تخریب یک بنای تاریخی!+ عکس

سیاوش آریا با انتشار تصاویری از مسجد وکیل شیراز درباره وضعیت کاشی‌های آن گفت: کاشی‌های مسجد تاریخی وکیلِ شیراز که در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است، به نظر می‌رسد بنا بر دلایلی چون گذشت زمان، فرسودگی مصالح، رسیدگی نکردن و رِخنۀ عوامل طبیعی به گونۀ روزاَفزون و در بخش‌های گوناگونِ این شاهکار هنر شیراز، در حال ریختن و نابودی است و باید هرچه زودتر و فوری به آن رسیدگی کرد.

او ادامه داد: با وجود همۀ زیبایی‌های مسجد تاریخی وکیلِ شیراز، کاشی‌های هفت‌رنگ تاریخی و بسیار ارزشمند این بنای ملی به دلیل گذشت زمان، رِخنۀ عوامل طبیعی، فرسودگی مصالح و رسیدگی نکردن مسولان، در حال وَر آمدن و جدا شدن از دیواره‌ها و تاق‌های مسجد است که نابودی تدریجی یکی از مهم‌ترین بناهای آیینی و مذهبی ایران را به دنبال خواهد داشت.

این پژوهشگر و فعال میراث فرهنگی اضافه کرد:‌ در بیشتر بخش‌های مسجد وکیل و در زیر تاق‌ها و رواق‌ها و دیواره‌های آن به‌ویژه در گوشه شمالی مسجد، کاشی‌های تاریخی هفت‌رنگ و بسیار زیبا، وَر آمده و جدا شده و ریخته است و جای خالی آن بدجوری در ذوق می‌زند.

آریا گفت: بخشی از این کاشی‌های هفت‌رنگ به آرامی و در سال‌های گذشته از بنا جدا شده و ریخته است، ولی دست کم در دو بخش از مسجد وکیل شیراز در گوشۀ جنوبی آن چندین کاشی هفت‌رنگ تاریخی در دو سه ماه گذشته از بنا جدا و ریخته و نابود شده است که در تازه‌ترین بازدید میدانی نگارنده و در بررسی و پُرس و جوها به درستی آن پِی برده شده است. با این همه، وضعیت کاشی‌های هفت‌رنگ و تاریخی مسجد وکیل شیراز در بدترین شرایط حفاظتی و نگهداری قرار دارد و در بیشتر بخش‌ها به ویژه گوشه (ضلع) و ایوان جنوبی و گوشۀ شمالی مسجد وکیل و در زیر تاق‌ها و رَواق‌ها، کاشی‌ها وَرآمده و در حال جدا شدن و ریختن است که اگر هرچه زودتر و فوری مرمت و استحکام‌بخشی نشود، در فصل سرد سال و با بارش‌های شدید زمستانی، بیشتر کاشی‌های تاریخی هفت‌رنگ فرو ریخته و برای همیشه نابود خواهد شد.

این فعال میراث فرهنگی همچنین گفت: بر پایۀ قانون و ضابطه‌های موجود، بناها و آثار تاریخی کشور که در اِختیار دیگر نهادها و سازمان‌های دولتی، همانند شهرداری‌ها و سازمان اوقاف و امور خیریه و دیگر ارگان‌ها هستند، باید با هماهنگی و نظارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مرکز استان‌ها و با بودجه همان نهاد متولی بنای تاریخی مرمت قرار شوند. روشن‌تر آنکه سازمان اوقاف و اُمور خیریه که متولی مسجد وکیل شیراز است باید هزینه‌های مرمت و اِستحکام‌بخشی آن را بر دوش گرفته و فراهم کند و با نظارت مستقیم اداره میراث فرهنگی و زیر نظر کارشناسان مربوطه و هرچه زودتر و فوری و در همین تابستان، کارهای مرمتی را در مسجد وکیل آغاز کند. همچنین اداره میراث فرهنگی باید پیگیری‌های مربوطه را انجام داده و برای حفاظت و نگهداری بهتر مسجد وکیل از هیچ کوششی دریغ نکند.

این پژوهشگر میراث فرهنگی سپس با اشاره به جایگاه و اهمیت مسجد وکیل، بیان کرد: مسجد تاریخی وکیل را باید بی‌گمان چشم و چراغ شیراز و سرزمین فارس و جنوب کشور به شمار آورد که آبروی فرهنگی و پشتوانه و اِعتبار هنر و فرهنگ مردم شیراز به شمار می‌آید و در سراسر کشور دارای اَرج و احترام بوده و شناخته شده است و هرکسی به شیراز سفر می‌کند از این بنای چشم‌نواز دیدن خواهد کرد. همچنین مسجد وکیل سه دورۀ تاریخی را به خود دیده است. به بیانی روشن‌تر، پایه و اساس مسجد در دورۀ صفویه شکل گرفته است؛ زیرا در این دوره، مکان کنونی میدان شاه نامیده می‌شد و کاشی‌نبشته‌ای (کتیبه) هم در کنار محراب مسجد وجود دارد که سال ۱۰۴۳ مَهی (قمری) یعنی دورۀ صفویه را یادآوری می‌کند. پس از آن در دورۀ کریم‌خان زند مسجد ساخته و کامل می‌شود و کاشی‌های هفت‌رنگ آن نیز در دورۀ قاجاریه که نبشته‌های (کتیبه) فراوانی را به عنوان سند داریم، به بنا اَفزوده می‌شود. از سویی، مسجد وکیل در کنار بازار و گرمابه وکیل جای دارد و کمی آن سوتر باغ موزۀ فارس و اَرگ کریمخانی را داریم که مجموعۀ اَرزشمند زندیه را شکل می‌دهد و در صف اِنتظار یا موقت سازمان جهانی یونسکو قرار دارد و تنها سدِ راه ثبت جهانی مجموعۀ زندیه، هتل آسمان در خیابان رودکی است که چندین سال به حال خود رها شده و بلاتکلیف مانده است.

مسجد وکیل یا مسجد جامع وکیل شیراز ۹۵۷۸ مترمربع مساحت، ۵۷۸۷ مترمربع زیر بنا، ۱۲۰ متر درازا (طول) و ۸۰ متر پهنا دارد. ورودی مسجد در گوشۀ شمالی جای گرفته است. این بنا در ۱۸ تیرماه ۱۳۱۱ خورشیدی با شمارۀ ۱۸۲ به ثبت ملی رسیده است.