چرا جای پارک و پارکینگ طبقاتی در پایتخت معضل است؟

در کنار دو معضل آلودگی هوا و ترافیک می تواند کمبود جای پارک خودروها را به عنوان سومین معضل همه گیر در حوزه مدیریت ترافیک به حساب آورد. اینکه خیابان ها و معابر شهر تهران تبدیل به یک پارکینگ بزرگ شده است، دلایل متعدی دارد که در سیاست گذاری های دولت در حوزه شمارهگذاری خودروها از یک سو و از سوی دیگر سیاست های شهرداری تهران در حوزه شهرسازی در خصوص تاکید به تامین جای پارک خودروها در ساخت و سازهای کوچک و بزرگ از یک سو و از سوی دیگر مشخص نبوده سیاست های مدیریتی معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران به عنوان یکی از متولیان این موضوع مربوط می شود.

گسترش نیوز: با این حال، با توجه به روشن بودن دلایل تاثیرگذار در این معضل هنوز پاسخ های قانع کننده ای به دو سوال اساسی از سوی مدیریت شهری داده نشده است: عدم مشارکت سرمایه گذاران در ساخت و راه اندازی پارکینگ های طبقاتی و بررسی موفقیت یا عدم موفقیت اجرای طرح پارکینگ های مکانیزه دو موضوعی است که باید یک بار دیگر مورد بازنگری شهرداری تهران قرار گیرد.

آمار دقیقی از تعداد پارکینگ های فعال در شهر تهران در دست نیست. آماری که نشان دهد درطول دو دهه اخیر برای رفع مشکل جای پارک درشهر تهران مدیریت شهری چه کارنامه قابل قبولی دارد. آمارهای موجود نشان می دهد که هم‌اکنون ۶ پارکینگ مکانیزه و حدود ۳۰ پارکینگ طبقاتی شهرداری تهران تحت مدیریت سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران قرار داد.

اما تعداد زیادی ازپارکینگ های ایجاد شده در دو نوع مکانیزه و یا طبقاتی تحت مدیریت مناطق ۲۲ گانه شهر تهران قرار دارد که طبق سیاست هایی که شهرداران اتخاذ می کنند، با همکاری پیمانکار خصوصی اداره می شود.

از سوی دیگر آنطور که رئیس اتحادیه دارندگان تعمیرگاه و اتو سرویس و توقفگاه و پارکینگ های تهران عنوان می کند، در شهری به وسعت تهران تنها ۱۰۰ پارکینگ خصوصی با مشارکت سرمایه گذاران راه اندازی شده است.

اکنون به این سوال می رسیم که با توجه به نیازی که شهر تهران به ایجاد پارکینگ دارد، چرا میزان مشارکت بخش خصوصی در این زمینه کم است؟

بخش از پاسخ این سوال را می توان در صحبت های علی رأسی رئیس اتحادیه پارکینگ های تهران پیدا کرد. وی بر این باور است که شرایط سرمایه گذاری در این زمینه در تهران به گونه ای است که هیچ سرمایه گذاری رغبت به مشارکت با شهرداری تهران برای ساخت و بهره برداری پارکینگ های طبقاتی و یا مکانیزه ندارد!

بررسی ها نشان می دهد با توجه به سیاست های تشویقی ای که درطول یک دهه اخیرشهرداری تهران با هدف مشارکت بخش خصوصی در توسعه و ایجاد پارکینگ های عمومی در دستورکار خود قرار داده است، اما به روز نبود تعرفه استفاده از این فضاها باعث شده تا در حساب و کتاب سرمایه گذاران بازگشت چنین سرمایه گذاری ای به حداقل 50 سال زمان نیاز داشته باشد.

موضوعی که علی رأسی نیز به آن اشاره کرد و یاد آورشد: تعرفه‌ای که برای پارکینگ‌ها در نظر گرفته شده، از سال 1394 تاکنون تغییری نکرده است از سوی دیگر این تعرفه منطقی نبوده و هیچ پارکینگی نمی‌تواند با هزینه سه هزار تومانی امورات خود را بچرخاند، در چنین شرایطی واحدها مجبور به تخلف شده و قیمت‌هایی متفاوت را به ناچار اعمال می‌کنند.

