باغ وحش مکانی برای اسارت حیوانات/ از میمون سیگاری تا گورخر فراری

وضعیت این روزهای آب و هوای کشور، شرایط را برای حیواناتی که در بیرون از محیط گرم سپری می‌کنند بسیار سخت و دشوار کرده است به طوری که شاهد آن هستیم، گربه‌ها، شب را در موتور ماشین سپری می‌کنند. جدا از همه این‌ها شرایط برای سایر حیوانات خیابانی و همچنین پرنده‌ها هم سخت و دشوار شده است.

پیروز، توله یوز ایرانی که از همان زمان تولد، از خانواده جدا شد، حال و روز خوبی نداشت. پزشکان، سعی بر زنده نگهداشتن این یوز داشتند و تا حدودی هم موفق بودند اما شرایط نگهداری از حیواناتی که برای کشور بسیار دارای اهمیت دارند، به چه صورتی است؟ پیروز، این توله یوز ایرانی در طول این مدت، سختی‌های بسیار کشیده و با بیماری دست و پنجه نرم کرده است. حتی صحبت از قطع بودجه برای نگهداری این توله یوز هم مطرح شد. باید دید باتوجه به سرمای سخت ایران، نگهداری از توله یوز ایرانی، با چه مشکلاتی همراه خواهد بود؟

قطعا، سازمانی که وظیفه نگهداری از پیروز را دارد، چندان توجه خاصی به مسائل و یا بیماری‌های پیروز نمی‌کند. چرا که اگر کسی برای این یوز دل می‌سوزاند، صحبت از قطع بودجه برای نگهداری به میان نمی‌آمد. پس باید این نکته را در نظر گرفت که در کشور ما، چندان توجهی به حیوانات کمیاب نمی‌شود و بودجه‌ها صرف کارهای دیگری است. مشابه همین امر از نگهداری حیوانات را می‌توان به گورخرهایی که وارد ایران کردند اشاره کرد. یادتان هست چه بلایی بر سر آنها آمد؟ چه افتضاحی به بار آوردند؟ خب چه کسی باید پاسخگو باشد که این چنین بلاهایی بر سر حیوانات نیاید؟ آیا نیاز نیست برای چنین امری از کشورهای دیگر الگو برداری کنیم؟

حال باید دید، باتوجه به سرمای شدید، مسئولین برای پیروز چه اقدامتی را در نظر می گیرند؟  

اقدامات سال‌های گذشته باغ‌ وحش تهران سبب داغ شدن بحث همیشگی بین مدافعان حقوق حیوانات و طرفداران باغ‌ وحش‌ها شده است. مدافعات حقوق حیوانات بر این باورند که باغ‌ وحش‌ها برای تامین منافع خود حیوانات را عذاب می‌دهند در حالی که گروهی دیگر معتقدند که باغ وحش‌ها اهداف آموزشی و حفاظتی دارند.

چندین سال گذشته در این باغ‌ وحش ۱۴ شیر افریقایی به دلیل تغذیه نامناسب جان خود را از دست دادند و ببرهایی که برای احیای نسل از روسیه به کشور منتقل شدند، سرنوشت غم انگیزی داشتند.

در ایران، رفتار با حیوانات بسیار متفاوت است. دیده شده که برای جذب مخاطب بیشتر، به حیوانات آسیب جدی وارد می‌کنند. برای مثال، میمون را به سیگار عادت می‌دهند و این حیوان این رفتار را به عنوان یک عادت روزانه پیش می‌گیرد. درحالی که چنین رفتاری برای او بسیار ضرر دارد و مسئولان باغ وحش دل به این خوش کرده‌اند که تعداد بیشتری از باغ وحش دیدن می‌کنند.

همانطور که همه می‌دانند، وضعیت در باغ وحش‌های ایران اسفناک است. شنیده هایی که روزانه از باغ وحش‌های سراسر ایران می‌شنویم، حکایت از آن دارد که حال و روز نگهداری از گونه‌های کمیاب جانوری وخیم است. یک روز گفته می‌شود که حال شیر باغ وحش خوب نیست. روز دیگر از انقراض پلنگی در ایران می‌شود. روز دیگری می‌گویند بیماری در باغ وحش آمده و احتمال مرگ حیوانات وجود دارد.

