گنجینه ارزشمند دولت رئیسی / درآمد نفتی کشور چقدر افزایش یافت؟

داوود منظور با ابراز اینکه "تلاش کردیم دولت را با درآمد‌های پایدار اداره کنیم."،‌ خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته؛ مهمترین سازوکاری که دولت دنبال کرد این بود که مالیات را به‌عنوان منبع اصلی درآمد دولت، یعنی مالیات و حقوق گمرکی را به‌عنوان منابع پایدار و قابل اعتماد دولت و منابع درون‌زای اقتصاد به‌عنوان رکن اصلی تأمین مالی دولت قرار دهیم، رشد درآمد‌های مالیاتی در سه سال آخر دولت قبل اگر مقایسه کنیم با همین سه سال گذشته که دولت شهید رئیسی بوده، کاملاً این را نشان می‌دهد.

نرخ رشد مالیات ۶۰درصد شد

وی افزود: به‌طور متوسط نرخ رشد مالیات در سه سال آخر دولت قبل معمولاً حدود ۲۰ درصد بوده است، این نرخ در دولت آقای رئیسی رسید به ۶۰ درصد، یعنی سالی ۶۰ درصد مالیات افزایش پیدا کرد.

منظور گفت: چون مدتی مسئولیت سازمان مالیاتی را در این دولت به‌عهده داشتم، عملاً ما با عادلانه کردن نظام مالیاتی، جلوگیری از فرار‌های مالیاتی، شناسایی مؤدیان جدیدی که مالیات پرداخت نمی‌کردند، با هوشمندسازی مالیاتی و استفاده از نظام داده‌ها توانستیم مالیات را قدری به مالیات عادلانه نزدیک کنیم، البته هنوز هم اعتقاد داریم که بین آن‌چه مالیات وصول می‌شود و ظرفیت وصول مالیات، فاصله وجود دارد، ما هنوز تمام طرح‌های مالیاتی را شناسایی نکردیم، هنوز تمام مالیات حقه را دریافت نمی‌کنیم و به همین جهت هم ما می‌بینیم سهم مالیات در تأمین بودجه در دولت آقای رئیسی نسبت به دولت قبل یک افزایش چشم‌گیری پیدا کرد.

کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی

رئیس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد: به همان میزان هم ما توانستیم اتکای دولت را به منابع ناپایدار کاهش دهیم که یکی از آنها؛ درآمد‌های نفتی است و همچنین یکی از آنها؛ انتشار اوراق مالی است. آن جایی که ما مجموع درآمد‌های مالیاتی و گمرکی و فروش نفت‌مان پاسخگوی نیاز‌های ما نیست لاجرم می‌رویم به‌طرف انتشار اوراق بدهی.

وی اضافه کرد: در دولت آقای رئیسی حدود ۳۲۰ هزار میلیارد تومان اصل و سود اوراق دولت قبل بازپرداخت شد و میزان انتشار اوراق خالصی که در این دولت در این سه سال اتفاق افتاد، صرفاً ۴۲۰ هزار میلیارد تومان بوده است، یعنی اگر ما نسبت بگیریم؛ نسبت خالص انتشار اوراق به کل بودجه دولت؛ در دولت قبل در سه سال آخر دولت؛ این نسبت ۱۴ درصد بوده، در دولت آقای رئیسی این به پنج‌ونیم درصد کاهش پیدا کرده است، یعنی دولت توانسته است با شناسایی منابع پایدار به‌جای انتشار اوراق، به‌طرف منابع پایدارتر برود که عمده‌ترین آنها مالیات و حقوق گمرکی بوده است، البته کنار این دولت از ظرفیت‌های خالی صادرات نفت هم استفاده کرده است.

منظور یادآور شد: در دولت قبل ما موارد زیاد و اوقات زیادی بود که نفتی که می‌خواستیم صادر کنیم، بازار صادراتی در اختیار نداشتیم، این نفت روی کشتی‌ها باقی می‌ماند تا برای آن مشتری پیدا کنیم، اما در این دولت تمام نفتی که تولید شد که ظرفیت تولید هم افزایش چشم‌گیری پیدا کرد، ما ظرفیت تولیدمان از حدود دو و دودهم میلیون بشکه در روز رسیده الآن به سه و شش‌دهم میلیون بشکه در روز و این ظرفیت؛ بخشی به مصرف داخل و بخشی به صادرات الآن اختصاص پیدا می‌کند. درآمد صادرات نفت ما به همین نسبت افزایش پیدا کرده است، یعنی در دولت آقای رئیسی ما توانستیم در درآمد حاصل از صادرات نفت یک افزایش قابل‌توجهی ایجاد کنیم، بر این اساس تقریباً سالی ۱۵ میلیارد دلار، به درآمد صادرات نفت نسبت به سال‌های آخر دولت قبل اضافه شد.

