جوهر کمرنگ «امضای دیجیتال»

زمزمه امضای دیجیتال مدت‌هاست که در جامعه به گوش می‌رسد، اما بااین‌حال هنوز هم این پدیده چندان فراگیر نشده است.

به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه «گسترش تجارت» نوشت: امروزه شاهد آن هستیم که هرازگاهی مسئولان از اهمیت امضای دیجیتال و لزوم استفاده کسب‌وکارها از این پدیده سخن به میان می‌آورند، اما این اشاره‌ها آنچنان مقطعی، کوتاه و گاه کمرنگ بوده که نتوانسته تاثیرگذاری لازم را داشته باشد. به اعتقاد کارشناسان در مرحله پس از تامین زیرساخت‌های لازم، وظیفه اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی و تشویق کسب‌وکارها به استفاده از امضای دیجیتال برعهده مرکز توسعه تجارت الکترونیک است و تنها به کمک این راهکار می‌توان از مزایای امضای دیجیتال در مسیر توسعه تجارت الکترونیک استفاده کرد.

زمزمه اجرای طرح امضای دیجیتال چند سالی است که در کشور شنیده می‌شود. پدیده‌ای که قرار است به کمک تجارت الکترونیک بیاید و به‌ویژه در بخش B۲B یا همان ارتباط بین بنگاه‌های تجاری نقش‌آفرینی کند. امضای دیجیتال را به ۳ صورت می‌توان تعریف کرد؛ نخستین تعریف را شاید بتوان اسکن کردن امضای یک شخص و کپی کردن آن پای مدارک عمومی و نه‌چندان مهم شرکت‌ها و سازمان‌ها دانست. موردی که در بسیاری از سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها، اتحادیه‌ها و شرکت‌های بزرگ به کار برده می‌شود و به‌طور تقریبی شناخته شده است. تعریف دیگر از امضای دیجیتال درواقع امضا با مداد نوری روی صفحه لمسی مخصوص «سیگنچر پد» (Signature Pad) است. از مزایای این نوع امضا این است که سیستم می‌تواند سرعت فرد در امضا را بررسی کند و به نوعی با جعل امضا و هویت به مقابله بپردازد.

درحال‌حاضر این روش در بسیاری از بانک‌ها و دفاتر اسناد رسمی مورد استقبال قرار گرفته است. سومین تعریف از امضای دیجیتال که بیشتر در دنیای تجارت الکترونیک مورد استقبال قرار گرفته، هیچ شباهتی به یک امضای معمولی ندارد. این امضای دیجیتال درواقع یک نام کاربری و یک رمز است که در سیستم اسنادی به نام شما ثبت می‌شود و در دنیای مجازی و الکترونیکی کارت هویت فرد به‌شمار می‌آید.

به زبان ساده امضای دیجیتال یک کلید اختصاصی در دست کاربر است و به کمک آن می‌تواند از سلامت اطلاعات در مسیر انتقال مطمئن باشد. البته این پدیده مشکلاتی را هم با خود به همراه دارد. به‌عنوان نمونه ممکن است در طول مرحله انتقال و دریافت، ترجمه آن در زمان دریافت از سوی کاربر دیگر دچار تغییرات شود و مفهوم دیگری به خود گیرد. بااین‌حال باز هم مزایای امضای دیجیتال از معایب آن بیشتر است و همین امر ضرورت استفاده از آن را یادآوری می‌کند. دریافت امضای دیجیتال به‌طورمعمول از طریق دفتر اسناد رسمی انجام می‌شود، اما با وجود فراهم شدن بستر دریافت و استفاده از آن، کاربرد این پدیده هنوز چندان فراگیر نشده است. کارشناسان درباره چرایی فراگیر نشدن امضای دیجیتال و مهجور ماندن آن نظرات گوناگونی را ارائه می‌دهند.

