چرا معضلات معدنکاری طلا تمامی ندارد؟

طلا به عنوان یک فلز کم عیار که در کانسارها فقط رگه‌هایی با چند PPM وجود دارد از همان مرحله شناسایی تا استخراج با چالش‌های متعدد و قدیمی مواجه است که با وجود تکنولوژی و دانش کافی در کشور معدنکاران همچنان با این معضلات مواجه هستند.

مسئله و چالش‌های معادن طلا بسیار ویژه بوده و با معضلات سایر معادن کشور متفاوت است. در بخش اکتشاف چالش اصلی این است که کانساز و ذخایر طلا را نمی‌توان با چشم دید، در واقع هیچ کدام از کانسارهایی که در دهه‌های اخیر در دنیا کشف شده‌اند به صورت پلاسری نبوده و با چشم به صورت مستقیم قابل رویت نیستند. قابل ذکر است که طلاهایی که دیده می‌شوند را پلاسری گویند که تقریبا در دنیا به اتمام رسیده‌اند اما این نوع معدن طلا کم و بیش در ایران همچنان وجود دارد و ذخایر آن به پایان نرسیده است. در مجموع انتظاری که از کانسارهای طلا با عیار بالا در گذشته وجود داشت در حال حاضر در دنیا عملا به خط پایان رسیده است.

اکنون کانسارهای طلا در دنیا از نوع ساب‌میکرونی بوده به عبارت بهتر این نوع طلاها اندازه‌ای کمتر از میکرون دارند و به اصطلاح این نوع طلاها برای فرآوری با چالش‌های خاص خود روبه‌رو هستند. مهم‌ترین معضل اکتشاف طلا تشخیص تیپ صحیح کانه‌زایی است و در مرحله اکتشاف که طلای مورد نظر قابل فرآوری است یا خیر باید مطالعات دقیقی صورت گیرد. این نوع چالش در سایر کنسارها بسیار کم‌رنگ است‌، به عنوان مثال اگر یک کانسار آهن مگنتیتی وجود داشته باشد در مرحله اکتشاف درگیر فرآوری آن نیستیم و به هر نحوی می‌توان آن را فرآوری کرد.

عناصر مزاحم در استخراج طلا

بحث فرآوری در مورد معادن طلا به گونه دیگری رقم می‌خورد، در واقع ممکن است کانسار مورد نظر ۱۰ گرم بر تن حاوی طلا باشد که غیر قابل فرآوری باشد و یا مرحله فرآوری بسیار پرهزینه‌ای داشته باشد. در حال حاضر کانسارهای طلایی که برای ساخت کارخانه آن‌ها طراحی و مناقصاتی برگزار می‌شود، میزان زون سولفور و اکسیدی در مدارک کانسارها مشخص نیست که حجم هر کدام چقدر است و مهم‌ترین چالش معدنکاری طلا به حساب می‌آید. معضل دیگری که در اکتشاف و فرآوری طلای زرد مطرح بوده اثر کانی‌ها و عناصر همراه است. به عنوان مثال اگر از یک مقدار مشخصی مس اکسیدی یا آرسینگ همراه کانسنگ باشد اساسا می‌توانند موجب ایجاد چالش‌هایی شوند که به طور کلی معدن مورد نظر از اقتصادی به غیر اقتصادی تبدیل شود.

معمولا شرکت‌ها و تیم‌های اکتشافی به این نکته توجه کافی را ندارند و فقط به عیاری که از نمونه‌ها به دست می‌آید اکتفا می‌شود و برای مراحل بعدی اکتشاف و خرید و فروش تصمیم‌گیری می‌شود که این نوع عملکرد از پایه اشتباه است و تبعات در پی دارد. یک طلای با عیار ۱.۵ گرم بر تن ممکن است خالص باشد و عملیات فرآوری آسانی داشته باشد، در صورتی که طلای ۵ گرم بر تنی حاوی عناصر مقاومی همچون مس و آرسنیک باشد در نهایت طلای ۱.۵ گرم بر تنی از نظر اقتصادی به صرفه‌تر خواهد بود. در مجموع باید گفت در مرحله اکتشاف باید نحوه انجام مراحل بعدی و روش‌های مورد نظر مشخص شود.

