قطر برای ایران سنگ‌تمام گذاشت
تعطیل شدن فرودگاه‌ها پس از تجاوز اسرائیل به خاک ایران در روزهای گذشته باعث سردرگمی پنج گروه از مسافران و گردشگران شده است. اول، مسافرانی که خارج از ایران هستند و قصد بازگشت به کشور را دارند، دوم، کسانی که قصد سفر خارجی داشتند، سوم، حجاج، چهارم، گردشگران خارجی در ایران و پنجم، توریست‌هایی که در مقاصد دور هستند و تصمیم‌‌‌شان بازگشت به مبدأ با هواپیما بود.
در پی تعطیلی فرودگاه‌های ایران، برخی کشورها مانند قطر، ترکیه، عمان و امارات می‌توانند فرودگاه‌های خود را به‌طور موقت در اختیار پروازهای ترانزیتی قرار دهند تا مسافران ایرانی یا خارجی از این مسیرها جابه‌جا شوند؛ قطر طبق آخرین شنیده ها، آمادگی خود را برای همکاری در این زمینه اعلام کرده است.
گرچه در روزهای اخیر آنها به دنبال راه‌های جایگزین برای حل این چالش رفته‌اند اما این راه‌ها هم بسیار زمان‌بر بوده و هم گزینه مطلوب آنها نیستند، یا اینکه به لحاظ جسمی امکان انجام آن را ندارند. درباره گروه سوم یعنی کسانی که قصد سفر خارجی داشتند ماجرا پیچیده‌تر است. این گروه نگران هستند اگر سفرشان را از راه زمینی انجام دهند، به واسطه شرایط موجود امکان بازگشت به ایران برایشان دشوار شود. همین مساله باعث شده آنها در نهایت تصمیم به لغو سفر بگیرند و هزینه‌های آن را متقبل شوند.
گروم اول گروه بزرگی از ایرانی‌هایی هستند که در خارج از کشور به سر می‌بردند و این روزها در کشورهای مختلف سرگردان هستند. آنها با نگرانی اخبار را دنبال می‌کنند و در عین حال در تلاشند از طرق مختلف خود را از مرزهای زمینی کشورهای همسایه با ایران، به خانه و خانواده‌هایشان برسانند. برای مثال یک تور گردشگری که قرار بود جمعه شب یعنی ۲۳ خرداد از قرقیزستان به تهران بازگردد، همچنان در حال یافتن راه‌های جایگزین است.
برنامه این تور در نهایت چنین است که خود را به استانبول برسانند و از آنجا به شکل زمینی به ایران وارد شده و به تهران بازگردند. همچنان که سایر توریست‌ها نیز چنین گزینه‌هایی را دنبال می‌کنند. در عین حال میان این گروه از توریست‌ها هم باید تفکیکی قائل شد، برخی از این گردشگران مدت ویزایشان در مقصد گردشگری به اتمام رسیده و با مشکل خروج از فرودگاه مواجهند، در حالی که دسته دیگری از این توریست‌ها می‌توانند خود را به کشورهای همسایه ایران رسانده و از آنجا عازم کشور شوند. گروه اول با مشکلات بیشتری مواجه است و نیازمند همکاری سفارتخانه‌های ایران در این کشورها برای حل این چالش است.
گروه دوم از توریست‌ها، کسانی هستند که برنامه‌ریزی سفر خود را برای سایر کشورها انجام داده بودند و حالا با لغو پروازها سفرشان لغو شده و تمام برنامه‌هایشان به هم ریخته است. انگیزه این گروه برای سفر تنها تفریحی نیست. به عنوان مثال در روزهای آتی قرار است یک کنفرانس روان‌پزشکی در کشور ژاپن انجام شود و قرار بود دو روان‌پزشک ایرانی هم در آن حاضر باشند، با این حال آنها با چالش لغو پروازها مواجهند و پروازشان را هم از دست داده‌‌‌اند.
راه بازگشت مسافران باید هموار شود
از طرف دیگر هنوز گزینه آنلاین برای این کنفرانس در نظر گرفته نشده است و آنها نمی‌توانند از ایران هم در این کنفرانس شرکت کنند. در نهایت چه موضوع سفر کاری باشد یا تفریحی این گروه از مسافران نیز به واسطه رزرو محل اقامت و... متضرر شدهاند و از طرف دیگر برنامه‌هایشان نیز کاملا دچار اختلال شده است. در عین حال این گروه این نگرانی را هم دارند که اگر سراغ گزینه زمینی برای خروج از کشور بروند، در بازگشت هم دچار مشکل شوند و نتوانند به ایران بازگردند. از این روست که ترجیح این گروه این است که هزینه‌ها را متحمل شده اما سفرشان را لغو کنند.