مشوق ایجاد کنیم

محمد گرکانی‌نژاد، کارشناس فناوری در گفت‌وگو با «گسترش‌تجارت» از امضای دیجیتال به‌عنوان یکی از ابزار تجارت الکترونیک یاد می‌کند و می‌گوید: باید توجه داشت که وقتی از تجارت الکترونیک حرف می‌زنیم، درواقع از یک موضوع چندوجهی سخن به میان می‌آوریم. یکی از این وجوه مهم را می‌توان بحث دادوستد میان تاجران و بنگاه‌ها دانست که به‌شدت نیازمند تعریف هویت دیجیتال در فضای قانونی کشور است. اگرچه زیربنای قانونی برای این مسئله در قانون تجارت الکترونیک پیش‌بینی‌شده، اما به دلایلی تاکنون فراگیر نشده است.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا هویت دیجیتال و امضای دیجیتال در ایران فراگیر نشده، اظهار می‌کند: فراگیر نشدن پدیده هویت دیجیتالی باعث شده رشد تجارت الکترونیکی در بخش‌های خاصی مانند دادوستد بنگاه‌ها که مستلزم امضای قرارداد است و به امضای دیجیتال نیاز دارد، دچار مشکل شود. نادیده گرفتن این نیاز باعث شده که امضای دیجیتال هم به‌عنوان مهم‌ترین بخش از هویت دیجیتال از رشد مناسبی برخوردار نشود. گرکانی‌نژاد در پایان سخنان خود از راه‌حل فراگیر کردن امضای دیجیتال سخن می‌گوید: باید توجه داشت راه فراگیر شدن این پدیده از فرهنگ‌سازی می‌گذرد. به‌عبارت‌دیگر فراگیر شدن هویت و امضای دیجیتال در جامعه در کنار مسائل فرهنگی مبنی بر پذیرش آن توسط مردم، نیازمند کاربردهای موثر است. از این راه می‌توان برای کاربران مشوق ایجاد کرد تا استفاده از آن افزایش یابد.

بر همین اساس باید تجربه کاربری مناسبی از پدیده امضای دیجیتال ایجاد شود تا مردم نسبت به استفاده از آن علاقه‌مند شوند، چراکه این تجربه کاربری دلچسب است که کاربر را به‌سوی استفاده از فناوری‌های تازه علاقه‌مند می‌کند و به همین دلیل قانون‌گذاران و مجریان باید به ایجاد تجربه کاربری، توجه کافی نشان دهند.

ارزیابی درستی نداریم

رضا الفت‌نسب، عضو اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» ضمن اشاره به لزوم استفاده از امضای دیجیتال به دلایل فراگیر نشدن آن می‌پردازد و می‌گوید: امضای دیجیتال هنوز در ایران به‌درستی ارزیابی نشده و به همین دلیل هم این پدیده نتوانسته چندان فراگیر شود. وی با اشاره به اینکه وظیفه فراگیر کردن این پدیده برعهده متولیان گذاشته شده است، می‌افزاید: مرکز توسعه تجارت الکترونیک به‌عنوان متولی این حوزه شناسایی می‌شود و به همین دلیل هم فراگیر کردن آن برعهده این سازمان قرار دارد. بااین‌حال این مرکز به دلایل متعدد ازجمله نداشتن بودجه کافی نتوانسته به وظایف خود در حوزه اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی درباره اهمیت امضای دیجیتال و هویت دیجیتال به‌خوبی عمل کند. الفت‌نسب همچنین به جامعه استفاده‌کننده از این پدیده نیز اشاره‌ای دارد و می‌گوید: شرکت‌های خرد و متوسط بیشترین استفاده را از هویت و امضای دیجیتال دارند، بااین‌حال به دلیل بی‌اطلاعی از این پدیده و کاربردها و مزایای آن به سمت استفاده از امضای دیجیتال نمی‌روند.

بر همین اساس معتقدم که ابتدا باید با اطلاع‌رسانی درست همه‌چیز را در این زمینه به مخاطب گفت. در مرحله بعد هم باید به فکر راهی برای تسهیل استفاده از امضای دیجیتال و ارائه مشوق بود تا این پدیده بتواند همه‌گیر شود.