گونه‌های کمیاب انواع حیوانات و پرندگان که از کشورهایی چون هلند و اسپانیا خریداری می‌شوند به گونه‌ای رقم می‌خورد که از بخت برگشته‌شان در باغ وحش‌های استان تهران در هاله‌ای از ابهام و ناباوری تلف می‌شوند.

همان‌طور که در این گزارش خواندید، گورخرهایی که وارد کشور شدند در شرایط مساعدی نگهداری نشدند و حتی انتقال آنها هم با دردسر همراه بود. سال گذشته ۳راس گورخر افریقایی شامل ۲ ماده و یک نر از کشور هلند به ایران منتقل می‌شوند تا مهمان تهرانی‌ها در یکی از باغ وحش‌ها باشند پس از چند روز نگهداری در گمرک، ۱۲ اردیبهشت به مرکز نگهداری حیات وحش صفادشت واقع در شهرستان ملارد در استان تهران منتقل می‌شوند که از بخت بد گورخر نر ۱۳ اردیبهشت تلف می‌شود.

همچنین کلیپی از نحوه انتقال این حیوان منتشر شد بسیار نظر همگان را به خود جلب کرد. گورخری که به ایران منتقل شده بود، درون جوی آب افتاد و دچار شکستگی پا شد. خب این نشان می‌دهد که کشور نه تنها در بحث نگهداری از حیوانات، کارنامه موفقی ندارد. بلکه در بحث انتقال آنها نیز چندان موفق نبوده است.

همچنین این نکته همیشه وجود داشته است که هیچ مسئولی درباره علت دقیق تلف شدن حیوانات باغ وحش اطلاعات دقیقی به مردم نمی‌دهد و فقط می‌گویند که دست بررسی قرار دارد اما عملکرد آنها به گونه‌ای بوده است که سبب شد تا حیوانات نادر در باغ وحش‌های ایران، حال و روز مناسبی نداشه باشند.  البته دانش هم نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد.

در بحث نگهداری همین توله یوز ایرانی، دکتر اسماعیل کهرم نظر مهمی داشت. او گفت اگر یک متخصص در این زمینه وجود داشت، برای پیروز هیچ مشکلی پیش نمی‌آمد. کهرم معتقد بود که در ایران متخصص یوز وجود ندارد و اگر یک نفر متخصص در این زمینه وجود داشت، پیروز دچار چنین وضعیتی نمی‌شد.

نمونه هایی از تلف شدن گونه‌های جانوری و حیوانی در باغ وحش ارم 

۲۰فروردین سال ۹۹، تلف شدن ۳ گونه پرنده به خاطر کهولت سن و عفونت چشم در باغ وحش ارم خبر ساز شد. معاون فنی حفاظت محیط‌زیست استان تهران در این باره گفته بود: یک قطعه غاز، یک بهله عقاب طلایی و یک قطعه قرقاول ماده سفید در باغ وحش ارم تلف شدند. علت تلف شدن غاز را مشکلات تنفسی، عقاب به علت عفونت چشم و کهولت سن و قرقاول به علت زخم درگیری با پرنده دیگری عنوان کرده بودند.

داستان تلف شدن ماده ببر بنگالی نیز از دیگر سرنوشت‌های تلخ این حیوانات است که در فضای مجازی منتشر شد، بر اساس گزارش اداره کل محیط‌زیست استان تهران ببر نر در روز یکشنبه ٩ آذرماه سال ۹۹ پس از شکستن و تخریب حصار مجاور محل نگهداری ببر ماده وارد محدوده نگهداری این حیوان شد و به نزاع با آن پرداخت که ماده ببر به‌علت پارگی کامل نای و پارگی طولی مری و خفگی بر اثر پنومونی استنشاقی به‌دلیل صدمه فیزیکی نزاع با ببر نر در صبح جمعه ۱۴ آذرماه سال ۹۹ تلف شد.

هیچ وقت علت تلف شدن آن که در دست بررسی بود به صورت رسمی در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفت و همچنان گمانه زنی‌هایی از تلف شدن ماده ببر سفید باغ وحش ارم بر اثر درگیری با ببر بنگال نر مطرح شد که برخی علت آن را جفت گیری و برخی دیگر نبود نظارت‌های کافی دانستند.

