التهاب جدید در راه بورس است؟

هرچند در بورس‌های بزرگ دنیا ارائه پیش‌بینی سود شرکت‌ها منسوخ‌شده، اما اکنون سیاست‌گذار بورس به دنبال احیای قوانین زائد معاملاتی است. قوانینی که بازار سهام ایران را از چارچوب‌های بین‌المللی دور می‌کند و تا حدودی دادوستد‌های بورس‌بازان را وارد التهاب جدید خواهد کرد.

بازگشت به عقب پوچ

این در حالی است که در شرایط فعلی نیز با وجود برداشته شدن الزام انتشار پیش‌بینی سود، هرگونه خلأ درخصوص نبود یک اطلاعات اضافی توسط گروه‌های تحلیلی و تحت عنوان اجماع تحلیلگران پر شده است و عموما در بازه‌های زمانی مشخص اطلاعات مربوط به سود آینده شرکت‌ها در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد که هم قابل اتکا‌تر بوده و هم به دلیل نبود ذی نفعان در بررسی وضعیت شرکت‌ها مورد سوء ظن قرار نمی‌گیرد. از این رو شاید بهتر باشد به جای برگشت به عقب سیاستگذار تمام توان خود را در جهت بهبود عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبد‌گردانی و مشاوران سرمایه‌گذاری با توجه به ورود حجم عظیم نقدینگی و البته گسترش ابزارهای معاملاتی بگذارد. شرکت‌هایی که از متخصصان و تحلیلگران حرفه‌ای برخوردارند اما پشتوانه حمایتی چندانی از سوی سازمان بورس در راستای ارائه عملکرد تحلیلی با توجه به تعمیق معاملات بازار سهام ندارند. اما در صورت تقویت می‌تواند اطلاعات مورد نیاز بازار را بدون ذی‌نفع بودن در اختیار معامله‌گر قرار دهند.

نباید فراموش کرد که بازار سرمایه فعلی فضایی برای آزمون و خطا نیست، تصمیمات اتخاذ شده در این بازار با توجه به حضور ۵۰ میلیون نفر سهامدار به مثابه تصمیمات ملی است. گستراندن فضای غیب‌گویی شرکت‌ها با ارائه EPS‌هایی که در اغلب مواقع محقق نمی‌شوند یا با انحرافات قابل تاملی همراهند، احتمالا پیامد مثبت در بر نخواهد داشت و معامله‌گران را بین دو راهی تحلیل و رقم وسوسه برانگیز EPS خیالی قرار می‌دهد. هر چند استدلال سیاست‌گذار از بازگشت EPS افزایش شفافیت و نقدشوندگی در بازار باشد، اما در سال ۱۳۹۶ هم با چنین استدلالی اقدام به ممنوعیت ارائه EPS در بازار سرمایه شد.

دخالت سازمان بورس در فعالیت تحلیلگران و اتکای بخشی از سرمایه‌گذاران به اطلاعات شرکت‌ها می‌تواند طی مرور زمان تیشه بر ریشه نهاد‌های مالی بزند. نهاد‌های مالی که تحت مجوز سازمان بورس وظیفه تحلیل و ارائه خدمات اینچنینی را بر دوش دارند اکنون در صورت تصویب این دستورالعمل رسما تضعیف خواهند شد. فضا برای جولان اطلاعات غیر شفاف و گاهی غیر واقعی باز و مقصر عدم تحقق سود‌های پیش‌بینی شده نیز تحریم و تورم موجود در جامعه از سوی شرکت‌ها اعلام خواهد شد. در این شرایط رفته رفته سرمایه‌گذاران از طریق تحلیلگران اقدام به استخراج سود نمی‌کنند و در یک بازگشت به عقب تمام عیار فضای تحلیل و تحلیلگری در معاملات بازار خدشه‌ای جدی بر می‌دارد. همزمان کانال‌‌های تلگرامی به مراجعی تبدیل می‌شوند که سیگنال‌‌های غلط آنها جامعه سهامداری را متضرر خواهد کرد. در چنین وضعیتی دو شرکت با مفروضات یکسان، یکی پیش‌بینی خوشبینانه و دیگری محتاطانه‌ای به معامله‌گران بازار سهام ارائه می‌دهد در حالی که در واقعیت سود‌های احتمالا خیلی نزدیکی به یکدیگر دارند. حد و مرزی وجود ندارد و پرسش‌گری در این خصوص نیز راه به جایی نخواهد برد. در این میان برخی معتقدند با وجود انحراف سودهای پیش‌بینی شده، اما با گذشت یک دوره زمانی میزان صداقت و درستی مدیران در گزارش‌دهی عملکرد شرکت‌ها برای سهامداران آشکار می‌‌شد و معامله‌گر می‌دانست مدیران یک شرکت با چه دیدگاهی سود آتی خود را تخمین زده‌اند. این افراد با این برداشت موافق بازگشت EPS به معاملات سهام هستند. برداشتی کاملا غلط که به هیچ عنوان توجیه‌کننده بازگشت به عقب نیست و وجود اطلاعات نادرست دردی از بازار سهام و سهامداران دوا نمی‌کند.

