ورود مسکن به معادله یارانه؛ مجلس بالاخره تکلیف دهک‌های پردرآمد را مشخص کرد
ورود مؤلفه «مسکن» به فرمول دهک‌بندی خانوارها، یکی از مهم‌ترین تغییرات در نظام یارانه‌ای کشور محسوب می‌شود؛ تغییری که می‌تواند به اصلاح عدالت اجتماعی و هدفمندی واقعی پرداخت‌ها کمک کند. تاکنون ملاک اصلی در تشخیص دهک‌های درآمدی، اطلاعات بانکی، حقوق و خودرو بود، اما با در نظر گرفتن ارزش ملک و دارایی‌های ملکی خانوار، ارزیابی دقیق‌تری از وضعیت اقتصادی افراد به دست می‌آید. به این ترتیب، خانوارهایی که از نظر مالی در ظاهر کم‌درآمد اما دارای چندین واحد مسکونی هستند، دیگر نمی‌توانند در رده دهک‌های پایین قرار گیرند و یارانه دریافت کنند.
این تصمیم مجلس با هدف بازگرداندن یارانه‌ها به مسیر درست اتخاذ شده است. سخنگوی هیأت رئیسه مجلس اعلام کرده که فرایند فعلی حذف دهک‌های پردرآمد ناعادلانه و پرخطا بوده و لازم است با لحاظ مسکن، زمین و سایر دارایی‌های غیرنقدی اصلاح شود. درواقع، با ورود این داده‌ها به سامانه رفاه ایرانیان، شفافیت مالی و عدالت در تخصیص یارانه‌ها افزایش می‌یابد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی نیز این رویکرد را گامی مؤثر در کاهش رانت و بی‌عدالتی در نظام حمایتی کشور می‌دانند.
با این حال، اجرای این سیاست بدون چالش نخواهد بود. یکی از دغدغه‌های اصلی، دقت در ارزیابی ارزش واقعی املاک و تمایز میان خانه مصرفی و خانه سرمایه‌ای است. در بسیاری از مناطق، به‌ویژه شهرهای بزرگ، خانوارها با وجود سکونت در خانه‌ای با ارزش بالا، درآمد نقدی محدودی دارند و حذف آنها از فهرست یارانه‌بگیران می‌تواند فشار اقتصادی مضاعفی ایجاد کند. بنابراین، کارشناسان توصیه می‌کنند که وزارت رفاه و سازمان هدفمندی یارانه‌ها در اجرای این طرح، ملاحظات منطقه‌ای و درآمدی را به‌دقت در نظر گیرند.
در مجموع، ورود مسکن به معادله یارانه، می‌تواند نقطه عطفی در نظام عدالت اقتصادی کشور باشد؛ به‌ویژه اگر با اصلاحات هوشمندانه در فرایند شناسایی دهک‌ها همراه شود. مجلس با این تصمیم عملاً مسیر جدیدی برای هدفمند کردن یارانه‌ها ترسیم کرده است؛ مسیری که در صورت اجرای دقیق و منصفانه، می‌تواند موجب بازتوزیع واقعی ثروت، حمایت از اقشار نیازمند و کاهش شکاف طبقاتی در جامعه شود.
سخنگوی هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: امروز صرفا تراکنش‌های مالی، سفرهای خارجی و خودرو در دهک بندی خانوار و حذف یارانه ها ملاک عمل قرار گرفته است؛ اما لازم است که زیرساخت‌های لازم برای لحاظ کردن مولفه‌هایی مانند مسکن و زمین نیز فراهم شود.
عباس گودرزی، نماینده بروجرد در پاسخ به این پرسش که یارانه کدام دهک‌ها حذف شده است، بیان کرد: با توجه به ضرورت تامین منابع لازم برای اجرای طرح کالابرگ برای دهک‌های پایین جامعه، ضروری است که یارانه دهک‌های بالای جامعه حذف شود. منابع حاصل از حذف یارانه دهک های بالای جامعه، برای تحقق طرح کالابرگ در اختیار دولت قرار خواهد گرفت، اما مشکلی که وجود دارد این بوده که مرز بین دهک‌ها خیلی کمرنگ و در واقع باریک است. گاهی با حذف یارانه، اساسا دهک خانوار جا به جا می‌شود.
وی در ادامه اظهار کرد: بنابراین باید در عین اجرای قانون، تدابیری پیش بینی شود تا افرادی که سرانه درآمدی پایینی دارند، بتوانند اطلاعات خود را ثبت کرده و در خصوص حذف یارانه آنها تجدیدنظر صورت بگیرد. این سامانه در وزارت کار پیش بینی شده است و افراد می‌توانند با ثبت شکایت در چرخه تجدید نظر و بررسی مجدد قرار بگیرند. نکته دیگری که وجود دارد این بوده که دولت باید تلاش کند تا متغیرها و مولفه‌های موثر در دهک بندی خانوار را اصلاح کند.
هدف از حذف یارانه دهک های پردرآمد اجرای طرح کالابرگ است
این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: امروز اگر زیرساخت لازم برای لحاظ کردن مولفه املاک و مسکن و امثال آن در محاسبه برخورداری خانوار فراهم نیست، یک اشکال است و باید این زیرساخت فراهم شود. امروز این ضعف را داریم که ملک و مسکن در دهک بندی خانوار برای پرداخت یا حذف یارانه لحاظ نمی شود. صرفا تراکنش های مالی، سفرهای خارجی و خودرو ملاک دهک بندی است. از نگاه ما این ناکافی بوده و سبب شده تا در شناسایی دهک ها موفق عمل نکنیم.
وی در ادامه تاکید کرد: اساس این سیاست که ما بتوانیم برای اقشار ضعیف و دهک های پایین جامعه با اعطای کالابرگ زمینه ای فراهم کنیم که افزایش قیمت ها منجر به آسیب جدی به سفره غذایی افراد نشود، خوب است. البته این برشی از سیاست ما باید باشد. بخشی از سیاست تامین کالای اساسی برای خانوار های ضعیف است. هدف این است که تغییر قیمت ها به تامین کالاهای اساسی آسیب وارد نکند. امیدوار هستیم در روند سایر اصلاحات صورت بگیرد تا ما شاهد اصلاح بهتر این طرح باشیم.
نتوانسته‌اند اطلاعات مسکن را جمع آوری کنند
سخنگوی هیات رییسه مجلس شورای اسلامی افزود: در شیوه جدید دهک بندی، نتوانسته اند اطلاعات مسکن را جمع آوری کنند. زیرساخت لازم برای جمع آوری اطلاعات مسکن و لحاظ کردن آن در دهک بندی فراهم نیست. اما از نگاه ما حتما باید باشد. از نگاه ما باید مسکن، زمین و دارایی هایی از این جنس در دهک بندی خانوار لحاظ شود. این امر سبب می شود تا به عدالت توزیعی آسیب وارد شود. این امر سبب شده تا به شناخت دهک ها آسیب وارد شود. فلذا آنچنان که شایسته است نمی توانیم اقشار ضعیف را به درستی شناسایی کنیم. به نوعی دهک بندی کارشناسانه، دقیق و عادلانه نیست. ممکن است یک فرد صاحب ۱۰ خانه باشد اما مستاجر باشد. این فرد ممکن است بخاطر اینکه املاک آن لحاظ نمی شود، مشمول دریافت یارانه شود.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: این امر قدری باعث به هم ریختگی و نابسامانی می شود. باید زیرساخت‌های لازم برای رفع این مشکلات فراهم شود.
