صنایع کوچک و متوسط؛ کووید ـ ۱۹ و تداوم امید

اکوسیستم کسب و کار همواره متأثر از شاخص‌هایی است که هریک به نوبه خود می‌توانند زمینه این فضا را بهبود و یا اثری منفی بر آن داشته باشند. امروزه نقش بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEs) تأثیر زیادی بر اقتصاد کشورها و تولید ناخالص داخلی (GDP) آن‌ها دارد که البته این تأثیر در کشورهای درحال توسعه جایگاه ویژه‌ای دارد و در ایران نیز نقش این بنگاه‌ها بسیار قابل توجه است. در کنار SMEها نقش مشاغل خدماتی نیز چه در نرخ مشارکت اقتصادی و چه در سهم این گروه در اشتغال کشور بر کسی پوشیده نیست.

از سوی دیگر همگی مطلعیم که واحدهای صنعتی کوچک و متوسط ایران به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا از یک‌سو و همچنین اپیدمی ویروس کووید ـ ۱۹ از سوی دیگر، با شوک بی‌سابقه‌ای مواجه شده است.

این حادثه که خارج از اختیار ما و بنگاه‌های اقتصادی کشورمان بوده است، نه‌تنها غیرقابل پیش‌بینی بوده، بلکه غیرقابل اجتناب نیز بوده است. بسیاری از مشتریان نهایی در زنجیره ارزش(vca)  واحدهای MSME’s، واحدهای صنفی بوده‌اند که به دلیل الزام به تعطیلی در ایام پایانی سال، امکان فروش نداشته‌اند.

شرایط خاص اقتصاد کشور در سال ۱۳۹۸ و مشکلات ناشی از شیوع کرونا ویروس در پایان سال منجر به عدم توان بنگاه‌های اقتصادی در فروش کالاهای خود و در نتیجه عدم امکان ایفای تعهدات و پرداخت بدهی‌شان به شرکت‌های پخش و به تبع آن تولید کنندگان شد که این معضل به نوبه خود به معضل بزرگ تولید کنندگان و کاهش موجودی سرمایه در گردش و ایفای تعهدات تولید کنندگان نسبت به طرف‌های تجاری‌شان خواهد انجامید.

از سوی دیگر، نظر به تأثیر عوامل فوق در کاهش درآمدهای دولت و محدودیت‌های بودجه‌ای سال ۱۳۹۹، با شرایط خاص و پیچیده‌ای در اقتصاد ایران مواجه هستیم. دولت امکان حمایت کامل از MSME’s را ندارد، لذا با توجه به شرایط موجود می‌بایست برنامه‌ای مدون برای کاهش اثرات کووید ـ ۱۹ بر صنایع کوچک و متوسط ایران تدوین نمود.

بدیهی است باید بپذیریم که این مهمان ناخوانده، در سال آتی شمسی نیز اثرات خود را بر کسب و کارهای مختلف خواهد گذاشت و لذا می‌بایست از هم‌اکنون آمادگی اتخاذ تصمیمات به‌هنگام و درست برای سال آتی را نیز داشته باشیم. هرچند به دلیل ناشناخته بودن کووید ـ ۱۹ ، استفاده از روندها (Trends) و وقایع (Events) برای این ویروس تا حد زیادی ناآشناست، اما سیاست کلی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران بهره‌گیری از موارد مشابه در کشورهای مختلف است که ما را در اتخاذ تصمیمات منطقی‌تر با هدف حمایت از صنایع کوچک و متوسط یاری می‌رساند.

چالش‌ها و مشکلات صنایع کوچک و متوسط ناشی از شیوع ویروس کووید ـ ۱۹:

* کاهش تقاضا برای محصولات و مشکل تأمین نقدینگی

با عنایت به این‌که شیوع ویروس کووید ـ ۱۹ منجر به رکود اقتصادی خواهد شد، کاهش قدرت خرید باعث کاهش مصرف و تقاضا برای محصولات شده و با احتمال زیاد در نیمه اول سال ۱۳۹۹ با مشکل بازار و به تبع آن عدم نقدینگی کافی برخوردار خواهند بود.

* چالش صادرات محصولات

با عنایت به وضع ملاحظات و استانداردهای بهداشتی خاص درپی شیوع ویروس کووید ـ ۱۹ توسط کشورها، صادرات محصولات، به‌خصوص محصولات غذایی و بهداشتی به برخی از کشورها بسیار سخت و به برخی دیگر از کشورها احتمالاً با فرآیند طولانی همراه خواهد شد. از سوی دیگر، تحریم‌های بین‌المللی سبب شده است فعالیت‌های اقتصادی صادراتی صنایع کوچک و متوسط با مشکل مواجه و به تبع آن، زندگی کارگران و فعالان صنعت در تنگنا قرار گیرد.

