کدام دولت یارانه بیشتری می دهد؟

انقلاب با وعده‌های یارانه‌ای به ثمر نشست! این جمله را نیکی آر کدی پژوهشگر اقتصاد سیاسی ایران در توصیف یکی از دلایل پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی بیان کرده است. وعده آب و برق مجانی که در دولت حاضر پس از ۴۲ سال تحقق یافت، تنها یکی از فرمت‌های یارانه‌ای پس از انقلاب است که به یک جذابیت استمراری در اقتصاد کشور برای طبقات مختلف و فرودست تبدیل شد. بررسی عملکرد یارانه‌ای دولت‌ها پس از انقلاب و در پیش از انتخابات پیش رو، یکی از فانوس‌هایی است که می‌تواند به شهروندان برای سنجش عیار اقتصادی کاندیداهای گوناگون و ارزیابی عملکرد دولت‌های گذشته کمک کند. مهدی پازوکی اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با گسترش نیوز به بازخوانی پرشتاب از عملکرد یارانه‌ای دولت‌های مختلف پس از انقلاب پرداخته است.

رکوددار پرداخت یارانه کدام دولت است؟

این استاد دانشگاه در پاسخ به پرسشی مبنی بر این که کدام دولت بیشترین یارانه را پرداخت کرده است، اظهار داشت؟ گمان نمی‌کنم هیچ دولتی به اندازه دولت فعلی اقدام به پرداخت یارانه‌های نقدی و غیرنقدی به مردم کرده باشد! در واقع هرچند این دولت با شعار مقابله با گداپروری و در نقد دولت پیشین بر سر کار آمد اما خودش در تله پرداخت بیشتر یارانه گرفتار شد. حفظ همان یارانه نقدی قبلی و پرداخت آن به تمام دریافت‌کنندگانی که از دریافت آن اعلام انصراف نکرده بودند، تعریف یارانه معیشتی جدید برای مردم که بازهم بحث پرداخت نقدی و افزایش هزینه‌های جاری را در برداشت، طرح آب و برق امید که باعث رایگان شدن این دو حامل انرژی برای بسیاری از مردم شد، یارانه کالایی یا همان سبد کالا که چند نوبت پرداخت شد. یارانه ارزی به دلار جهانگیری معروف شد و باعث توزیع بیش ۷۰ میلیارد دلار یارانه ارزی به شکل ترجیحی برای واردکنندگان شد و تسهیلات دستوری کم‌بهره برای مسائل مختلف و پرداخت سود سهام عدالت باعث شد که این دولت را یارانه‌ای ترین دولت تاریخ ایران قلمداد کنیم. 

اصلاحات اقتصادی و یارانه ها!

مهدی پازوکی در ادامه خاطرنشان ساخت: دولت‌های احمدی‌نژاد و خاتمی نیز در پرداخت یارانه، در نسبت با میزان تولید ناخالص داخلی کشور و میزان نقدینگی در زمان خودشان، نسبت به دولت‌های پیش از خودشان پیشتازتر بودند. این سیر قهقایی یک معنای تاریخی را با خود حمل می‌کند و آن نکته این است که هرچه به جلو حرکت می‌کنیم، با افزایش بار تعهدات یارانه‌ای دولت‌ها، اصلاح اقتصاد ایران دست نیافتنی‌تر و ناممکن‌تر به نظر می‌رسد. این دوردست بودن اصلاحات اقتصادی به این معنا نیست که هرگز اصلاحاتی در فرآیند افزایش تعهدات در سالیان گذشته صورت نپذیرفته است، بلکه به این معناست که افزایش بار تعهدات یارانه‌ای دولت به یک اصل بدیهی برای دولت‌ها بدل شده و این یک موضوع بسیار نگران کننده است. در دوران سازندگی، تلاش زیادی برای حذف اقتصاد کوپنی صورت پذیرفت و تلاش شد تا یارانه‌های ارزی نیز به حداقل ممکن برسد که با مقاومت سیاسی هر دو جناح و بسیاری از مردم به شدت ناکام ماند!

نقاط عطف یارانه‌ای تاریخ ایران!

این اقتصاددان در پایان یادآور شد: در مجموع باید دوره‌های روحانی، احمدی‌نژاد و همچنین دوران دفاع مقدس را، یارانه‌ای ترین دولت‌های تاریخ ایران به شمار بیاوریم. البته ذکر این نکته که جنگ و تحریم به طور طبیعی باعث افزایش بار تعهدات دولت‌ها می‌شود هم بدیهی به نظر می‌رسد؛ زیرا یک همبستگی معنادار سیاسی و اقتصادی در این زمینه وجود دارد. البته طبیعی است که در این ادوار رشد اقتصادی و صنعتی نیز به ندرت اتفاق بیفتد و به حداقل ممکن خود برسد. در چنین شرایطی نرخ سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی نیز به حداقل ممکن خود رسیده و خواهد رسید! اگر بخواهیم از قله‌های پرداخت‌های یارانه‌ای به مردم یاد کنیم، باید از طرح شهید رجایی و پرداخت کوپن در دولت دفاع مقدس، پرداخت سهام عدالت و یارانه نقدی در زمان احمدی‌نژاد و همچنین پرداخت یارانه‌های کالایی و یارانه معیشتی در کنار طرح آب و برق امید، می‌شود نام برد. البته نباید از یاد ببریم که سنگین‌ترین بار تعهدات پرداختی دولت‌ها، هیچ کدام از موارد یاد شده نیست و یارانه‌های انرژی و حامل‌های سوختی سنگین‌ترین تعهد را به بار مالی بیش از ۸۷ میلیارد دلار را به دولت تحمیل می‌کنند!