آفتی که به جان صنعت فرش افتاد

بازار صادراتی ایران چندی است که از سکه افتاده و فعالان این عرصه را نگران کرده است. آفت جان این صنعت، تعهدنامه ارزی که توسط بانک مرکزی به تجار و فعالان صنعت فرش دستی ابلاغ شده که وضعیت هنر ملی ایران را با مشکل جدی مواجه کرد، بسیاری از تجار معتقدند این مصوبه، برند فرش دستباف ایرانی را که از قرن ۱۲ شهره دنیاست از رونق می‌اندازد. چراکه فرش جز سودده‌ترین و شهره‌ترین محصولات ایرانی است و برند آن به‌نام ما شناخته شده است. با این تفاسیر فکری باید به حال افول به تدریج صادرات فرش برداریم تا شاهد ویرانی و کاهش درآمد ارزی کشور از این صنعت جذاب ایرانی نباشیم. اما راهکار چیست؟ مسئولین چه نقشی در بهبود این شرایط دارند؟ سازمان‌های مربوطه در این حوزه برای بهبود و توسعه در کدام جایگاه قرار می‌گیرند؟

در پاسخ به تمامی این سوال‌ها و همچنین بررسی چالش‌ها، آمار صادرات و وضعیت کلی صنعت مشهور ایرانی، محسن توکلی نایب رئیس اول اتحادیه تولید‌کنندگان و صادرکنندگان فرش به گسترش‌نیوز توضیحاتی داد که در ادامه می خوانید.

بافنده‌ها در چالشی جدی برای اشتغال

توکلی تولید فرش دستباف را کاهشی برآورد کرد و گفت: به دنبال نزولی شدن این روند، صادرات  اینگونه فرش نیز کاهش یافته است. صادرات فرش در سال گذشته ۸۰ میلیون دلار بود و این در حالی است که رقم ذکرشده، در سال‌های گذشته تا ۲ میلیارد دلار نیز بوده است. عوامل مختلفی موجب می‌شود که صادرات این محصول در کشور کاهش پیدا کند. از جمله آن‌ها می‌توان به عدم صرفه اقتصادی برای بافنده‌ها اشاره کرد. به دنبال این ماجرا فعالان این شغل از کار فرش خارج می‌شوند و به سراغ شغل‌های کاذب جامعه می‌روند. این آفت مساله‌ای نگران‌کننده و پرچالش برای صنعت فرش محسوب می‌شود. همچنین تولیدی‌های بزرگ فرش که در دنیا نمونه و سرآمد بودند نیز اکنون به دلیل فراهم نبودن شرایط مناسب، عدم تامین بیمه بافندگان، نبود مصالح و در مضیقه بودن تولیدی‌ها از حیث فروش مجبور به ترک صنف فرش شدند.

احتکار و تاخیر در فروش این صنعت را زمین زد

توکلی مهم ترین سنگ پیش ‌روی صادرات و تولید را تعهد ارزی اخیر دانست و گفت: همگان بر این موضوع آگاهند که صادر کنندگان فرش مجبورند ارز را به کشور برگردانند. شرایط فروش فرش در کشور ما از دیگر کالاها متفاوت‌تر است. فرش زمانی که صادر می‌شود به سرعت فروش نمی‌رود و این اجناس در انبارها احتکار می‌شوند، سپس پس از مدتی به فروش می‌رود و وجه دریافتی آن به کشور برمی‌گردد. در نتیجه این امر پول به کشور بازمی‌گردد؛ چراکه دلیلی وجود ندارد فروشنده‌ای بخواهد پول خود را در خارج از کشور نگه دارد. پول حاصل از فروش این کالای قیمتی باید داخل کشور حفظ شود تا بتواند به سرمایه کاری تبدیل شود و در پی آن چرخه تولید و صادرات فرش در جریان باشد. اما سیاست‌های غلط بدین صورت است که فرش هشت ماه تا یک سال بعد بازمی‌گردد و صادر‌کننده در ازای آن تعهدی ندارد.

پروسه صادرات طولانی شده است

توکلی ادامه داد: زمانی که فرشی صادر می‌شود، ۴ ماه زمان لازم است تا به دست مشتری برسد؛ برای مثال وقتی به آمریکای جنوبی صادرات انجام می‌شود مدت زیادی طول می‌کشد تا تحویل فروشنده شود. پس از آن برای تحویل بار و فروش توسط مشتری نیز زمان لازم است. بنابراین در پی گذشتن از تمام این مراحل، حداکثر زمانی که مبلغ حاصل از صادرات به صادرکننده برسد یک سال طول می‌کشد و در اصل تعهد دادن‌های بدین شکل باعث اختلال در مسیر کاری صادرکننده داخلی می‌شود.

عدم‌اعتنا دولت به حرف نهادی از جنس خود

توکلی عملکرد سازمان‌هایی همچون مرکز ملی فرش را قابل ستایش دانست و اظهار کرد: شاهد رایزنی‌های گسترده این مرکز بوده‌ایم اما چون تلاش‌های آن در حد صحبت بوده مثمرثمر واقع نشده است و نتوانستند کاری را از پیش ببرند. در تمامی جلسات درباره صادرات، تعهد ارزی، فرش‌های برگشتی و مسائل متفاوت دیگری که از مشکلات عمده فرش بوده صحبت کردیم اما منجر به اقدام اساسی نشده است. توقع داشتیم به عنوان یک نهاد دولتی که پیچ وخم‌های فرش را درک می‌کند، حداقل به حرف مرکز ملی فرش اهمین قائل شوند اما حتی به حرف آن‌ها هم توجهی نشد.

باخت فجیع به رقبا؛ به دلیل سیاست‌های نابه‌هنجار

نایب رئیس اول اتحادیه فرش صحت باخت بازار بر رقبایی مانند چین را تکذیب کرد و خاطرنشان کرد: در کل این کشور را به آن صورت رقیب ایران نمی‌دانم اما کشورهای همسایه همچون هند و پاکستان رقیب سرسختی هستند که نتوانستیم با آن‌ها رقابت کنیم. صادرات فرش ایران که سال‌های متمادی بدون رقیب بود در حال حاضر به رتبه پنجم رسیده؛ در این میان سیاست‌های غلط و تحریم‌ها را نیز نمی توان از قلم انداخت.

نقش اساسی دولت در احیای دوباره صنعت فرش  

توکلی در خاتمه افزود: همکاری بیشتر دولت با این صنعت لازمه اصلی رشد و توسعه است چراکه ارتزاق و معیشت بیش از ۲ میلیون نفر از صنعت فرش تامین می‌شود. اگر تولید و صادرات از بین برود، دود اصلی آن در چشم دست‌اندرکاران و مسئولینی می‌رود که قدر این هنر ارزنده را نمی‌دانند و تصور می‌کنند اگر برای مثال صادرات ۸۰ میلیونی نباشد به جایی بر‌نمی خورد اما باید این نکته را بدانند که مسئله این میزان صادرات نیست بلکه دغدغه ۲ میلیون نفری است که اشتغالشان از این طریق است که اگر بیکار شوند ضربه مهلکی به این اقشار وارد می‌شود. بنابراین حمایت دولت رکن اساسی ترمیم صنعت قدیمی و ارزنده فرش است.