سهم آسمان ایران از تغییر مسیر پروازهای قطر

افزایش ناگهانی ترافیک آسمان ایران با هجوم پروازهای قطری به مسیرهای هوایی کشورمان به دنبال قطع ارتباط ناگهانی عربستان سعودی، بحرین، امارات و مصر با این کشور، خبری است که در ۲ روز اخیر، در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌چرخد؛ خبری که ادعایی بدون کارشناسی به‌نظر می‌رسد.

به گزارش پایگاه خبری گسنترش، روزنامه گسترش تجارت نوشت: علت بحران پیش‌آمده از سوی ۴ کشور همسایه برای قطر هرچه باشد، بدون‌شک در برخی ابعاد برای سایر کشورهای منطقه مزیت‌هایی خواهد داشت. به عنوان نمونه با توجه به اینکه مرزها و مسیرهای هوایی ۴ کشور تحریم‌کننده به‌روی قطر بسته شده است، همسایه‌هایی مانند ایران، فرصتی برای جذب بخشی از پروازهای عبوری این کشور خواهند داشت اما کارشناسان می‌گویند آنچه درباره هجوم همه پروازهای خارجی قطر به آسمان ایران گفته می‌شود، ادعایی بی‌پایه و اساس و سخنی نسنجیده است. به گفته آنها، با بحران پیش‌آمده، کمتر از ۱۶ درصد پروازهای خارجی قطر که بیشتر مربوط به مقصدهای افریقایی و امریکای جنوبی هستند، با مشکل روبه‌رو خواهند شد؛ رقمی که می‌تواند حدود ۲۶ هزار از ۱۶۵هزار پرواز خارجی سالانه این کشور را دربربگیرد. علاوه‌بر اینکه مشخص نیست بحران قطر و بسته بودن مرزهای کشورهای تحریم‌کننده به روی آن تا چه زمانی ادامه داشته باشد، نباید فراموش کرد که ایران تنها گزینه پیش‌روی این کشور برای جایگزینی مسیرهای هوایی این ۴ کشور نیست. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که شرکت هواپیمایی قطر تصمیم بگیرد برخی پروازهای خود به این مقصدها را به دلیل نبود توجیه اقتصادی در تغییر مسیر، لغو کند. از ۲ روز پیش که خبر رسید کشورهای عربستان سعودی، مصر، امارات و بحرین روابط دیپلماتیک خود را با کشور قطر قطع کرده و حتی مرزهای هوایی و آبی خود را به روی این کشور بسته‌اند، گمانه‌زنی‌ها درباره انتقال حجم گسترده‌ای از پروازهای عبوری شرکت‌های هواپیمایی قطر به‌ویژه هواپیمایی ملی این کشور (قطرایرویز) به آسمان ایران، داغ شده است. برخی خبرها، سخن از زیان میلیاردی شرکت هواپیمایی قطرایرویز به میان آورده و در عوض، از سودی چند میلیارد دلاری که انتظار آسمان ایران را می‌کشد، سخن می‌گویند. به عنوان نمونه گفته می‌شود هواپیمایی قطر، سالانه ۱۶۵ هزار پرواز به بیش از ۱۵۰مقصد جهان دارد که با بحران پیش‌آمده، اکنون تنها راه این پروازها آسمان ایران خواهد بود. البته این فقط یک گمانه‌زنی بسیار خوشبینانه از نظر کارشناسان است؛ آنها می‌گویند نه‌تنها هنوز برای تخمین زیان مالی قطرایرویز از محل تغییر مسیر پروازهای عبوری زود است، بلکه این تغییر مسیر فقط به آسمان ایران ختم نخواهد شد. بهروز حیدریان، کارشناس مدیریت هوانوردی معتقد است با توجه به اینکه تحریم قطر از سوی عربستان، بحرین، امارات و مصر، به طور ناگهانی بوده، هنوز برای تخمین میزان ضرر شرکت قطرایرویز زود است و باید منتظر تصمیم‌گیری‌های آینده این شرکت بمانیم. حیدریان درباره وضعیت پروازهای عبوری از آسمان ایران در شرایط پیش‌آمده گفت: پیش‌بینی می‌شود کریدور هوایی ایران و مسیرهای عبوری از کویت و عراق، برای پروازهای قطر به مقصد اروپا و قاره امریکا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. همچنین این احتمال وجود دارد که برای دور زدن حریم هوایی