همه اینها کنار هم باعث شد که ما بتوانیم پایداری بودجه‌ای را افزایش دهیم، کسری بودجه را کنترل کنیم و در سال گذشته ما توانستیم ۹۹ درصد هزینه‌های جاری را که در بودجه پیش‌بینی شده بود تخصیص بدهیم و پرداخت کنیم و ۸۵ درصد هزینه‌های عمرانی و اعتبار طرح‌های عمرانی‌مان را تخصیص دهیم، مجموع اینها باعث شد میزان افتتاح طرح‌ها در این دولت به‌شدت افزایش پیدا کرد. ما فقط در سال گذشته بالغ بر ۱۲۰۰ پروژه و طرح را افتتاح کردیم.

افزایش ۲۴ درصدی بودجه سال ۱۴۰۳ برای جلوگیری از کسری بودجه پنهان

رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور ادامه داد: هم اکنون کسری بودجه را به تدریج به طرف صفر شدن نزدیک می‌کنیم. کسری بودجه ما دو نوع است. یک نوع کسری بودجه پنهان است، یعنی ما در بودجه درآمد‌هایی می‌گذاریم که این درآمد‌ها قابل تحقق نیست.

به طور مثال اگر ما ظرفیت فروش نفت‌مان ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است، در بودجه می‌نویسیم ۶۵۰ هزار میلیارد تومان. این ۱۵۰ هزار میلیارد تومان؛ کسری بودجه پنهان است. ما در این دولت سعی کردیم که کسری بودجه پنهان را حذف کنیم.

وی افزود: مخصوصاً در بودجه ۱۴۰۳ به این موضوع، به جد پرداختیم. به همین جهت کل بودجه ما در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲، فقط ۲۴ درصد رشد کرد. در صورتی که سال‌های قبل رشد بودجه در برخی از سال‌ها ۵۰ درصد بود.

منظور در خصوص چگونگی رشدهای بعضاً ۵۰ درصدی بودجه در برخی سال‌ها گفت: به خاطر این که منابع؛ واهی بود. وقتی منابع؛ واهی است، شما هزینه‌های زیاد تعریف کنید، از آن طرف هزینه‌ها تحقق پیدا می‌کنند، منابع تحقق پیدا نمی‌کنند؛ این تبدیل می‌شود به کسری بودجه پنهانی که خود را آشکار می‌کند.

واقعی شدن درآمد و هزینه مهم ترین اصلاح ساختار بودجه

منظور در خصوص اصلاحات ساختاری بودجه گفت: مهم‌ترین اصلاح ساختار بودجه‌ای که انجام دادیم؛ واقعی کردن درآمد‌ها و منابع دولت، کاهش میزان نسبت انتشار اوراق، حرکت به طرف منابع پایدار بودجه‌ای و البته استفاده حداکثری از ظرفیت صادرات نفت کشوربود.

این اقدامات در مجموع بودجه دولت را به یک بودجه پایدارتری تبدیل کرد که کسری این بودجه به بخش‌های دیگر انتقال پیدا نکنند. وقتی ما در عمل کسری پنهان بودجه داریم، هزینه‌ها اتفاق می‌افتد، دولت چه کار می‌کند؟ متوسل می‌شود به روش‌های تأمین مالی تورمی که یکی از عمده‌ترین آنها این است که به صورت غیرمستقیم از منابع و تسهیلات نظام بانکی استفاده می‌کند.

وی گفت: ما در این دوره تلاش کردیم که کسری دولت را به نظام بانکی منتقل نکنیم و این مسأله باعث شد که در بخش پولی هم ما به یک انضباط برسیم. یعنی انضباط بودجه‌ای مقدمه‌ای شد برای تحقق انضباط پولی در کشور.