هر چند مصوباتی ازگذشته در شهرداری تهران وجود دارد که چنانچه اگر افراد ملک خود را در حوزه‌هایی مانند سینما، پمپ بنزین، حمام عمومی و یا پارکینگ مورد استفاده قرار دهند، بعدها برای تغییر کاربری آن لازم است رقمی بسیار بالا را به عنوان هزینه تغییر کاربری پرداخت کنند. در چنین شرایطی اگر همچنان فردی حاضر باشد ملک خود را به پارکینگ اختصاص دهد، می توان گفت که تا همین حد نیز اتفاق خوبی روی داده است تا واقعیت این است که سال‌هاست کسی برای دریافت جوازهای راه‌اندازی پارکینگ اقدام نمی‌کند.

برآوردهای رئیس اتحادیه دارندگان تعمیرگاه و اتو سرویس و توقفگاه و پارکینگ های تهران نشان می دهد، شهرداری به عنوان نهادی که متولی ساخت پارکینگ در شهر به شمار می‌رود، معلوم نیست طی این سال‌ها چه تعداد پارکینگ ایجاد کرده اما به هر حال همه می‌دانیم که تعداد پارکینگ‌ها در شهری مانند تهران به هیچ عنوان جوابگوی نیاز مردم و تعداد اتومبیل‌هایی که در شهر وجود دارد، نیست.

از سوی دیگر؛ شهرداری حتی برای گرفتن عوارضی مانند پسماند نیز از پارکینگ‌ها هزینه دریافت می‌کند در حالی که واقعا شاید این واحدها چنین استفاده‌ای نداشته‌اند بر همین اساس در مجموع شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که پارکینگ‌داران مجبور می‌شوند به جای هزینه سه هزار تومانی رقمی حدود ۱۰ هزار تومان را مطالبه کنند اما در شرایطی که قیمت‌گذاری منطقی نباشد واقعا چگونه می‌توان جلوی این موضوع را گرفت؟! آیا اصلا می‌توان یک ملک با متراژ هزار تا دو هزار متر را صرف ساخت پارکینگ کرد و برای هر ماشین شبانه‌روزی ۳ هزار تومان دریافت کرد؟!

این در حالی است که در جایی مانند فرودگاه مهرآباد برای یک روز نگهداری ماشین در فرودگاه هزینه‌ای معادل ۲۵۰۰۰ تومان دریافت می‌کند و توجیه برای دریافت چنین مبلغ بالایی آن است که با این هزینه برای مردم مقرون به صرفه نخواهد بود که خودرو خود را در پارکینگ بگذارند و به همین دلیل از آوردن خودرو صرف نظر می‌کنند با این وجود پارکینگ‌های درون شهر موظفند هزینه‌ای بین سه تا چهار هزار و ۵۰۰ تومان دریافت کنند که واقعا این قیمت منطقی نیست.

رأسی اعتقاد دارد؛ اکنون قیمت یک شبانه‌روز نگهداری ماشین در یک پارکینگ مسقف ۴۰۰۰ تومان ،غیر مسقف 3500 تومان و پارکینگی که در محدوده طرح تر افیک باشد حدود ۴۵۰۰ تومان تعریف شده است. ما انتظار داریم که این تعرفه واقعی شده و به 10 هزار تومان برسد اما زمانی که پیشنهاد خود را به اتاق اصناف می‌بریم این هزینه تا ۸۰۰۰ تومان کاهش پیدا می‌کند و زمانی که پیشنهاد ۸۰۰۰ تومان به وزارت صنعت و معدن می‌رسد، ۶۰۰۰ تومان شده و وقتی به سازمان حمایت از مصرف‌کننده ارجاع می‌شود، در نهایت ۳۰۰۰ تومان اعلام می‌شود. در چنین شرایطی واقعا چگونه می‌توان از واحدهای مختلف صنف انتظار داشت که ملک و سرمایه خود را در این راه صرف کر ده و حتی هزینه‌های ابتدایی خود را هم نتوانند از طریق کارشان جبران کنند؟!