امارات در راستای رسیدن به مسیرهای شرق آسیا و شرق افریقا، مسیرهای شرقی و جنوبی ایران که پیش از این، کمتر از سوی قطر استفاده می‌شدند، توسط این شرکت هواپیمایی بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. این کارشناس افزود: از سوی دیگر انتظار می‌رود شرکت هواپیمایی قطر بخشی از پروازهای خود در بعضی مسیرها را لغو کرده و ظرفیت و فرکانس پروازها را در بسیاری مسیرها، به‌ویژه مسیرهای افریقایی کاهش دهد. همچنین باید این مسئله را هم در نظر داشت که بخش قابل‌توجهی از مسافران این شرکت هواپیمایی، شهروندان مصری و عربستان سعودی بوده‌اند که اکنون احتمال دارد کمتر از این شرکت استفاده کنند. آنطور که حیدریان توضیح می‌دهد، در شرایط پیش‌آمده، افزایش هزینه‌های عملیاتی از یک سو و افزایش هزینه‌های شرکت هواپیمایی برای جذب مسافر از سوی دیگر، فشار زیادی به نقدینگی شرکت هواپیمایی قطرایرویز وارد خواهد کرد و احتمال می‌رود در صورت تداوم این وضعیت، فرودگاه دوحه و شرکت هواپیمایی قطر ایرویز در امسال، رشد منفی قابل‌توجهی داشته باشند. به گفته او، این مسئله برای شرکت هواپیمایی قطرایرویز که قراردادهای لیزینگ فراوانی دارد، ضرر هنگفتی ایجاد کرده و شرکت هواپیمایی را مجبور می‌کند با چانه‌زنی دوباره در قراردادها، میزان بهره بیشتری را در ازای زمان بیشتر، برای بازپرداخت فاینانس‌ها متقبل شود. این کارشناس یادآوری کرد: به تازگی، کریدورهای هوایی جدیدی در غرب ایران راه‌اندازی شده که می‌تواند پاسخگوی نیازهای هوایی شرکت قطرایرویز برای عبور از غرب ایران باشد. از سوی دیگر پیش‌بینی می‌شود پروازهای این شرکت هواپیمایی، فرکانس کمتری نسبت به گذشته، در کل شبکه پروازی دنیا داشته باشد. با وجود این، نظر حیدریان این است که هنوز نمی‌توان به‌طور دقیق گفت چه حجمی از پروازهای قطرایرویز، روانه آسمان ایران خواهد شد. او تاکید کرد: در شرایط پیش‌آمده، مسیرهای هوایی ایران- ترکیه، کویت- عراق- ترکیه و ایران - عمان، می‌توانند گزینه‌های فعلی قطر برای پروازهای مختلف باشند و قرار نیست ایران پذیرای همه پروازهای انتقالی قطر باشد. حتی می‌توان احتمال داد قطر در این شرایط به دنبال فاصله گرفتن از ایران باشد تا موجب جلب اعتماد کشورهای همسایه شود. این کارشناس معتقد است در شرایط فعلی، ایران می‌تواند با ارائه نرخ رقابتی در جذب حداکثری پروازهای شرکت هواپیمایی قطرایرویز، تلاش کند. به گفته او، مطلوب‌تر آن است که ایران همواره- نه فقط در شرایط بحرانی فعلی- برای جذب حداکثری همه پروازهای شرکت‌های مختلف هواپیمایی برای عبور از آسمان ایران تلاش کند؛ به‌ویژه پروازهای کشورهای همسایه که می‌توانند مشتریان ثابت آسمان ایران باشند. بروز مشکل برای ۱۶درصد پروازهای قطرایرویز سخن حیدریان مبنی بر منتقل نشدن همه پروازهای شرکت هواپیمایی قطرایرویز به آسمان ایران را یکی دیگر از تحلیلگران صنعت هوانوردی کشور نیز در تایید کرده و معتقد است آسمان ایران در شرایط پیش‌آمده، آنقدرها هم ترافیک سنگین‌تری نسبت به گذشته تجربه نخواهد کرد. آرمان بیات با انتقاد از اخبار منتشر شده در برخی رسانه‌ها مبنی‌بر هجوم پروازهای شرکت هواپیمایی قطر به آسمان ایران گفت: این‌گونه نیست که در شرایط پیش‌آمده فقط مسیر پروازی ایران به روی قطر باز باشد. این تحلیلگر ادامه داد: از بیش از ۱۵۰ مقصد بین‌المللی شرکت هواپیمایی قطر ایرویز، فقط حدود ۱۵ تا ۱۶درصد پروازها به طور مستقیم تحت‌تاثیر بحران پیش‌آمده در قطر قرار می‌گیرند. این پروازها، پروازهای این شرکت به مقصد کشورهای افریقایی هستند که از روی عربستان عبور می‌کردند. همچنین می‌توان گفت پروازهای قطرایرویز به مقصد امریکای جنوبی که از روی نیمه‌جنوبی افریقا عبور می‌کردند، تحت تاثیر این بحران قرار می‌گیرد. وی معتقد است، با توجه به اینکه پروازهای قطرایرویز به مقصد افریقا یا امریکای جنوبی با مشکل روبه‌رو خواهد شد، این شرکت می‌تواند از مسیرهای شمال افریقا به عنوان جایگزین استفاده کند که این مسئله، هم هزینه‌های این شرکت و همزمان پرواز را افزایش خواهد داد بنابراین ناگریز به استفاده از ایران و پرواز از مسیر آب‌های بین‌المللی و جنوب یمن خواهد بود. بیات با تاکید بر اینکه با بسته شدن فضای هوایی عربستان، در عمل دسترسی به قاره افریقا و امریکای جنوبی- که حدود ۱۶درصد مجموع مقاصد پروازی قطر را تشکیل می‌دهد-تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد، افزود: بقیه پروازهای این شرکت هواپیمایی به سمت اروپا، آسیای مرکزی، قفقاز، روسیه و امریکای شمالی، همچنان مانند گذشته، از روی ایران عبور خواهند کرد و برقرار خواهد بود. به گفته وی، قطع شدن روابط ۴ کشور همسایه با قطر و بسته شدن فضای عبوری این کشورها به روی آن، در پروازهای قطر به منطقه نیمه شمالی کره زمین تاثیر چندانی نخواهد داشت تا ترافیک پروازی بالایی به آسمان ایران منتقل کند. بیات یادآوری کرد: البته پروازهای قطرایرویز به برخی مقصدها در کشورهای آسیایی مانند هند، کشورهای جنوب شرقی این منطقه و خاور دور که از روی امارات عبور می‌کردند، ناگزیر می‌شوند از فضای آسمان ایران در جنوب شرقی کشور عبور کنند که فقط در این بخش، احتمال افزایش ترافیک در پروازهای عبوری خواهیم داشت. وی با تاکید بر اینکه در مجموع، بحران قطر تاثیر چندانی در افزایش بهره‌برداری از آسمان ایران نخواهد داشت، گفت: در مجموع ترافیک پروازی قطر همچون گذشته و بدون افزایش چشمگیری از پروازهای عبوری از آسمان ایران، ادامه خواهد داشت. فرصتی برای ایران، عمان و ترکیه اگرچه در نگاه نخست به نظر می‌رسد بحران قطر و جلوگیری ۴ کشور همسایه از عبور پروازهای این کشور از آسمان آنها، فرصت بسیار مغتنمی برای افزایش پروازهای عبوری آسمان ایران و درآمدزایی از این محل برای کشورمان مهیا کرده است و حتی برخی رسانه‌ها افزایش روزانه ۲۰۰ پرواز عبوری از آسمان ایران را احتمال می‌دهند، اما آنطور که کارشناسان می‌گویند، این‌گونه نیست که ایران تنها گزینه پروازهای عبوری این کشور باشد و در این میان، ترکیه و عمان و حتی عراق نیز می‌توانند در میان گزینه‌های قطر برای پروازهای عبوری باشد. درواقع با توجه به اینکه حدود ۱۶درصد پروازهای شرکت هواپیمایی قطر در شرایط پیش آمده (حدود ۲۶هزار پرواز در سال)، با مشکل روبه‌رو می‌شوند، انتظار هجوم حجم بالایی از پروازهای قطر به آسمان ایران، نامعقول است زیرا نه‌تنها ایران تنها گزینه پیش روی پروازهای قطری نبوده و برخی کشورهای دیگر نیز مسیرهای هوایی مناسبی برای این کشور هستند، بلکه با توجه به اینکه برخی از این پروازها با کاهش مسافرانی از ۴ کشور تحریم‌کننده روبه‌رو خواهند شد، احتمال لغو برخی از این پروازها از سوی شرکت هواپیمایی قطر وجود دارد. همچنین نباید فراموش کنیم معلوم نیست بحران قطر تا چه زمانی طول بکشد.