در این ارتباط، مسئولان عادت کرده‌اند فقط ابراز ناراحتی کنند و هیچ راهکاری ارائه نمی‌دهند. چرا از گذشته و اتفاقات آن درس گرفته نمی‌شود؟ در زمینه محیط‌زیست و حیوانات کمیاب، چرا بی‌تفاوت عمل می‌شود؟ از تجربیات کشورهای دیگر باید درس گرفته شود و طبق کارنامه موفق آنها عمل کرد. چند حیوان دیگر باید بمیرند یا در خطر مرگ قرار بگیرند که مسئولان اندکی به خودشان بیایند؟

به نظر کارشناسان و فعالان حیات وحش نبود استانداردهای لازم، استفاده نکردن از متخصصان در باغ وحش ها، کمبود نظارت‌های سازمانی و صدور مجوزهایی برای انتقال گونه‌های جانوری کمیاب به چنین باغ وحش هایی مشکلاتی را به وجود آورده است که اگر مدیریت نشود فاجعه آور خواهد بود.

باغ وحش‌ها نه تنها در استان تهران بلکه در کشورمان به گونه‌ای طراحی شده است که با آنچه در باغ وحش‌های دنیا است، متفاوت باشد. بر اساس گفته کارشناسان و فعالان محیط زیستی، باغ وحش‌های مهم در دنیا به گونه‌ای طراحی شده که در آنها حصاری از جنس آهن و با محیطی کوچک وجود ندارد بلکه با استفاده از پوشش گیاهی مانند درختان بر روی حیوانات حصار کشیده‌اند در باغ وحش‌های کشورهای دیگر، تماشاگران از بالا و محوطه‌ای دیگر امکان بازدید دارند و حیوانات انگار در طبیعت زندگی می‌کنند و از این طریق به حفظ بقای آنها کمک می‌شود این در حالی است که در کشورمان گونه‌ها در محیطی شبیه به زندان زندگی می‌کنند.

سرنوشت برای حیوانات خیابانی هم در کشور مساعد نیست

همانطور که می‌دانید، سگ‌های ولگرد در شهر ما حضور دارند و رفتار مناسبی از طرف شهرداری با آنها صورت نمی‌گیرد. به عنوان مثال شهرداری در بعضی اوقات به جای زنده گیری سگ‌های ولگرد و مرحله عقیم سازی، اقدام به کشتن آنها می‌کنند. خب آیا چنین شرایطی در کشورهای دیگر هم وجود دارد؟ قانون حمایت از حیوانات پس دقیقا چه فعالتی را انجام می‌دهند؟

مراقب گربه‌های داخل ماشین در فصل سرد باشیم

با فرارسیدن روزهای سرد، بچه گربه‌ها و گربه‌های خیابانی برای گرم شدن به داخل محفظه موتور اتومبیل‌ها پناه میبرند و شبها در آنجا میخوابند.

متاسفانه رانندگان بدون آگاهی از حضور این مسافران کوچک، با روشن کردن ماشین خود باعث زخمی و یا کشته شدن گربه‌های خیابانی میشوند.

برای پیشگیری از وقوع چنین فاجعه‌ای و آسیب دیدن گربه‌های خیابانی پیش از روشن کردن اتومبیل بهتر است که اقدامات زیر را انجام دهیم:

کاپوت را بالا زده و داخل موتور را چک کنیم.

 چند ضربه به کاپوت و چرخ‌های جلو بزنیم تا گربه یا بچه گربه‌ای که احیاناً داخل موتور اتومبیل خوابیده، بیدارشود و فرصت خارج شدن را داشته باشد.

 پس از سوار شدن در صورت امکان با بوق زدن این میهمانان نا خوانده را بیدار کنیم.

 چند بار محکم به داشبورد ماشین با دست ضربه بزنیم.

چنین اقداماتی سبب می‌شود تا اگر حیوانی به دلیل سرما درون خودرو خوابیده است بیدار شود و جانت نجات پیدا کند.

