سبد غذایی بهینه زیر فشار تورم | گرانی تغذیه ادامه دارد
هزینه تأمین حداقل خوراک یک خانوار شهری در اسفند ۱۴۰۳ به بیش از ۹ میلیون تومان رسید؛ رقمی که تنها برای پوشش نیازهای تغذیه‌ای پایه کافی است، نه رفاه یا تنوع غذایی. بررسی‌های این رسانه از «سبد غذایی بهینه» نشان می‌دهد که قیمت خوراکی‌های ضروری طی یک سال، بیش از ۴۶ درصد افزایش یافته؛ افزایشی نگران‌کننده که دسترسی خانوارهای کم‌درآمد به تغذیه سالم را بیش از پیش دشوار کرده است.
تأمین سلامت تغذیه‌ای یکی از الزامات بنیادین برای داشتن زندگی سالم به شمار می‌رود. هر فرد برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه، ناگزیر است مقادیر مشخص و متعادلی از گروه‌های متنوع غذایی را به‌طور منظم در طول ماه مصرف کند. هزینه تأمین این مواد خوراکی، در اغلب موارد حتی در صورت کاهش درآمد نیز کنار گذاشته نمی‌شود، چرا که تغذیه مستقیماً با حفظ حیات و تندرستی انسان در ارتباط است. از همین رو، می‌توان گفت حداقل هزینه لازم برای تضمین سلامت فردی، برابر با هزینه تأمین یک سبد خوراکی استاندارد و کافی است.
در راستای پاسخ به این نیاز حیاتی، نهادهای علمی برجسته کشور از جمله انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور و دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران، با بهره‌گیری از مطالعات تخصصی و شواهد علمی، الگویی تحت عنوان «سبد غذایی بهینه» طراحی کرده‌اند. این الگو، متشکل از ترکیبی دقیق و کارشناسی‌شده از گروه‌های غذایی اصلی نظیر غلات، لبنیات، گوشت، سبزیجات و میوه‌هاست که هدف آن تأمین نیازهای روزانه بدن با توجه به استانداردهای تغذیه‌ای جهانی و شرایط بومی کشور است. این رسانه با استفاده از این سبد غذایی بهینه، «سبد حداقل معیشت» یا «سبد غذایی مطلوب جامعه ایرانی» را طراحی و هزینه تامین آن را محاسبه کرده است.
با این حال، بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که دسترسی به این سبد غذایی مطلوب، برای بخش قابل توجهی از خانوارها به‌ویژه در ماه‌های پایانی سال، با دشواری‌های فزاینده‌ای مواجه شده است. نوسانات مکرر قیمت کالاهای اساسی و رشد چشمگیر هزینه‌های سبد خوراکی، به‌ویژه در ماه‌هایی چون دی‌ماه، موجب شده تا خانوارهای با درآمد پایین‌تر، بیش از پیش تحت فشار اقتصادی قرار گیرند. این روند، نه‌تنها سطح رفاه تغذیه‌ای را تهدید می‌کند، بلکه در بلندمدت می‌تواند پیامدهای نگران‌کننده‌ای برای سلامت عمومی جامعه در پی داشته باشد.
محتویات سبد خوراکی؛ تفاوت‌ها با سبد تورم
سبد معیشتی پیشنهادی شامل ۱۳ گروه کالایی است که با هدف تأمین حداقل نیازهای تغذیه‌ای طراحی شده است. با وجود این، در برخی موارد ابهاماتی در تعریف اقلام دیده می‌شود؛ برای نمونه، توصیه به مصرف روزانه ۳۰ گرم حبوبات بدون مشخص‌کردن نوع یا کیفیت آن، محاسبه دقیق هزینه را دشوار می‌سازد.