لذا یکی از مهمترین رویکرد‌های ما در دولت شهید رئیسی این بود که بتوانیم خود دولت را به صورت پایدار با اتکا به منابع قابل اعتماد و پایدار؛ تأمین مالی کنیم. نتیجه تمام این اقداماتی که ما انجام دادیم در طرح‌های تملک خود دولت و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های بخش دولتی چه در قالب تسهیلات بانکی و چه در قالب بازار سرمایه، اینها نتیجه‌اش این شد که ما شاهد رشد اقتصادی نسبتاً قابل توجهی شدیم.

بازگشت ایران به رشد اقتصادی بالای ۵ درصد

رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور با اشاره به اینکه در سه سال آخر دولت قبل؛ رشد اقتصادی دولت حدود منهای سه درصد بوده است، گفت: یعنی در سه سال آخر نه تنها ما سالانه رشد اقتصادی نداشتیم، به طور میانگین سالی سه درصد اقتصاد ما کوچک‌تر شده است. در دولت آقای رئیسی در این سه سال گذشته، رشد اقتصادی کشور بالای ۵ درصد بوده است.

به طور میانگین در هر سال، یعنی ما در سال ۱۴۰۰، ۵ و نیم درصد رشد داریم، در ۱۴۰۱، ۵ درصد رشد داریم، در ۱۴۰۲ نزدیک به ۶ درصد رشد داریم. این رشد نشان دهنده یک جهش در اقتصاد است.

وی تاکید کرد: یک اتفاق جدید است یعنی ما از رشد‌های منفی آمدیم به رشد بالای مثبت که شما می‌بینید که سازمان‌های بین المللی این رشد ایران را تحسین می‌کنند، بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، این رشد اقتصادی ایران را در این شرایط با همه فشار‌ها و تحریم‌های بین المللی آنها تحسین می‌کنند.

ضرورت رشد بیشتر سرمایه‌گذاری دولتی و غیردولتی برای بزرگ شدن کیک اقتصادی کشور

منظور با اشاره به اینکه بخش عمده این رشد، مرهون افزایش تشکیل سرمایه در اقتصاد است، گفت: ما شاهد این هستیم که در سه سال گذشته تشکیل سرمایه ناخالص در کشور افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند. در سه سال آخر دولت قبل رشد تشکیل سرمایه ناخالص یا همان سرمایه گذاری کل در اقتصاد، منهای ۳ و نیم درصد بود.

در سه سال گذشته در این دولت، رشد سرمایه به بالای ۴ درصد مثبت رسیده است، یعنی ما از شرایطی که سرمایه کشور، حجم سرمایه‌های کل اقتصاد، کاهش پیدا می‌کرد آمدیم به شرایطی که حجم سرمایه‌های ناخالص کشور در حال افزایش پیدا است.

وی ادامه داد: برای این که بتوانیم اقتصاد را بزرگ‌تر بکنیم، باید بتوانیم سرمایه گذاری ناخالص را از میزانی که الان به آن دست پیدا کردیم بیشتر شود. علت هم این است که ما استهلاک سرمایه را باید جبران کنیم این سرمایه گذاری‌هایی که الان دارد انجام می‌گیرد عملا هنوز تمام استهلاک سرمایه را جبران نمی‌کند.

بنابراین یکی از دلایل کم رشدی در اقتصاد عدم تشکیل سرمایه و عدم سرمایه گذاری کافی است، جهت گیری دولت این بوده که ما فضا را به این سمت ببریم که هم سرمایه گذاری دولتی در ماشین آلات و ساختمان، هم سرمایه گذاری‌های غیردولتی بیاید کمک کند تا بتوانیم موجودی سرمایه در اقتصاد را افزایش بدهیم که متناسب با آن رشد هم اتفاق می‌افتد.

رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور با بیان اینکه البته در کنار این‌ها موضوع بهره وری هم کاملا مورد توجه دولت بوده است، گفت: آماری که سازمان ملی بهره وری منتشر کرده و همین روز‌های اخیر در مورد رشد بهره وری در سال گذشته به طور تفصیلی این آمار و گزارش منتشر شد، نشان داد که ما در سال گذشته رشد بهره وری مان در اقتصاد چیزی حدود ۲ درصد بوده است. یعنی ما از رشد حدود نزدیک به ۶ درصد ۲ درصد این رشد را از محل بهره وری حاصل کردیم.