* مدیریت محیط کسب و کار (خطوط تولیدی)

با عنایت به ابلاغ پروتکل‌های بهداشتی در زمینه فعالیت واحدهای صنعتی از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ضرورت رعایت آن برای حفظ سلامت کارگران و مردم، در حال حاضر یکی از دغدغه‌های مدیران واحدهای صنعتی، تأمین نیازهای بهداشتی کارگران این واحدهاست. مدیریت مجموعه‌های تولیدی با رعایت پروتکل‌های ابلاغی منجر به افزایش هزینه‌های جانبی تولید شده و کارآیی تولید نیز کاهش یافته است؛ فلذا بعضی از واحدهای تولیدی ناچار به اعمال سیاست‌های انقباضی گشته‌اند. همچنین دورکاری در واحدهای صنعتی سبب پایین آمدن راندمان تولید شده که همگی باعث ایجاد فشار بر صنایع کوچک و متوسط شده است.

مجموعه اقدامات در راستای حفاظت از صنایع کوچک و متوسط در برابر کووید ـ ۱۹

یکی از اقدامات مهم سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، برگزاری جلسات ویدئو کنفرانس و احصاء پیشنهادات با همکاری صاحب نظران، اساتید دانشگاه و فعالان اقتصادی بخش خصوصی به صاحبان کسب و کارها در جهت کاهش تأثیرات مخرب این پاندومی می‌باشد. با برگزاری رویدادهای اینترنتی و همکاری بی‌نظیر صنعتگران ایران در این ویدئو کنفرانس‌ها، ضمن برشمردن خسارات احتمالی این پاندمی، نسبت به تدوین برنامه‌ها، استراتژی‌ها و چشم‌انداز پیش روی صنعت ایران اقدام شده است.

ترویج نگاه انتظار آینده نگر و تغییر محور، بررسی تبعات کرونا و فرصت‌های پیش آمده، فرصت‌های به‌وجود آمده از تغییر رفتار مشتری، شناسایی روندها، شناسایی نقاط ضعف فرآیندهای کسب و کار و اصلاح آن، رفتار شناسی مشتری در نقاطی که شیوع کرونا خاتمه پیدا کرده را بررسی و الگوبرداری برای فعالان صنعت، شناسایی مدیران شرکت‌های بی‌پروا و بررسی فعالیت‌های آنان و بررسی تأثیر فعالیت این شرکت‌ها و انجام فرآیندهای مؤثر آنان، بررسی فعالیت‌های داخلی سازمان و تسهیل شرایط، اصلاح استراتژی منابع انسانی سازمانی و انجام مسئولیت اجتماعی، تشویق صنایع کوچک و متوسط به تدوین سیستم‌های کنترلی و تشویقی برای دورکاری (با توجه به چشم‌انداز فعلی کووید ـ ۱۹و دورکاری در بازه ۳ تا ۶ ماهه)، ترغیب صنایع کوچک و متوسط به ایجاد وب سایت و کمپین‌های بازاریابی آنلاین (پیش فروش محصولات آتی با تخفیف‌های مناسب) و تقویت تجارت الکترونیکی، مدیریت فروشگاه‌های مجازی و در نهایت حفظ امید صنعتگران، از جمله مهم‌ترین برنامه‌های سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در زمان پاندمی بوده که مورد استقبال واحدهای صنعتی نیز قرار گرفته است.

سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران همچنین با هدف مساعدت به سرمایه‌گذاران واحدهای تولیدی، نحوه پرداخت اقساط حق بهره‌برداری اراضی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی تابعه خود را تسهیل و شرایط واگذاری زمین را بر اساس دستورالعمل بهره‌برداری سال گذشته تمدید نمود تا در حد توان و امکانات مالی خود یاری‌گر جامعه صنایع کوچک و متوسط کشور باشد.

در پایان یادآوری می‌شود، سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران و شرکت‌های استانی تابعه آن هم‌اینک با دارا بودن ۵۰۰ شهرک و ۳۲۱ ناحیه صنعتی و ۳ منطقه ویژه اقتصادی درحال بهره‌برداری، ۶۵ شهرک و ناحیه صنعتی تخصصی، ۶ شهرک فنآوری، ۳۸ مرکز خدمات فنآوری و کسب و کار، ۲ مجتمع فنآوری اطلاعات و خدمات نرم‌افزاری، ۸۳ هزار و ۱۶۸ قرارداد منعقده و بهره‌برداری از ۴۵ هزار و ۶۶۲ واحد صنعتی و ۳ هزار و ۵۳  واحد کارگاهی، موجبات اشتغال مستقیم ۹۲۱ هزار و ۵۱۱ نفر را در سراسر کشور فراهم کرده است.