برنج درجه یک ایرانی ۱۵۵ درصد گران شد؛ کمبود کالری در سفره‌ها
گزارش تازه مرکز آمار نشان می‌دهد سهم هزینه سبد خوراکی‌ها از حداقل دستمزد یک خانواده چهارنفره در مهرماه به حدود ۷۰ درصد رسیده است؛ رقمی که سال گذشته ۵۵.۴ درصد بود. افزایش شدید قیمت اقلام اساسی مانند برنج، حبوبات و نان، در کنار ثبات دستمزدها، خطر «فقر کالری» را برای خانوارهای ایرانی به‌ویژه دهک‌های کم‌درآمد جدی‌تر کرده است.
بر اساس گزارش مرکز آمار، سهم سبد استاندارد مواد غذایی از حداقل حقوق در مهرماه ۱۴۰۴ به ۶۸.۹ درصد رسید؛ در حالی که این رقم در مهر سال گذشته ۵۵.۴ درصد بود. به بیان دیگر، خانوارها برای تأمین حداقل مواد غذایی نسبت به سال قبل ۱۳.۵ واحد درصد سهم بیشتری از درآمد خود را هزینه می‌کنند. نرخ تورم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در یک سال گذشته ۶۴.۳ درصد افزایش یافته و گروه نان و غلات با تورم نقطه‌ای ۹۸.۱ درصدی بیشترین رشد قیمت را تجربه کرده است. افزایش ۱۵۵ درصدی قیمت برنج ایرانی و رشد ۸۲ درصدی قیمت سیب‌زمینی، نگرانی‌ها درباره فقر کالری را تشدید کرده است.
فقر کالری؛ از حذف گوشت تا گرانی حبوبات
کارشناسان هشدار می‌دهند که کاهش قدرت خرید خانوارها به حذف تدریجی کالاهای مغذی از سفره ایرانیان منجر شده است. ابتدا مصرف گوشت کاهش یافت و خانوارها تلاش کردند آن را با حبوبات جایگزین کنند؛ اما جهش قیمت حبوبات این راهکار را نیز ناکام گذاشت. در مهرماه، لوبیا چیتی با تورم نقطه‌ای ۲۵۵ درصد و لپه با ۱۳۵ درصد بیشترین افزایش قیمت را داشتند. همچنین لوبیا قرمز ۱۲۲ درصد، نخود ۱۰۴ درصد و عدس ۷۲ درصد گران‌تر شدند. در چنین شرایطی، خانوارها نه توان خرید گوشت دارند و نه دسترسی آسان به حبوبات، که این امر خطر کمبود پروتئین و مواد مغذی را افزایش می‌دهد.
کاهش مصرف کربوهیدرات و افت کالری دریافتی
کوچک‌تر شدن سفره خانوار تنها به مواد پروتئینی محدود نمانده و مصرف کربوهیدرات‌هایی مانند نان و برنج نیز کاهش یافته است. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد میانگین سرانه مصرف کالری ایرانیان در یک دهه اخیر روندی نزولی داشته و حتی در سال ۱۴۰۱ به حداقل نیاز روزانه یعنی ۲۱۰۰ کالری رسیده است. در سال‌های بعد، این میزان از حداقل نیاز نیز کمتر شده است. افزایش ۹۸ درصدی قیمت نان و غلات و رشد ۶.۴ درصدی قیمت برنج ایرانی تنها در یک ماه، فشار بیشتری بر خانوارها وارد کرده است. حتی برنج خارجی نیز در همین بازه ۷.۷ درصد گران‌تر شده است.
نقش نقدینگی، ریسک‌های سیاسی و خشکسالی
بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد نقدینگی و تورم خوراکی‌ها همبستگی بالایی دارند. رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در سه‌ماهه نخست سال جاری به ۳۲.۴ درصد رسید که بالاترین سطح در ۲۶ ماه گذشته است. پایه پولی نیز در اردیبهشت با رشد ۳۰.۱ درصدی رکورد ۱۶ ماهه زد. این متغیرها در کنار ریسک‌های سیاسی و نوسانات نرخ ارز، به افزایش قیمت‌ها دامن زده‌اند. از سوی دیگر، افزایش هزینه‌های تولید و خشکسالی نیز بر گرانی میوه و سبزیجات اثرگذار بوده است. تورم نقطه‌ای گروه میوه و خشکبار در مهرماه به ۹۴ درصد رسید و قیمت این گروه نسبت به شهریور نیز ۷ درصد افزایش یافت. کاهش بارندگی‌ها و افت عرضه محصولات کشاورزی، مانع کاهش قیمت‌ها در فصل برداشت شد و حتی رشد بیشتر قیمت برخی میوه‌ها را رقم زد.