تجربه نگهداری از حیوانات در کشورهای مختلف

چین؛ ۱۰ سال حبس برای شکار پاندا

در این کشور هرگونه اقدام خشونت‌آمیز علیه حیوانات وحشی، دام و حیوانات خانگی به هرشکلی، از عدم مراقبت صحیح گرفته تا شکار غیرقانونی، شامل مجازات می‌شود که مبلغ تنبیه نقدی گاهی به ۲۰۰ هزار دلار هنگ کنگ نیز می‌رسد.

آمریکا؛ دست زدن به لاشه و تخم پرنده ممنوع

در کشور امریکا، هر ایالت قوانین حمایت از حیات وحش مخصوص به خود را دارد که براساس زمان و نوع عملی که منجر به از بین رفتن حیوان شده، چه از طریق شکار چه از طریق ماهی‌گیری، متفاوت است. در نیویورک و ایلینوی، به کار گرفتن حیواناتی مانند فیل برای سرگرمی (مثلا در سیرک) غیرقانونی است.

در این کشور حتی دست زدن به لاشه عقاب سرسفید ۲۰۰ هزار دلار جریمه به همراه خواهد داشت. همچنین لمس پوست تخم پرنده مهاجر هامینگبرد، بین ۱۵ تا ۲۰۰ هزار دلار جریمه دارد.

هند؛ حیوانات وسیله سرگرمی نیستند

در کشور هند، تربیت و اهلی کردن حیواناتی مانند میمون، ببر، خرس، پلنگ، شیر و بوفالو ممنوع است و این حیوانات نباید برای ایجاد سرگرمی در سیرک‌ها و یا معرکه‌گیری‌های خیابانی مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. همچنین مالکیت میمون‌ها نیز ممنوع است. هرگونه اقدامی نظیر دزدیدن حیوانات از محل زندگی طبیعی‌شان، مسموم کردن یا کشتن آنها تا سقف ۲۵ هزار روپیه جریمه یا هفت سال زندان و یا هر دو را در پی خواهد داشت. این مجازات شامل حال کسانی که لانه پرندگان را تخریب می‌کنند یا درختی پرنده‌ای روی آن آشیانه ساخته را قطع می‌کنند نیز می‌شود.

اتریش؛ حقوق حیوانات برابر با انسان

کشور اتریش یکی از بهترین سرزمین برای حیوانات است چرا که در آن حقوق حیوانات (چه خانگی چه وحشی) با حقوق انسان‌ها برابری می‌کند. قانون حمایت از حیوانات در اتریش از سال ۲۰۰۴ آغاز به کار کرد. بر اساس این قانون، خشونت علیه حیوانات برای فرد خطاکار ۲ هزار و ۴۲۰ دلار آب می‌خورد و در صورتی که اقدام فرد شدت خشونت بیشتری داشته باشد، به همان نسبت این مبلغ به ۱۸ هزار و ۱۶۰ دلار خواهد رسید. این جریمه برای آسیب رساندن به حیوانات خانگی نیز صادق است و نگهداری سگ و گربه در مغازه برای فروش، تحت شرایط غیربهداشتی نیز کاری غیرقانونی است.

انگلستان؛ مجازات حبس برای حیوان آزاری

قانون حمایت از حقوق حیوانات در انگلستان برای منع خشونت علیه این موجودات، هرگونه آزار و رفتارهای خشونت‌آمیز علیه حیوانات (شامل حیوانات خانگی و حیوانات غیراهلی) ۵۱ هفته حبس در نظر گرفته است.

تقریبا تمام کشورهای دنیا قوانینی برای حفاظت از حقوق حیوانات دارند. مسلما جزای نقدی در بسیاری از موارد اصلا کافی نیست؛ چرا که گاهی آسیب وارد شده به حیوان جبران ناپذیر است اما به هرحال ممکن است در صورت سنگین بودن مجازات، فرد خاطی دست از آزار حیوانات بردارد.

همانطور که در این مطلب خواندید، نگهداری از حیوانات در کشورهای مختلف، شکل دیگری دارد و برای آزار و اذیت حیوانات، قوانین سختی وجود دارد. اما خب شاهد این هستیم که در ایران، شرایط به گونه‌ای دیگر است و متاسفانه حیوانات حال خوشی ندارند.