۲۰۳۰؛ برنامه رهایی از اقتصاد نفتی

آرامکو، شرکت نفت دولتی عربستان، هفته گذشته اعلام کرد که نخستین فاز از شهر جدید صنعتی انرژی این کشو تا ۴ سال دیگر تکمیل خواهد شد. این پروژه بزرگ که به نام «شهر انرژی عربستان» شناخته می‌شود، در راستای تلاش سعودی‌ها برای توسعه پایه‌های صنعتی این کشور است.

به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه صمت نوشت: دو هفته پیش نیز دولت عربستان تایید کرده بود که آرامکو در پی راه‌اندازی دو شرکت جدید است تا شهر انرژی توسعه پیدا کرده و عملیاتی شود. شورای وزیران عربستان که همان هیات دولت سعودی و ریاست آن با سلمان بن عبدالعزیر پادشاه عربستان است، روز ۱۱ ژوئیه (۲۰ تیر) تصویب کرد که اقدامات لازم برای تاسیس شهر انرژی انجام شده و ۵۰ کیلومتر از زمین‌های متعلق به آرامکو در منطقه شرقی عربستان به این کار اختصاص داده شود. این شورا تصویب کرد که یک شرکت برای مدیریت توسعه زیرساخت‌ها و تثبیت سرمایه‌های لازم شهر انرژی ایجاد شود. در این شورا همچنین تاسیس شرکتی دیگر برای عملیاتی کردن، مدیریت و نگهداری این شهر جدید صنعتی به تصویب رسید. شهر جدید انرژی در عربستان قرار است در مساحتی بیش از ۵۰ کیلومتر ساخته شود و فاز نخست آن که به‌طور تقریبی ۱۲ کیلومتر مربع از این شهر را تشکیل می‌دهد، در سال ۲۰۲۱ میلادی (۱۴۰۰-۱۳۹۹) به بهره‌برداری خواهد رسید. تصمیم برای ساخت شهر انرژی در عربستان از سال ۲۰۱۶ میلادی (۹۵-۹۴) گرفته شد. شهر انرژی درواقع بخشی از «چشم‌انداز ۲۰۳۰» عربستان است. این را خالد الفلیح، وزیر انرژی، صنعت و منابع معدنی عربستان سعودی به‌تازگی اعلام کرده است. «چشم‌انداز ۲۰۳۰» برنامه عربستانی‌ها با هدف رهایی از وابستگی شدید به اقتصاد نفتی است که سعودی‌ها به سرپرستی محمد بن عبدالعزیر، ولیعهد جوان این کشور در پی اجرایی کردن آن هستند. از اهداف راه‌اندازی شهر انرژی در عربستان جذب شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه انرژی و صنایع مرتبط با آن به منظور افزایش توان بومی این کشور در بخش انرژی و صنایع پتروشیمی به ۷۵ درصد است. برنامه دیگر سعودی‌ها افزایش دو برابری تولید گاز در این کشور است که به لطف کشف معادن و درنتیجه تولید شیل امکان‌پذیر خواهد شد. وزیر انرژی، صنایع و منابع معدنی عربستان همچنین گفت که آرامکو در انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری خواهد کرد تا این انرژی‌ها بتوانند مکمل تولید نفت در این کشور باشند. در همین راستا، عربستان به دنبال سرمایه‌گذاری بیش از ۵۰ میلیارد دلاری در انرژی باد و خورشید است. این کشور همچنین در حال برنامه‌ریزی‌های اولیه برای سرمایه‌گذاری در نخستین نیروگاه‌های انرژی هسته‌ای است. آقای فلیح دراین‌باره نیز در ابتدای سال میلادی جاری (اواخر دی ۹۵) از آروزی کشورش برای تبدیل شدن به یک قطب استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به جای قطب پتروشیمی گفته بود. عربستانی‌ها از نیمه سال ۲۰۱۴ میلادی (میانه ۹۳) که نرخ نفت با کاهش شدید روبه‌رو شد به تکاپو برای نجات اقتصاد کشورشان از وابستگی