آیا پارکینگ های مکانیزه یک طرح شکست خورده در تهران است؟

از دوره گذشته مدیریت شهری بود که پای پارکینگ های مکانیزه به شهر تهران باز شد. در آن زمان بررسی مدیران حوزه حمل و نقل و ترافیک نشان می داد، راه اندازی پارکینگ های مکانیزه در شهرهایی مانند سئول و یا توکیو و یا سنگاپور دراین شهرهای بزرگ به دلیل کمبود فضا برای پارک خودروها بهترین روشی بود که مدیران شهری برای حل معضل جای پارک استفاده کرده بودند.

در آن زمان نیز معضل جای پارک در شهر تهران به یک معضل بزرگ مدیریت شهری تبدیل شده بود به همین دلیل راه اندازی پارکینگ مکانیزه ایرانشهر نخستین گامی بود که در دوره گذشته برای ورود این قبیل پارکینگ ها در تهران راه اندازی شد.

اما بعد از چند سال پارکینگ مکانیزه ایرانشهر نیز به دلیل مشکلاتی که در تعمیر و نگهداری آن پیدا کرد، به یک معضل بزرگ برای مدیریت شهری در اواخر دوره گذشته تبدیل شد.

البته داستان راه اندازی پارکینگ های مکانیزه تنها به این موضوع ختم نشد. ورود پارکینگ های چرخ و فلکی در مناطقی که با محدودیت فضا برای ایجاد پارکینگ روبه رو بودند، گام بعدی ای بودکه با مشارکت شهرداری و بخش خصوصی برداشته شد.

البته همین پارکینگ های چرخ و فلکی نیز به دلیل مشکلی که در نگهداری از تجهیزات آن وجود داشت؛ باعث بروز حوادث ناگواری مانند واژگون شدن خودروها از روی صفحه های گردان آن در شهر تهران شد.

اکنون این سوال همچنان مطرح است که آیا اجرای طرح پارکینگ های مکانیزه یک طرح شکست خورده در تهران است؟

رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران در این باره گفت: اگر بخواهیم به طور مشخص در مورد پارکینگ های مکانیزه به خصوص ایرانشهر صحبت کنیم می توان گفت که این گونه پروژه ها تا الان در تهران موفق نبوده است.

محمد علیخانی ادامه داد: اولین پارکینگ هایی که اینگونه احداث شد مربوط به دهه هفتاد است و کنار سازمان ترافیک قدیم احداث شد؛ دیگری نیز سر خیابان فاطمی بود که بعد از مدتی به بیلبورد تبلیغاتی مبدل گشت.

هم‌اکنون این دو پارکینگی که نام بردیم جمع شده و یا هم‌اکنون به عنوان بیلبورد استفاده می شود اما در اواخر دهه هشتاد دوباره ساخت پارکینگ مکانیزه شروع شد که متاسفانه آن هم موفق نبود.

وی تاکید کرد: تصور می کنم اگر از همان فضای زمین استفاده و هزینه نمی شد کارایی اش بیشتر بود. این پارکینگ ها برای داخل سازمان ها و... که فضای پارک ندارند مناسب است اما وقتی عمومی می شود باید ورود و خروج سهل باشد.

پارکینگی که بخواهید برای ورود و خروج هر یک، نیم ساعت الاف شوید عموما استقبال نخواهد شد و بعضا با مشکلات فنی مواجه می شوند زیرا اشخاص برای خارج کردن خودرو گیر می کنند و به همین دلیل استقبال زیادی از این پارکینگ ها نمی شود.

برخی از کارشناسان بر این باورند؛ با توجه به محدودیت فضای پارک در حاشیه خیابان‌ها و کمبود پارکینگ‌های عمومی، مدیریت شهری تهران مدتی است راه‌اندازی پارکینگ‌های چرخ و فلکی و مکانیزه در برخی نقاط به‌ویژه نقاط پرترافیک و مرکزی شهر را یکی از برنامه‌های خود اعلام کرده است اما متخصصان برنامه‌ریزی شهری چندان موافق راه‌اندازی این پارکینگ‌ها نیستند و برخی از آنها تجربه احداث این پارکینگ‌ها در ایران را ناموفق می‌دانند.

