رسیده، عملاً به ستون فقرات نظام پرداخت آموزش و پرورش تبدیل شده است. بر پایه این نظام، ضریب حقوق معلمان در هر رتبه از ۴۵ تا ۹۵ درصد افزایش می‌یابد.
به‌طور میانگین، معلمان دارای رتبه‌های بالاتر از «دانشیار معلم» تا «استادمعلم» در سال ۱۴۰۴ بین ۲ تا ۳ میلیون تومان بیش از سال گذشته دریافت می‌کنند. این افزایش برای نیروهای ماده ۲۸ به حدود ۱.۲ میلیون تومان محدود می‌شود.
اختلاف میان مقاطع تحصیلی
میزان دریافتی در مقاطع مختلف همچنان متفاوت است. دبیران دبیرستان و هنرآموزان هنرستان در صدر جدول پرداختی‌ها قرار دارند، در حالی که آموزگاران ابتدایی پایین‌ترین سطح را دارند. به‌عنوان نمونه:
-
آموزگار ابتدایی: از ۱۲ تا ۱۸ میلیون تومان
-
دبیر متوسطه اول: از ۱۴ تا ۱۹.۵ میلیون تومان
-
دبیر متوسطه دوم: تا ۲۰.۵ میلیون تومان
-
هنرآموز هنرستان: تا سقف ۲۲ میلیون تومان
معلمان استثنایی؛ سختی کار، دریافتی بیشتر
در مدارس استثنایی که شرایط کاری ویژه‌تری دارند، معلمان از مزایایی نظیر فوق‌العاده ویژه و حق سختی کار برخوردارند. دریافتی این گروه بین ۱۶.۵ تا ۲۱ میلیون تومان در نوسان است و بالاترین سطح در آموزش عمومی محسوب می‌شود.
شکاف حقوق معلم و معاون
معاونان مدارس با توجه به وظایف مدیریتی و نظارتی، به‌طور میانگین بین ۸ تا ۱۵ درصد بیشتر از معلمان هم‌رتبه خود حقوق می‌گیرند. اگر معلمی در رتبه چهارم ۱۸ میلیون تومان دریافت کند، معاون همان مدرسه ممکن است بین ۱۹.۵ تا ۲۰.۷ میلیون تومان حقوق بگیرد.
معلمان تازه‌کار و ماده ۲۸؛ کمترین دریافتی
معلمان تازه‌استخدام‌شده و نیروهای ماده ۲۸ در ابتدای مسیر، کمترین حقوق را دارند. پایه پرداختی آنان از ۶.۷ تا ۸ میلیون تومان در سال اول متغیر است. در سال دوم خدمت، این رقم می‌تواند تا ۹.۵ میلیون تومان افزایش یابد.
در مقابل، معلمان رسمی با رتبه‌های بالاتر به‌طور میانگین بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان حقوق دارند و از مزایایی چون پاداش، بیمه کامل و طرح رفاهی بهره‌مندند.
فیش معلمان مناطق محروم
دولت برای جبران شرایط سخت مناطق محروم و مرزی، بسته‌های تشویقی ویژه‌ای را اعمال کرده است. مجموع این مزایا می‌تواند دریافتی را تا ۱۸.۵ میلیون تومان نیز افزایش دهد.
| نوع منطقه | حقوق پایه (تومان) | افزایش مزایا (تومان) | حقوق نهایی |
|---|---|---|---|
| مرزی | ۱۴,۵۰۰,۰۰۰ | ۲,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۶,۵۰۰,۰۰۰ |
| کوهستانی | ۱۵,۰۰۰,۰۰۰ | ۲,۵۰۰,۰۰۰ | ۱۷,۵۰۰,۰۰۰ |
| شرایط ویژه | ۱۵,۵۰۰,۰۰۰ | ۳,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۸,۵۰۰,۰۰۰ |
بازنشستگان فرهنگی؛ اثر همسان‌سازی
افزایش حقوق بازنشستگان آموزش و پرورش نیز از روند رشد عمومی پیروی کرده است. معلمان بازنشسته با مدرک لیسانس و بیش از ۳۰ سال سابقه، اکنون ماهانه ۱۸ میلیون تومان دریافتی دارند و پاداش پایان خدمت آنان در برخی موارد به ۶۵۰ میلیون تومان رسیده است.
تفاوت رسمی و حق‌التدریس؛ دو مسیر متفاوت
| ویژگی | معلم رسمی | معلم حق‌التدریس |
|---|---|---|
| نوع استخدام | دائم | موقت و ساعتی |
| حقوق ماهانه | ۱۵ تا ۲۰ میلیون | ۶ تا ۹ میلیون |
| بیمه و مزایا | کامل | محدود یا بدون بیمه |
| رتبه‌بندی | دارد | ندارد |
| امنیت شغلی | بالا | پایین |
با وجود شکاف آشکار، بسیاری از نیروهای حق‌التدریس همچنان امیدوارند از مسیر آزمون‌های استخدامی، به جمع رسمی‌ها بپیوندند.
چشم‌انداز ۱۴۰۵؛ تثبیت نظام پرداخت
تحلیل کارشناسان آموزش و پرورش نشان می‌دهد که سال ۱۴۰۴ نقطه عطفی در نظام پرداخت فرهنگیان بوده است. ترکیب سه عامل «افزایش ضریب حقوقی سالانه»، «اجرای کامل رتبه‌بندی» و «اصلاح ساختار بودجه‌ای» موجب رشد میانگین دریافتی‌ها شده است.
اگر این روند در سال آینده نیز تداوم یابد، حقوق معلمان رسمی در سال ۱۴۰۵ ممکن است از مرز ۲۳ میلیون تومان عبور کند و فاصله حقوقی نیروهای رسمی و ماده ۲۸ نیز کاهش یابد. در نهایت امسال را می‌توان سال بازتعریف معیشت فرهنگیان دانست؛ سالی که در آن فیش حقوقی معلمان بیش از هر زمان دیگری متنوع، وابسته به رتبه و متأثر از منطقه خدمت شده است.
