تصمیم سخت پزشکیان درباره اخراج مهاجران افغان

بار اقتصادی حضور سیل عظیمی از مهاجران افغان بر دوش ایران

ایران به‌عنوان یک همسایه، به‌ویژه پس از خروج بی‌پروا ایالات متحده در سال ۲۰۲، بخش نامتناسبی از بار ناشی از بحران افغانستان را متحمل شده است. بیش از شش میلیون افغان در ایران پناه گرفته‌اند که فشار زیادی بر منابع محدود ما وارد کرده است. ایران سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار برای تأمین نیازهای آنان هزینه می‌کند، اما این بار با حمایت کافی از سوی جامعه بین‌المللی مواجه نشده است. کشورهایی مانند ایران و پاکستان نیازمند کمک‌های مستمر هستند، در حالی که تلاش‌ها باید بر تقویت ظرفیت افغانستان برای ارائه مسکن، شغل و خدمات اساسی متمرکز شود تا بازگشت پناهندگان امکان‌پذیر گردد.

در ایران غالب کالاها از آب و انرژی تا غذا و حمل‌ونقل مشمول یارانه می‌شوند و سیل مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران می‌تواند تقاضا برای کالا و خدمات یارانه‌ای را افزایش ده و در شرایطی که اقتصاد کشور رشد درخورتوجهی نداشته، درگیر کسری بودجه شود. به گفته این اقتصاددان از آنجا که محل تأمین کسری بودجه غالبا چاپ پول است، این اتفاق می‌تواند منجر به تورم بیشتر و فقیرترشدن ایرانی‌ها شود.

مهاجرت به زبان ساده یعنی تغییر محل زندگی از یک کشور به کشوری دیگر با هدف رسیدن به شرایط بهتر و فرار از مشکلات و چالش‌های موجود در کشور مبدأ .

در سالهای پس از انقلاب , طیف وسیعی از مهاجران افغانستانی به دلیل شرایط بی ثبات و جنگ و ناآرامی های موجود در افغانستان از یک طرف، و هم مرز بودن ایران با این کشور از طرف دیگر ، در کشورمان مستقر شدند که این موضوعی  همواره پرچالش برای مسوولین و مردم بوده است .

با روی کار آمدن دولت مرحوم رییسی سیاست آزاد تری برای ورود افغانها در کشور اتخاذ شد که همین موضوع  سبب وجود مشکلات زیادی در شرایط فعلی کشور شده است. با شروع کار دولت چهاردهم یکی از سیاستهای مسعود پزشکیان ساماندهی جدی اتباع افغانی است . اتباعی که در کنار مشکلاتی که می توانند برای کشور داشته باشند ، باید  به دور از نگاه  ناسیونالیستی افراطی از ظرفیت های مثبت آنها استفاده کرد.

چقدر افغانی در ایران داریم؟

آمارها نشان می‌دهد که تعداد اتباع افغانستانی مجاز و غیرمجاز در ایران به ۶ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر رسیده است و آنطور که «نادر یاراحمدی»، مشاور وزیر و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور می‌گوید: از این تعداد دو میلیون و ۱۰۰ هزار نفر مجاز، دو میلیون نفر غیرمجاز و دو میلیون نفر در دسته افراد سرشماری شده هستند. 

از سوی دیگر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR)اعلام کرد که مقامات ایرانی قصد دارند تا پایان سال جاری میلادی دو میلیون پناهجوی افغانی فاقد مدرک را اخراج کنند.

مخالفان حضور اتباع افغانستان چه می گویند؟

جمعی از فعالین سیاسی و اجتماعی نسبت به تبعات اجتماعی و امنیتی حضور بدون ضابطه اتباع افعانستان هشدار  میدهند و از رییس جمهور میخواهند به این وضعیت سر و سامان دهد و جلوی حضور اتباع این کشور در ایرا ن را بگیرد . از جمله این افراد مصطفی هاشمی طبا فعال سیاسی است که در این ارتباط می گوید: در حالی که در تهران دولت تاکنون اجازه مسجد اهل تسنن نداده، در عبدل‌آباد نماز جمعه اهل تسنن افغانستانی با چندین هزار افعانستانی برگزار می‌شود. در شیراز نماز عید فطرشان شاید با ۵۰ هزار نفر برپا می‌شود. الان این موضوع یک تهدید برای کشور شده است.

وی ضمن انتقاد از حضور پررنگ پشتون ها در ایران می گوید: اگر ما فقط از سمت افغانستان تهدید شویم ، دچار مشکلات بسیار زیادی در داخل خواهیم بود. این‌ها مسائل ساده‌ای نیست؛ مسائل بسیار سنگینی است و اصلا نیازی نیست که آمریکا به ما حمله کند. این‌ها جزو اولویت‌ها است.

از سوی دیگر عدم ساماندهی مناسب و دقیق اتباع افغانستان در ایران باعث شده است که متاسفانه در بسیاری از آسیب های اجتماعی این گروه نقش پررنگی داشته باشند و همین موضوع  منجر به پررنگ شدن نگاه های افراطی به موضوع مهاجران افغان شده است .

موافقان حضور پررنگ اتباع افغان در ایران چه نظری دارند ؟

از همان زمان دولت سیزدهم نگاه غالب مسوولین این دولت و طیف نزدیک به آن به موضوع مهاجرین افغانی مثبت بود . احمد وحیدی وزیر کشور وقت معتقد بود که مهاجرین افغانی چالش امنیتی برای ایران ندارند هرچند به ساماندهی این گروه اعتقاد داشت .

 یا حتی کارشناس مذهبی صدا و سیما پیشنهاد دادن شناسنامه به اتباع افغانی می دهد و معتقد است مهاجرین افغانی باید بتوانند در انتخابات شرکت کنند ! 

این روزها نیز گروهی از پژوهشگران و فعالان مدنی ایران در نامه ای به رئیس جمهور خواستار توقف اخراج اجباری دو میلیون افغانستانی ساکن ایران شدند. این گروه معتقدند ؛  این موضوع اکنون بیش از هرزمان دیگری نیازمند مدیریتی مبتنی بر عدالت، اخلاق و کارآمدی برای کاهش تنش‌های اجتماعی و رنج‌های انسانی است.

پزشکیان چه اعتقادی در خصوص مهاجرین افغانستانی دارد؟

مسعود پزشکیان در خرداد ۱۴۰۳  قبل از ورود به پاستور در خصوص مهاجرین افغانستانی  وعده داد که سه اقدام را پی بگیرد ؛ انسداد کامل مرزها و جلوگیری از مهاجرت بیشتر، ساماندهی مهاجرین موجود و مذاکره با کشورهای اروپایی برای پذیرش بخشی از مهاجرین. طبق اطلاعات موجود ؛ طبیب دولت دو اقدام اول را جدیت دنبال کرده است، ولی در مورد رایزنی های با کشورهای اروپایی برای پذیرش بخشی از مهاجرین تاکنون خبری رسانه ای نشده است .

 اما با درخواست های متفاوتی که از پزشکیان در مورد مهاجرین افغانستانی می شود به نظر میرسد ، پزشکیان باید تصمیمی پرچالش در این ارتباط بگیرد که بتواند خواسته های دو طیف و البته منافع ملی را پوشش دهد .