بد و خوب نابرابری در بازار سرمایه

امروزه دخالت دولت‌ها در اقتصاد برای ایجاد توسعه و پیشرفت عادلانه، مسئله‌ای انکارناپذیر است. تجارب گذشته فواید و محدودیت‌های عملکرد دولت را به ویژه در ارتقای توسعه به روشنی نشان داده است. دولت‌ها برای دستیابی به پیشرفت‌های مهم در بخش آموزش و بهداشت و کاهش نابرابری‌های اجتماعی بسیار کوشیده‌اند. البته برخی از عملکردهای دولت نتایج ضعیفی داشته است؛ اما حتی در جایی که دولت‌ها کارنامه درخشانی از عملکرد گذشته خود بر جای گذاشته اند، بسیاری از افراد نگران ناتوانی دولت در سازگاری با جهانی شدن اقتصادند. در ایران اما مدتی است که بحث دخالت دولت در بازار سرمایه نقل محافل شده است. عده‌ای می‌گویند که دخالت دولت در بازار سرمایه سبب راکد نگه داشتن بازار می‌شود و عده‌ای خلاف این عقیده را دارند.

وقتی صحبت از بازار می‌شود، بازار یکسری چارچوب‌های مخصوص خودش را دارد و یکسری بازیگران و فعالان خودش را دارد. فعالان بازار سرمایه در ایران شامل سهامداران خرد، نهادهای مالی و خود سازمان بورس به عنوان تنظیم‌گر است که  بازیگران اصلی بازار هستند و با ظرفیت‌های مالی خوبی که دارند می‌توانند در بازار تاثیرگذار باشند. دولت به عنوان مهم‌ترین بازیگر بازار که بیشترین تاثیر را در بازارسرمایه ایران (با توجه به مولفه‌های مالی و اقتصاد کلان) دارد محسوب می‌شود. در اقتصادهای دیگر، دولت‌ها از منظر تنظیم‌گری می‌توانند بازارساز باشند. اما در ایران به دلیل حضور برزو اقتصاد دولت، دولت است که مارکت میکر اصلی است.

در مورد دخالت دولت نیز باید با دید مفصل بحث کرد. باید دید دخالت دولت در بازار از کدام منظر بررسی انجام می‌شود؟ آیا از منظر وضع قوانین است یا بحث نظارت مدیریت راهبردی است؟ یا به عنوان یک ابزار به بازار نگاه می‌کند؟ متاسفانه سال گذشته یک نگاه کاسبکارانه به بازارسرمایه توسط دولت روحانی رخ داد و سبب شد که اعتماد مردم به ظرفیت‌های مالی بازارسرمایه از دست برود. دولت فعلی هم باید تلاش کند که با شناسایی مجدد ظرفیت‌های بازار سرمایه و جبران خسارات سهامداران، اعتماد رفته از بازار را برگردانند.

بازار بدهی، نابرادری بازار سرمایه است اما این دو بازار می‌توانند در کنار هم کار کنند. با اینکه رقیب یکدیگر هستند اما در کنار هم کار می‌کنند. اینکه تامین مالی از راه بازار سرمایه و از راه اوراق بدهی انجام شود یک امر مورد تایید است اما باید از تمام ظرفیتهای آن استفاده شود. دولت سال گذشته، شیره بازار سرمایه را از طریق اوراق بدهی برای تامین کسری بودجه خود مکید و دولت فعلی با یک میراث وحشتناک از دولت قبل روبه‌رو شد. نکته مهم این است که تامین مالی از طریق اوراق برای دولت یک امر مقبول است. اما اگر به بدنه بازار سرمایه ضربه بزند باید مورد توجه سیاستگذار بازار قرار بگیرد. که اخیرا هم در آن ده بند آقای خاندوزی برای بازار سرمایه به آن توجه شده بود.