هدف از راه‌اندازی پارکینگ‌های مکانیزه، استفاده حداکثری از فضای موجود است. به همین دلیل در برخی مناطق که فضای کافی برای احداث پارکینگ وجود ندارد و متراژ پایینی دارند، می‌توان از پارکینگ مکانیزه استفاده کرد. پارکینگ‌ها به انواع مکانیزه، نیمه‌مکانیزه و غیرمکانیزه تقسیم می‌شوند و پارکینگ‌های چرخ و فلکی ایران، جزو پارکینگ‌های نیمه‌مکانیزه هستند.

اما باید به این مساله تاکید دارند در ایران هنوز شاهد توسعه پارکینگ‌های تمام مکانیزه نیستیم و تنها یک پارکینگ تمام‌مکانیزه در تهران وجود دارد که همه استانداردهای این نوع پارکینگ‌ها را دارد که این پارکینگ با همکاری و مشاوره ژاپنی‌ها در ایران راه‌اندازی شده است.

این درحالی است که سایر پارکینگ‌های مکانیزه در واقع نیمه‌مکانیزه هستند که پارکینگ‌های چرخ و فلکی موجود هم جزو آنها محسوب می‌شوند زیرا استانداردهای لازم را ندارند و اصول مهندسی طراحی و ایمنی در آنها رعایت نشده است.

بررسی ها نشان می دهد، پارکینگ‌های چرخ و فلکی و مکانیزه ظرفیت چندان بالایی ندارند و حداکثر می‌توانند جای پارک ۲۰۰ خودرو را تامین کنند. در جایی که خیابان‌ها ظرفیت بالایی برای خودروها دارند این بدان معناست که تقاضا برای پارک خودرو بالا است بنابراین در این مکان‌ها پارکینگ مکانیزه نمی‌تواند جوابگوی نیاز بالا باشد زیرا ظرفیت چندان بالایی برای پارک خودروها ندارد.

به نظر می‌رسد طرح راه‌اندازی پارکینگ‌های مکانیزه در ایران توفیقی نداشته زیرا به‌دلیل گران بودن این پارکینگ‌ها، بخش خصوصی تمایلی به راه‌اندازی آن نداشته است از سوی دیگر اگر شهرداری‌ها بخواهند احداث این پارکینگ‌ها را به عهده بگیرند، با تشویق استفاده از خودروهای شخصی هزینه‌هایی را به شهر تحمیل می‌کنند.

برخی کارشناسان به این مساله تاکید دارند؛ اگر مدیریت شهری قصد ساختن پارکینگ داشته باشد این نوع پارکینگ نمی‌تواند در اولویت باشد زیرا کشش لازم را ندارد. از سوی دیگر هزینه احداث پارکینگ مکانیزه بسیار بالا و این نوع پارکینگ بسیارگران است زیرا تجهیزات ایمنی بالایی لازم داشته و به‌طور مداوم نیاز به رسیدگی و سرکشی دارد، بنابراین این پارکینگ‌ها به صرفه نیستند.

هم‌اکنون پارکینگ تمام مکانیزه ایران متعلق به شهرداری تهران است و یارانه بسیاری برای آن پرداخت می‌شود اما بازهم هزینه استفاده و نگهداری از آن بسیار بالاست. همچنین وقوع برخی حوادث در پارکینگ‌های مکانیزه ایران نیز از توفیق این نوع پارکینگ‌ها کاسته است.

به نظر می رسد مرزهای محدوده‌های ترافیکی می‌توانند مکان‌های مناسبی برای راه‌اندازی پارکینگ‌های مکانیزه باشند. این مرزها مکان‌هایی هستند که راننده خودرو از مسیرهای دور که دسترسی به حمل‌ونقل عمومی نداشته می‌آید و خودرو را در جایی که حمل‌ونقل عمومی موجود است، پارک و از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کند.

در واقع در این پایانه‌ها بهتر است پارک‌سوارهایی با ظرفیت بسیار بالای پارک خودروها احداث شود. این شرایطی است که پارکینگ‌های مکانیزه به هیچ عنوان از پس آن برنمی‌آیند.