نبود الزام در بازار‌های جهانی

سعید اسلامی بیدگلی عضو شورای‌عالی بورس به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: یکی از دلایل صعود و نزول بازار سهام نبود اطلاعات جدی است. سازمان بورس با این استدلال که انحرافات EPS‌های اعلامی بسیار زیاد است الزامات ارائه پیش‌بینی سود شرکت‌ها را حذف کرد. سازمان بر این باور بود که به واسطه EPS‌ دستکاری قیمت صورت می‌گیرد. به اعتقاد این کارشناس بازار سرمایه در بازار‌های جهانی و کشور‌‌های توسعه یافته الزامی برای EPS وجود ندارد. درحال‌حاضر تقاضا از سوی فعالان بازار سهام مبنی بر بازگرداندن EPS از سازمان بورس زیاد است. در جلساتی که با حضور رئیس سازمان بورس برگزار شد مدیران بازار سرمایه بر این مهم تاکید کردند.

پیش‌بینی سودی که قابل اتکا نیست

شروین شهریاری، کارشناس بازار سرمایه معتقد است: عمده مشارکت‌کنندگان بازار سهام سرمایه‌گذاران خرد هستند و غالبا در گروه سهامداران تازه وارد جای دارند. این افراد آشنایی چندانی با تحلیل سودآوری شرکت‌ها ندارند. از این رو در صورت بازگشت EPS به جریان معاملاتی می‌توانند علاوه بر ارزیابی دقیق‌ از وضعیت سهام خود، به سمت خرید سهام ارزنده و عدم فروش هیجانی نیز متمایل شوند. با این حال تجربه‌ای در سطح دنیا مبنی بر اینکه شرکت‌ها به‌صورت رسمی ملزم به ارائه پیش‌بینی‌های آتی نمی‌شوند نیز وجود دارد.

 به دلیل سوابق سوء استفاده شرکت‌ها، ارائه اطلاعات غلط و قیمت‌سازی سهام در غرب قانون‌گذار ضرورتی برای ارائه EPS‌ در قانون اعمال نکرده است. او افزود: تعداد متغیر‌های موثر بر عملکرد شرکت‌ها به حدی زیاد است که هر گونه پیش‌بینی با در نظر گرفتن بی‌نهایت مفروضات و انتخاب تعدادی مشخص از آن در راستای ارائه EPS، یقینا روندی تصادفی در اعلام رقم درست خواهد بود. به دلیل تعدد و نوسان شدید متغیر‌ها در ایران اساسا ارائه هر نوع پیش‌بینی سودی قابل اتکا نیست و در طول زمان، EPS اعلامی باید بار‌ها دستخوش تغییر شود. این در حالی است که در گذشته هم معامله‌گران بازار سهام با مشکلات اینچنینی مواجه بودند به‌طوری که هر ۳ ماه یک‌بار در پی تعدیلات سود، نماد‌های معاملاتی نیز متوقف می‌شدند. تعدیلات بزرگ سود، ارقام اعلامی گذشته را در واقع زیر سوال می‌برد و به‌طور کلی نوسانات شدید و غیر ضروری در قیمت سهام ایجاد می‌کرد.به اعتقاد شهریاری برای داشتن بازاری حرفه‌ای و مبتنی بر تخصص باید بازگشت به عقب را فراموش کنیم. ایجاد فضا برای پیش‌بینی و ارزیابی تحلیلگران از وضعیت سود شرکت‌ها از نکات با اهمیت به شمار می‌رود. سرمایه‌گذارانی که توانایی تحلیل ندارند نیز باید از خدمات نهاد‌هایی که از قدرت تحلیل و ارزیابی بهتری بهره‌مند هستند، استفاده کنند.

