فرصت طلایی برای اقتصاد ایران؛ اروپا در حق پزشکیان لطف کرد
در شرایطی که تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی همچنان بر اقتصاد ایران سایه انداخته، تمرکز بر ظرفیت‌های داخلی بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. تجربه سال‌های اخیر نشان داده که اتکا به منابع درونی، نیروی انسانی متخصص و تولید ملی می‌تواند نه‌تنها مانع فروپاشی اقتصادی شود، بلکه مسیر رشد و خودکفایی را هموار کند. ایران با برخورداری از منابع عظیم طبیعی، جایگاه ژئوپلیتیکی ویژه و نیروی کار تحصیل‌کرده، ظرفیت آن را دارد که با تکیه بر توان خود، ساختار اقتصادی مقاوم و مستقل‌تری را پایه‌گذاری کند.
تحریم‌ها اگرچه در کوتاه‌مدت فشارهایی سنگین بر بخش‌های تولید، انرژی، مالی و تجارت خارجی وارد کرده‌اند، اما از سوی دیگر فرصتی برای بازتعریف مسیر توسعه کشور به‌شمار می‌آیند.
وقتی دسترسی به منابع خارجی محدود می‌شود، خلاقیت، نوآوری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی به‌صورت طبیعی فعال می‌شود. در سال‌های اخیر، شرکت‌های دانش‌بنیان، صنایع بومی، و پروژه‌های بزرگ ملی در حوزه‌های نفت، گاز، پتروشیمی و حمل‌ونقل نمونه‌هایی از همین تاب‌آوری در برابر تحریم‌ها بوده‌اند.
با این حال، بهره‌گیری مؤثر از ظرفیت‌های داخلی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، حمایت هدفمند و مدیریت فساد و رانت است. توان داخلی تنها زمانی بالفعل می‌شود که اعتماد میان دولت، بخش خصوصی و جامعه برقرار باشد. سیاست‌گذاران باید مسیر فعالیت تولیدکنندگان داخلی را تسهیل کرده و با ارائه مشوق‌های واقعی، سرمایه‌های مردمی را به سمت تولید و نوآوری سوق دهند. شفافیت اقتصادی، ثبات قوانین و حمایت از کارآفرینان جوان از الزامات این مسیر است.
در نهایت، مقابله با تحریم‌ها نه در گرو انکار آن‌ها، بلکه در گرو تبدیل تهدید به فرصت است. هر چه تکیه بر ظرفیت‌های داخلی بیشتر شود، وابستگی به بیرون کاهش می‌یابد و ایران می‌تواند با قدرت بیشتری در عرصه جهانی ظاهر شود. تجربه نشان داده هرگاه کشور بر استعدادها و توان ملی خود تمرکز کرده، از دل بحران، پیشرفت زاده شده است؛ و این بار نیز می‌تواند چنین باشد، اگر عزم ملی و برنامه‌ریزی هوشمندانه در کنار هم قرار گیرند.
اتکا به توان داخلی؛ کلید عبور از فشارهای جهانی
فعال‌سازی مکانیزم ماشه اگرچه ممکن است چالش‌هایی ایجاد کند، اما فرصتی است برای بازنگری در راهبردهای اقتصادی، تقویت زیرساخت‌ها و افزایش تاب‌آوری ایران در برابر تحریم‌ها.
در ابتدای پاییز امسال فعال‌سازی مکانیزم ماشه توسط کشورهای اروپایی بار دیگر توجه‌ها را به اقتصاد ایران جلب کرده است. این مکانیزم، که در ماده ۳۷ برجام پیش‌بینی شده، با احیای قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت، مانند ۱۹۲۹ و ۱۸۰۳ محدودیت‌های جدیدی را در سطح جهانی علیه اقتصاد ایران اعمال کرده است.
با این حال، به دلیل شدت تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، بازگشت این تحریم‌های شورای امنیت تاکنون اثر اقتصادی ملموسی نداشته و بیشتر در سطح روانی نمود یافته است.
اسنپ بک یا همان مکانیزم ماشه می‌تواند محدودیت‌هایی چون لغو معافیت‌های بندر چابهار، کنترل مسیرهای دریایی و هوایی، و مشکلات تأمین سوخت کشتی‌ها و هواپیماها را به همراه داشته باشد. با این وجود، کارشناسان معتقدند شدت تحریم‌های کنونی باعث شده تأثیرات تحریم‌های جدید کمتر احساس شود.
اسنپ‌بک؛ فرصتی برای بازنگری و تقویت تاب‌آوری اقتصاد ایران
این وضعیت، اگرچه بیانگر ظرفیت بالای تاب‌آوری اقتصادی ایران است، اما بر ضرورت بازنگری در استراتژی‌های تجاری و زیرساختی تأکید دارد.
ایران در سال‌های گذشته تجربه ارزشمندی در مدیریت تحریم‌ها کسب کرده است. حفظ این تاب‌آوری نیازمند اقداماتی چون تنوع‌بخشی به مسیرهای تجاری، به‌روزرسانی زیرساخت‌های حمل‌ونقل و تقویت زنجیره تأمین جهانی است. در غیر این صورت، جایگاه ایران در کریدورهای بین‌المللی که هم‌اکنون نیز تحت فشار است، ممکن است تضعیف شود.
فعال‌سازی مکانیزم ماشه، هشداری برای تمرکز بر بهبود زیرساخت‌های اقتصادی و تجاری کشور است؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل دریایی، لجستیک و دسترسی به بازارهای جهانی. این شرایط می‌تواند فرصتی برای بازنگری در راهبردهای اقتصادی و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای باشد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های لجستیکی و تنوع‌بخشی به شرکای اقتصادی، مسیر حفظ جایگاه ایران در زنجیره تجارت جهانی را هموار می‌کند.
در نهایت، حمایت از فعالان واقعی بخش خصوصی در تجارت بین‌الملل و بهره‌گیری از تجربیات آنان می‌تواند نقش مهمی در تقویت بنیان‌های اقتصادی کشور ایفا کند.