دانش فنی کافی در کشور موجود است

در بحث استخراج و بهره‌برداری طلا نیز با چالش‌های عظیمی مواجه هستیم، داده‌هایی که از قبل مشخص نمی‌شود موجب شده که نتایج قابل قبول در کارخانه رقم نخورد و موجب غیراقتصادی شدن معادن طلا می‌شود. تعداد زیادی از کانسارهای طلا رگه‌ای هستند و عیار چیزی که وارد کارخانه می‌شود با عیار تخمین زده شده متفاوت است و در واقع باید در فاز بلوک بندی به برنامه استخراج توجه داشت که چطور می‌توان به عیار واقعی دست یافت، این موضوع در تمام پروژه‌های استخراجی وجود دارد.

کارخانه‌های طلا نیز مشکلات و معضلات خاص خود را دارند. مطالعه در این حوزه از اهمیت مضاعفی برخوردار می‌شود. تکنولوژی و دانش فنی در کانسارهایی همچون مس و آهن کاملا شناخته شده است اما در رابطه با طلا شرایط کمی دشوارتر رقم می‌خورد. به عنوان مثال اگر بحث طلای مقاوم سولفیدی مطرح باشد موضوعاتی همچون انتخاب بهترین مسیر، استفاده از روش‌های هیپ‌لیچینگ و تانک‌لیچینگ، نوع تکنولوژی، شرایط اقتصادی پروژه و جنس چالش‌‌ها به میان می‌آیند. این موضوعات در رابطه با طلا به راحتی قابل شناسایی نیست و به مطالعه و علم دقیق‌تری نیاز دارد.

در بحث طلا با عیارهای پایین ۱ یا ۲ گرم بر تن سروکار داریم و به محض اینکه روش فرآوری پرهزینه شود، درآمد مورد نظر از دست می‌‌رود و در صورت عدم برنامه‌ریزی مدون یک فلز غیراقتصادی برجا خواهند ماند. در حال حاضر، دانش فنی برخورد با کانسنگ‌های مختلف طلا در ایران وجود دارد اما با محدودیت‌هایی مواجه است. به عبارت بهتر دانش فنی محدود به شرکت‌های بخش خصوصی شده و در حوزه اکتشافات از این دانش استفاده لازم را نمی‌کنند. اما در مجموع دانش فنی وجود دارد و می‌توان در مراحل مختلف آن را مورد بررسی قرار داد و برای سه مرحله اکتشاف، فرآوری و استخراج تصمیمات درست اخذ شود.

چالش‌های قدیمی و پایان‌ناپذیر طلا

طی چند سال اخیر شرکت‌های دولتی و خصوصی در پی معادن جدید طلا هستند اما تمام چالش‌ها و برنامه‌های امروز در خصوص این نوع کانسارها همانند مشکلات در سال‌های بسیار دور است و در این حوزه عملا گره‌گشایی صورت نگرفته، این در حالی است که دانش فنی و علمی کافی این بخش در کشور موجود است و فقط به توجه و مطالعه بیشتری نیاز دارد.

طلا به دلیل عیار بسیار اندکی که دارد اکتشاف مستقیم آن‌ها از طریق روش‌های ماهواره‌ای انجام می‌شود که عملا امکان‌پذیر نیست اما در اکتشاف به صورت غیر مستقیم برای پیدا کردن دنباله رگه‌‌ای از طلا به عنوان مثال در سمت دیگر گسل می‌توان از معدنکاری هوشمند و تجهیزات پیشرفته جهت دریافت اطلاعات بیشتر بهره جست.