برای رفع این چالش، قیمت‌گذاری بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران انجام گرفته که کالاهای خوراکی را با کیفیتی مشخص و ثابت در مناطق شهری رصد می‌کند. در انتخاب اقلام نیز، اولویت با گزینه‌های اقتصادی و پرمصرف هر گروه بوده است؛ مانند برنج خارجی به‌جای برنج ایرانی، یا عدس و لپه در گروه حبوبات. این رویکرد، ضمن کاهش هزینه سبد، تصویری واقع‌بینانه از هزینه‌های تغذیه‌ای ضروری اما حداقلی ارائه می‌دهد.
البته روشن است که این سبد می‌تواند با اقلام متنوع‌تر و مغذی‌تری غنی شود، اما در آن صورت دیگر نمی‌توان آن را «حداقلی» از نظر هزینه دانست.
از نظر مفهومی، تفاوت این سبد با سبد شاخص قیمت مصرف‌کننده مرکز آمار ایران در دو محور اساسی قابل توجه است: نخست، تمرکز سبد غذایی بر نیازهای تغذیه‌ای فردمحور است، در حالی که سبد مرکز آمار تمامی کالاها و خدمات مصرفی خانوار ۳.۱ نفره را با ضرایب اهمیت متفاوت در نظر می‌گیرد. دوم، تغییرات قیمتی در این دو سبد الزاماً هم‌راستا نیست؛ زیرا هزینه‌های تغذیه ممکن است تحت‌تأثیر عواملی متفاوت از سایر گروه‌های مصرفی قرار گیرد.این راین سبد را هم برای افراد و هم برای خانوارهای ۳.۱ نفره محاسبه کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هزینه این سبد برای یک خانوار از انتهای اسفند ۱۴۰۲ تا پایان اسفند ۱۴۰۳ حدود ۳ میلیون تومان (۲ میلیون و ۹۶۳ هزار تومان) افزایش یافته که رشد ۴۶ درصدی را نشان می‌دهد؛ افزایشی که خود گویای شدت فشار اقتصادی در حوزه تغذیه است.
حداقل هزینه خوراکی یک خانوار: ۹ میلیون تومان در ماه
اگر یک خانوار ۳.۱ نفره شهری برای تامین خوراک خود به سبد حداقل خوراک روی آورد، باید در ماه حداقل ۹ میلیون و ۳۲۷ هزار و ۱۹۷ تومان هزینه کند. از این رقم، حدود ۱ میلیون و ۶۴۰ هزار تومان خرج گوشت گاو یا گوساله می‌شود و تقریبا ۱ میلیون و ۳۶۰ هزار تومان نیز به تامین کره پاستوریزه حیوانی اختصاص می‌یابد. در توضیح رقم بالای این عدد باید یادآور شد که در سبد انستیتو تغذیه ایران، مقدار مصرف لبنیات پیشنهاد شده بود. از آن‌جایی که گروه لبنیات از اقلام متنوعی تشکیل شده، «ماست»، «شیر»، «پنیر» و «کره» را با وزن‌های یکسان به عنوان نمایندگان گروه لبنیات در نظر گرفته است. می‌توان به جای کره، قلم دیگری را به عنوان لبنیات جایگزین کرد یا وزن کره را کاهش و وزن سایر اقلام لبنی را افزایش داد.
در ادامه هزینه‌های این سبد، مرغ ماشینی و سیب به ترتیب حدود ۵۰۰ هزار تومان و ۶۰۰ هزار تومان از هزینه این سبد را تشکیل داده‌اند.
در مجموع، همانطور که به آن اشاره شد یک خانوار ۳ نفره باید ۹.۳ میلیون تومان برای این سبد هزینه کند. این هزینه‌ها مربوط به اسفند ۱۴۰۳ است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این خانوار برای تامین همین سبد در بهمن ماه می‌بایست ۸.۸ میلیون تومان هزینه کند. این هزینه در فروردین ماه ۶.۶ میلیون تومان بوده است. بنابراین، تامین سبد در انتهای سال ۱۴۰۲ حدود ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان ارزان‌تر از انتهای اسفند ۱۴۰۳ بوده است. این رشد ۴۶ درصدی، بالا بودن سرعت افزایش خوراکی‌های ضروری در سبد مصرف خانوار را نشان می‌دهد.
ارسال نظر