سرمایه گرانبهای ایران که دود شد !

در حالی‌که کشورهای پیشرو در حوزه انرژی مانند عربستان، از گازهای همراه نفت برای تغذیه پتروشیمی‌های سودآور استفاده می‌کنند، ایران بخش قابل توجهی از این سرمایه را با مشعل‌سوزی از بین می‌برد.

طبق گزارش جدید بانک جهانی، ایران با سوزاندن حدود ۲۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال، سهمی ۱۵ درصدی از کل فلرینگ جهانی دارد و پس از روسیه، در جایگاه دوم بیشترین میزان مشعل‌سوزی جهان ایستاده است؛ آن هم در شرایطی که میزان تولید نفت ایران به‌مراتب کمتر از روسیه است.

آمارها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۴، مجموع گازهای مشعل‌سوزی شده در جهان به حدود ۱۵۱ میلیارد متر مکعب رسیده که بالاترین رقم از سال ۲۰۰۷ تاکنون است. این حجم معادل تولید سالانه کشورهایی مانند امارات یا نروژ است و ارزش آن حدود ۶۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود. گازی که می‌توانست منبع درآمد باشد، در بسیاری کشورها از جمله ایران در هوا رها شده است.

پیامدهای زیست‌محیطی این اتلاف نیز نگران‌کننده است. تنها در همین سال، حدود ۳۸۹ میلیون تن دی‌اکسیدکربن و ۴۶ میلیون تن متان از طریق فلرینگ وارد جو شده و تاثیری معادل گرمایش یک کشور صنعتی مانند فرانسه ایجاد کرده است.

۹ کشور ازجمله روسیه، ایران، عراق، آمریکا و ونزوئلا در مجموع مسئول بیش از ۷۵ درصد از فلرینگ جهانی هستند، در حالی‌که کمتر از نیمی از تولید نفت جهان را در اختیار دارند. این نشان می‌دهد که مشکل، صرفا تولید بالا نیست، بلکه مدیریت ناکارآمد منابع است.

در ایران، مشعل‌سوزی به یکی از معضلات قدیمی صنعت نفت تبدیل شده؛ معضلی که نه تنها تهدیدی جدی برای محیط‌زیست و سلامت عمومی است، بلکه هر ساله میلیاردها دلار از ظرفیت اقتصادی کشور را نیز نابود می‌کند. چالش‌هایی مانند تحریم، کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و ناکارآمدی مدیریتی، مسیر اصلاح این وضعیت را دشوار کرده‌اند.

در استان‌های نفت‌خیز چون خوزستان، بوشهر و هرمزگان، شعله‌های مشعل‌سوزی در نزدیکی مناطق مسکونی همچنان روشن‌اند. شهرهایی مانند ماهشهر، اهواز، خارک، عسلویه و لاوان به‌طور مداوم در معرض آلودگی گازهای ناشی از فلرینگ قرار دارند. پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه، در بسیاری موارد به‌دلیل مشکلات مالی یا ضعف مدیریتی سال‌هاست در مرحله توقف یا رکود باقی مانده‌اند.

این در حالی‌ است که فشار نهادهای بین‌المللی برای توقف کامل فلرینگ تا سال ۲۰۳۰ افزایش یافته است. بانک جهانی به کشورها توصیه کرده با سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌های جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و فرآورش گاز، این روند خسارت‌بار را متوقف کنند. در ایران نیز عبور از این بحران تنها با تصمیم‌گیری شفاف، پاسخ‌گویی نهادها و اراده سیاسی واقعی ممکن خواهد بود نه با وعده‌های تکراری.