اشتباه بزرگ EPS

حسام حسینی کارشناس بازار سهام درباره هدف سیاست‌گذار بورس از بازگرداندن احتمالی EPS به جریان معاملاتی بازار سرمایه گفت: هدف سیاست‌گذار دعوت سرمایه‌گذارانی است که دانش کافی از بازار سرمایه ندارند و بعضا از سود شرکت‌ها نیز سر در نمی‌آورند، به این ترتیب از ابتدا سود شرکت‌ها در معرض دید سهامداران قرار می‌گیرد تا مردم از خرید سهام با P/ E بالا دوری کنند. اشتباه بزرگ دعوت از سرمایه‌گذارانی است که توانایی خواندن صورت‌های مالی و بررسی سود شرکت‌ها در بورس را ندارند. اکنون برای رفع این اشتباه نباید اشتباه بزرگ‌تر (بازگرداندن EPS) را انجام داد. او افزود: موضوع EPS ‌در بورس کشور‌های پیشرفته منسوخ شده است و تحلیلگران به درستی اقدام به تحلیل سهام صنایع و شرکت‌ها می‌کنند. اعلام پیش‌بینی سود از سوی شرکت معایب زیادی دارد، ممکن است شرکت‌ بر اساس علایق و سلیقه خود اقدام به بستن بودجه‌ کند، بنابراین بازگشت EPS ‌مثبت ارزیابی نمی‌شود. به اعتقاد این تحلیلگر بازار سرمایه بازگرداندن EPS‌ اتفاق خوشایندی در بازار سرمایه نیست. در حقیقت اعلام بودجه‌ای غیر واقع‌بینانه به بازار سرمایه پیامد‌های مطلوبی برای جامعه سهامداری کشور نخواهد داشت. حرکت شرکت‌ها به سمت مفروضات غیر واقعی، ارائه پیش‌بینی سود با احتیاط فراوان و مواردی از این قبیل یقینا سیگنال اشتباهی خواهد بود که از سوی سیاست‌گذار به مردم منتقل می‌شود.

واقعیت یا مطلوبیت؟

ایمان مقدسیان تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» عنوان کرد: برخی از فعالان خواهان بازگشت EPS به جریان معاملاتی بازار سهام هستند.‌ زمانی که شرکت‌ها اقدام به ارائه پیش‌بینی سود می‌کردند بعضا EPS‌های اعلامی با انحرافات همراه می‌شد. او افزود: حذف الزامات ارائه پیش‌بینی سود شرکت‌ها با این استدلال که شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه فعال هستند و این شرکت‌ها در واقع وظیفه تحلیل سود‌ صنایع و شرکت‌های بورسی را بر عهده دارند، صورت گرفت. بر این اساس خلأ تحلیلی بازار سهام با استفاده از ظرفیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری به نوعی پر می‌شد. به اعتقاد این تحلیلگر بازار سرمایه از زمانی که قانون EPS حذف شد تاکنون تعداد کد‌‌های معاملاتی فعال در بورس چند برابر شده است. در این میان نهاد‌های مالی نیز نتوانستند این خلأ را پر کنند. مقدسیان بر این باور است، متاسفانه ورود به بورس از طریق نهاد‌های مالی اجباری نشده یا مشوقی برای آن در نظر گرفته نشده است. در صورتی که سرمایه‌گذاری غیر مستقیم ترویج داده می‌شد یا شرایط به گونه‌ای فراهم بود که چند میلیون نفر سرمایه‌گذاران حقیقی که به تازگی وارد بازار شدند با استفاده از برخی مشوق‌ها از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد چرخه معاملات بازار می‌شدند، ‌اکنون چندان لزومی برای بازگشت EPS وجود نداشت. او افزود: در فضای معاملاتی بازار سرمایه نتوانستیم بستری را فراهم کنیم که افراد اقدام به سرمایه‌گذاری غیر مستقیم کنند یا خلأ تحلیلی بازار را نها‌د‌‌های تحلیلی پوشش دهند به‌طوری که شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در این زمینه به‌عنوان مرجع اعلام شوند. به گفته این تحلیلگر بازار سرمایه اکنون باید واقعیات را مورد بررسی قرار داد، نه چیزی که مطلوب است. ورود سرمایه‌گذاران از طریق مشاوران سرمایه‌گذاری به بازار سهام مطلوب خواهد بود اما واقعیت این است که سهامداران از طریق کانال‌های تلگرامی وارد بازار می‌شوند. بر این اساس اعلام پیش‌بینی سود شرکت‌ها در چنین فضایی چندان اتفاق ناخوشایندی نیست. هر چند ممکن است برخی از شرکت‌ها در شرایط تورمی EPS‌ محافظه‌کارانه و متهورانه اعلام کنند اما ارائه پیش‌بینی سود شرکت‌ها با واقعیات تفاوت و انحرافات قابل توجهی خواهد داشت. ارائه EPS می‌تواند تا حدودی عملکرد شرکت‌ها‌ را نمایان کند.