پارکینگ‌های نیمه‌مکانیزه که در ایران استفاده می‌شوند بیشتر پارکینگ‌های بی‌کیفیتی هستند که به طور معمول آنها از چین وارد می‌شود. در شهری مانند تهران که ساخت‌وسازهای فراوان با کاربری‌های مختلف در آن انجام می‌شود، چنانچه از نظر برنامه‌ریزی حمل‌ونقل نیاز به پارکینگ احساس شود بهتر است فضای پارک درون سازه دیده شود و اینکه بخواهیم از فضاهای فعلی برای ساخت پارکینگ استفاده کنیم اقدام نامطلوبی است.

عدم جذب بودجه ۵۵ میلیارد تومانی شورای شهر برای ساخت پارکینگ های محله ای

با توجه به اینکه پارکینگ خط قرمز مدیریت شهری است اما به نظر می رسد که در موضوع نوسازی بافت های فرسوده نیز نتوانسته به این معضل خود توجه ویژه داشته و راهکاری اصولی ای را اتخاذ کند.

زهرا نژاد بهرام، رئیس کمیته شهرسازی و معماری در این باره عنوان کرده است: به دنبال نوسازی بافت‌های فرسوده پلاک‌های ریزدانه‌ای که یک الی دو طبقه بوده‌اند، تبدیل به چهار الی پنج طبقه می‌شوند و نیاز پارکینگ نیز بالطبع افزایش می‌یابد. نبود پارکینگ در مناطق دارای بافت فرسوده مشکلات را چند برابر کرده است، متاسفانه نبود پارکینگ اتفاقات ناگوار اجتماعی را ایجاد کرده است و به همین دلیل شهرداری تهران تامین پارکینگ را جزو خط قرمزهای خود قرار داده است.

شورا در بودجه سال 97 مبلغ 55میلیارد تومان برای ساخت پارکینگ محله‌ای در نظر گرفت؛ اما تاکنون این رقم جذب نشده است، حتی سازمان نوسازی چهار نقطه را معرفی کرده و مناقصه برگزار شد؛ اما سرمایه‌گذاری برای ساخت پارکینگ محله‌ای جذب نشد.

سرمایه‌گذاران معتقدند شهرداری مبلغ کافی برای ساخت پارکینگ در نظر نگرفته و تامین هزینه‌های نگهداری و حق شارژ پارکینگ‌ها نیز پایین است.

هم‌اکنون برخی پیشنهاد داده اند که پارکینگ‌های مکانیزه در سطح شهر افزایش یابد؛ اما ایجاد و نگهداری از این پارکینگ‌ها گران است و برخی از کارشناسان نیز پیشنهاد دادند که پارکینگ‌های طبقاتی در سطح شهر ایجاد شود و در برخی از طبقات آن کاربری تجاری بدهیم تا هزینه‌ها جبران شود؛ اما این پیشنهادات در حال بررسی است.

هم‌اکنون حدود ۶۰۰۰ پارکینگ تعهدی در سطح مناطق باید ایجاد شود؛ اما هنوز مالکان به تعهدات خود عمل نکرده‌اند،‌ در گذشته 300 پارکینگ خصوصی در سطح شهر وجود داشت که حالا این تعداد به ۱۳۰ پارکینگ فعال رسیده و مابقی یا متروکه شده‌اند و یا مالکان به دنبال تغییر کاربری هستند؛ چراکه معتقدند هزینه‌ شارژ و نگهداری از پارکینگ‌ها کافی و به صرفه نیست.

رئیس کمیته شهرسازی شورای شهر تهران براین باور است که مدیریت شهری می‌تواند دو رویکرد را در حوزه پارکینگ سرلوحه کار خود قرار دهد.

یا باید رویکردمان در تامین پارکینگ در سطح شهر و خیابان‌های اصلی باشد و یا باید پارکینگ‌های بخش‌های دیگر همچون مسکونی و تجاری را فعال کنیم؛ اما از آنجایی که رویکردمان خودرو محور نیست و مدیریت شهری جدید بر پایه انسان محوری است، بنابراین تامین پارکینگ در حاشیه خیابان و مکان‌های عمومی در چارچوب و استراتژی مدیریت شهری نیست و به همین دلیل می‌توانیم با ایجاد پارکینگ‌های منطقه‌ای و یا اتکا به پارکینگ برج‌ها و مراکز خرید این مشکل را حل کنیم.

منبع: تیترشهر