از حال ناخوش صنعت تا رکوردشکنی فولادی‌ها

صنعت فولاد امسال با ثبت آمار کاهشی در صادرات تنها به تحقق رقمی مشابه سال ۱۴۰۰ امیدوار است که کمبود گاز در زمستان نیز می‌تواند این امید را کاهش دهد، اما باوجود تمامی مشکلات و چالش‌های جدی‌ که پیش‌روی فعالان این صنعت قرار گرفته، تولیدکنندگان فولاد در رقابتی شدید برای ثبت رکوردهای متفاوت در بخش‌های تولیدی و مرتبط با آن هستند، اما در شرایطی که این صنعت حال ناخوشی دارد، ثبت چنین رکوردهایی به چه معنا است؟

صنعت فولاد در سال‌های اخیر در بخش تولید و فروش داخلی و حضور در بازارهای صادراتی با مشکلات جدی‌ مواجه بود که برخی ناشی از اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه کشور و برخی دیگر ناشی از تصمیمات غیرکارشناسی بود که گاهی از سوی برخی فعالان این صنعت به‌عنوان خودتحریمی از آن یاد می‌شود.

اما نکته جالب در این بین، رقابت تنگاتنگ فولادی‌ها در ثبت رکوردهای تولید و رسیدن به ظرفیت اسمی است، آن هم درست در شرایطی که در گفت‌وگو با هریک از مدیران فولادی، مشکلات و موضوعات یکسانی مطرح می‌شود که به دغدغه‌های مدیریتی یکسان تبدیل شده است.

نگرانی‌های تولیدکنندگان

در حالی تولیدکنندگان فولاد تلاش می‌کنند با اجرای طرح‌های توسعه‌ای و همچنین ارتقای تکنولوژی، میزان تولید را افزایش دهند که بارها نسبت به کمبود مواد اولیه ابراز نگرانی کرده‌اند و گفته می‌شود در صورتی که شرایط اکتشافات به‌صورت فعلی ادامه پیدا کند، تنها تا ۱۵ سال دیگر، سنگ‌آهن برای تامین نیاز فولادی‌ها در اختیار است و درست در همین نقطه است که سناریو واردات سنگ‌آهن، رنگی دیگر به خود می‌گیرد.

در کنار تامین مواد اولیه، زیرساخت‌های دیگری همچون انرژی و حمل‌ونقل توانسته میزان تولید را تحت‌تاثیر قرار دهد و در ادامه، دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد برای سال ۱۴۰۴ را دشوارتر کند. کمبود در بخش‌های یادشده می‌تواند نرخ تمام‌شده و بهره‌وری را نشانه گرفته و قدرت رقابت را کاهش دهد.

کمبود تقاضا

در همین حال، کمبود تقاضا در بازار داخل می‌تواند چالشی جدی‌تر برای افزایش تولیدی باشد که حالا فولادی‌ها را در رقابت شدید انداخته است. رکود در بازار مسکن و همچنین پروژه‌های عمرانی باعث شده تا پیش‌بینی درباره سرانه مصرف چندان محقق نشود و همین موضوع می‌تواند رقابت در بازار داخلی را سخت کند. این در حالی است که فروش در بازار داخلی به‌دلیل ورود دولت به موضوع قیمت‌گذاری نیز باعث شده تا بسیاری از فولادی‌ها از شرایط رضایت چندانی نداشته باشند، اما برخی دیگر از کارشناسان معتقدند دولت باید به‌جای ورود به بحث قیمت، به موضوع تحریک تقاضا ورود پیدا کرده و نقش رگولاتوری را در بازار فولاد ایفا کند، در غیر این صورت قیمت‌گذاری دستوری تنها به توزیع ناعادلانه سود در زنجیره ارزش منجر می‌شود که می‌تواند فعالیت واحدهای حاضر در حلقه‌های زنجیره را از توجیه اقتصادی خارج کند.