دسته سوم حجاج ایرانی هستند که برای بازگشت به کشور دچار مشکل شدهاند. البته در یکی دو روز گذشته سازمان حج و زیارت اعلام کرد که آنها از مرزهای زمینی به کشور بازمی‌گردند. با این حال از آنجا که اغلب حجاج سن بالایی دارند، سفر زمینی طولانی برایشان بسیار دشوار خواهد بود.
گروه چهارم از گردشگران و مسافرانی که این روزها سرگردان شدهاند، توریست‌های خارجی هستند که به ایران سفر کرده بودند. این گروه هم با انگیزه‌های تجاری، تفریحی و... به کشورمان آمده بودند و حالا امکان خروج از ایران با هواپیما برایشان مقدور نیست، درنتیجه آنها نیز باید سراغ گزینه زمینی بروند تا بتوانند خود را به کشورشان برسانند. با این حال به واسطه شرایط موجود در کشور، برخی از این توریست‌ها ترجیح می‌دهند در مناطق امن باشند به جای اینکه در جاده‌ها تردد کنند، در نتیجه آنها هم با مشکل ویزا مواجه شده و هزینه سفرشان نیز افزایش داشته است.
پنجمین گروه از گردشگران سرگردان به توریست‌های داخلی مربوط است. نمونه آنها کسانی که به جزیره کیش و... سفر کرده بودند. این گروه نیز به واسطه شرایط سنی و... گزینه هواپیما برایشان مطلوب‌تر است. این گروه نیز در روزهای اخیر در مقصد سفرشان گرفتار شده امکان بازگشت به مبدأ را ندارند، در نتیجه ناچارند هزینه‌های اضافی بابت محل اقامت و... را بپردازند ضمن اینکه در استرس مدام نسبت به آنچه در مبدأ سفرشان اتفاق می‌افتد، هستند.
همکاری برخی کشورهای همسایه می‌تواند راهکاری مؤثر برای کاهش آسیب‌ها و سردرگمی ناشی از تعطیلی فرودگاه‌ها در ایران پس از حمله اسرائیل باشد. این همکاری به‌ویژه در شرایط اضطراری که پنج گروه مختلف از مسافران (اعم از ایرانی و خارجی) با بلاتکلیفی و ناتوانی در رفت‌وآمد روبه‌رو هستند، می‌تواند جنبه‌ای انسانی، لجستیکی و دیپلماتیک داشته باشد.
قطر به کمک ایران می آید؟
کشورهایی مانند ترکیه، ارمنستان، قطر، عمان، عراق یا امارات می‌توانند به‌طور موقت فرودگاه‌های خود را در اختیار پروازهای ترانزیتی قرار دهند، تا مسافرانی که قصد ورود یا خروج از ایران را دارند، از طریق این کشورها جابه‌جا شوند. مثلاً یک پرواز خارجی می‌تواند به‌جای تهران در استانبول یا دوحه فرود بیاید و مسافران از آنجا مسیر خود را ادامه دهند یا به ایران بازگردند. شنیده ها حکایت از آن دارد که کشور قطر برای کمک به حل این چالش مشکلی ندارد و اعلام آمادگی کرده است.
هماهنگی برای بازگشت حجاج
با توجه به اهمیت دینی و گستردگی جمعیت حجاج، همکاری عربستان سعودی (مبدأ اصلی زائران) با کشورهایی مانند عمان یا کویت برای انتقال موقت حجاج از طریق مسیرهای فرعی و با هماهنگی دولت ایران، می‌تواند از بحران انسانی و اجتماعی در این حوزه جلوگیری کند.
حمایت از گردشگران خارجی حاضر در ایران
سفارتخانه‌ها و دولت‌های همسایه می‌توانند با ایران همکاری کنند تا از طریق خاک یا فرودگاه‌های نزدیک، اتباع خود را در صورت اضطرار به‌صورت موقت خارج کنند یا خدمات کنسولی و اقامتی ویژه در اختیارشان بگذارند.
هماهنگی بین‌المللی از طریق سازمان‌های منطقه‌ای
نهادهایی چون سازمان همکاری اقتصادی (ECO)، سازمان هواپیمایی کشوری بین‌المللی (ICAO) یا حتی هلال احمر منطقه‌ای می‌توانند نقش تسهیل‌گر در این روند ایفا کنند.
نتیجه‌گیری
در چنین شرایط بحرانی، دیپلماسی همسایگی و همکاری منطقه‌ای می‌تواند نه‌تنها به حل فوری مشکلات تردد مسافران کمک کند، بلکه فرصتی برای تقویت روابط بین ایران و همسایگانش نیز فراهم آورد. این‌گونه اقدامات، بار انسانی و روانی بحران را کاهش می‌دهد و از شکل‌گیری بحران‌های ثانویه جلوگیری می‌کند.
خلاصه نویسی هم داشته باش شاید کسی نخواد همه متن را بخواند