جبران زیان فولادسازان

حالا در این شرایط، استفاده از صادرات می‌تواند راهگشا باشد و به‌نوعی برخی زیان‌های فولادسازان را جبران کند، هرچند امروز هم بازار کامودیتی‌ها چندان تعریفی ندارد و کاهش قیمت‌های جهانی رغبت برای صادرات را کاهش داده است. البته فراموش نکنیم در شرایط تحریمی ورود به بازارهای صادراتی و حفظ آنها از مهم‌ترین مسائلی است که تصمیمات ناگهانی این موضوع را تحت‌تاثیر قرار داده و به‌عنوان مثال، در شرایط طلایی بازار یعنی فروردین در پی حمله روسیه به اوکراین، بازار کامودیتی‌ها با رشد نرخ مواجه شد و این فرصت در اختیار فولادی‌ها قرار گرفته تا بتوانند با بهره‌برداری از این فرصت به درآمدهای ارزی خود را افزایش دهند، اما در نهایت نتیجه تصمیم دولت برای وضع عوارض صادراتی باعث شد تا صادرات فولاد در ۶ ماهه اول سال با کاهش حدود ۱۵ درصدی همراه شود و به‌نوعی بازار ایران در منطقه به‌دست رقبا بیفتد. از سویی دیگر، با وضع تحریم‌ها علیه روسیه، رقابت فولادی‌ها در بازار منطقه و چین کمی دشوار شد، زیرا روسیه تخفیف‌های بسیاری برای فولاد تولیدی خود در نظر گرفته بود که می‌توانست بر قدرت رقابت ایران اثرگذار باشد.

تصمیمات ناگهانی و غیرکارشناسی

در واقع تصمیمات ناگهانی و غیرکارشناسی در این حوزه می‌تواند حضور مداوم در بازار صادراتی را تحت‌الشعاع قرار دهد و به‌نوعی بازار را به رقبا بسپارد.

 حالا باوجود موارد یادشده و مشکلاتی که پیش‌پای تولیدکنندگان فولاد قرار دارد، رقابت برای ثبت پی‌درپی رکوردهای تولید جای سوال دارد. در شرایطی که بازار داخلی با کمبود تقاضا همراه است و صادرات هم به‌صورتی نیست که برای بلندمدت، خیال فولادی‌ها از تصمیم‌گیری‌ها آسوده باشد، حالا خبرهای پی درپی از مجموعه‌های فولادی منتشر می‌شود که رکوردهای متفاوتی به‌ثبت می‌رسد

سخن پایانی

آن‌طور که پیدا است، تولیدکنندگان فولاد برای پرچمداری این صنعت و به‌ویژه بازار آن در رقابت شدیدی با یکدیگر قرار دارند و این مجموعه‌ها در تلاش هستند تا با توسعه هرچه بیشتر، شرکت خود را توسعه دهند.

اما نگاهی به شرکت‌های بزرگ در سطح بین‌الملل نشان می‌دهد، تشکیل کنسرسیوم‌های‌ مختلف، سیاست این روزهای شرکت‌های موفق است که می‌تواند از نگاه جزیره‌ای نیز جلوگیری کند. شاید تشکیل چنین کنسرسیوم‌هایی بتواند حضور در بازارهای صادراتی را هم تقویت و در نهایت ارز بیشتری ناشی از صادرات غیرنفتی وارد کشور کند، اما متاسفانه این نوع نگاه، آن‌طور که باید نتوانسته به‌جای تفکر سنتی بنشیند و میزان بهره‌وری را افزایش دهد.

حتی ایجاد چنین نگاهی می‌تواند وزن فولادی‌ها را در تاثیر بر تصمیمات اتخاذشده از سوی وزارت صمت بیشتر و حمایت بیشتری را از آن خود کند. در واقع این موضوع می‌تواند یک تیر و چند نشان برای صنعت فولاد کشور باشد که تنها با همراهی و حذف نگاه جزیره‌ای قابل‌تحقق است.