کامل به نفت افتادند و صد میلیارد دلار از دخایر ارزی خود هزینه کردند. از آنسو تغییرات اقلیمی نیز همزمان بر نگرانی اقتصادی سعودی‌ها افزود. به همین دلیل تلاش همه‌جانبه‌ای برای رهایی از این وضع از سوی دولت عربستان و با نقش پررنگ محمد بن سلمان، ولیعهد و پسر پادشاه عربستان کلید خورد. مهمترین دلیل تدوین چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان تنوع بخشیدن به اقتصاد کشور و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰، سعودی‌ها قصد دارند بخشی از شرکت بزرگ نفتی دولتی آرامکو را با عرضه سهام آن در بورس خصوصی کنند. هدف آنها از این کار، تشکیل بزرگترین صندوق ذخیره ارزی جهان به ارزش دو تریلیون دلار است. سعودی‌ها همچنین امیدوارند با خصوصی کردن بخشی از آرامکو به درآمد ۴۰۰ میلیارد دلاری برسند. بورس‌های نیویورک، لندن، توکیو و هنگ‌کنگ از بورس‌هایی هستند که تلاش می‌کنند نظر عربستانی را برای فهرست کردن آرامکو در بازار خود جلب کنند. اینطور به‌نظر می‌آید که توکیو گزینه‌ای جدی برای عرب‌هاست. مقامات عربستان در ماه‌های سپتامبر ۲۰۱۶ (شهریور و مهر ۹۵) و مارس ۲۰۱۷ (اسفند و فروردین ۹۶) دوبار از ژاپن دیدار کردند و به‌این‌ترتیب توکیو امیدوار شد بخشی از سهام آرامکو را در دست بگیرد. این شرکت قصد دارد سهام خود را در قراردادی که این شرکت را تا رقم ۲۰۰ تریلیون ین (۷۸/۱ تریلیون دلار) ارزش‌گذاری خواهد کرد، برای عرضه عمومی ارائه کند. عرضه اولیه سهام (IPO) آرامکو می‌تواند برای بورس توکیو بسیار کمک‌کننده باشد و این بورس را دوباره به روزهای اوج خود بازگرداند. آنها همچنین با تغییراتی در قوانین روادید در پی تسهیل اقامت سرمایه‌گذاران خارجی و نیز توسعه گردشگری در این کشور هستند. عربستان به دلیل وجود شهرهای مکه مکرمه و مدینه منوره، مهم‌ترین شهرهای زیارتی مسلمانان جهان، درآمد خوبی از گردشگری مذهبی دارد اما مقامات کشور قصد کرده‌اند با آسان‌تر کردن صدور روادید گردشگرانی غیر از زائران خانه خدا و مسجد پیامبر اسلام را نیز به این کشور بیاورند. کمتر کسی است که بداند در کشوری مانند عربستان که از اساس به دلیل گردشگری مذهبی شناخته می‌شود جاذبه‌های گردشگری دیگری مانند نقاط بکر برای غواصی و آثار باستانی نیز وجود دارد. برای عربستانی‌ها راه دادن گردشگران غیرمسلمان تاکنون کار سختی بوده اما حالا ولیعهد جوان یکی از اهداف خود در چشم‌انداز ۲۰۳۰ این کشور را تسهیل ورود گردشگران از سراسر دنیا به این کشور قرار داده است. سعودی‌ها تصمیم گرفته‌اند روادید گردشگران مذهبی را به ویزای گردشگری و نه‌تنها زیارتی تبدیل کنند تا مسافران محدود به شهرهای جده، مکه و مدینه نباشند و بتوانند به شهرهای دیگر عربستان نیز بروند. چشم‌انداز ۲۰۳۰ در عربستان اگرچه اهداف بلندپروازانه زیادی دارد اما پرسش‌هایی اساسی درباره آن نیز مطرح است. کارشناسان درباره این سند از واژه‌های گنگ و مبهمی استفاده می‌کنند. در این سند به اهدافی اشاره شده اما درباره چگونگی رسیدن به برخی از این اهداف هیچ صحبتی نشده است. بیشتر این هدف‌ها، آرمان‌های گل‌درشت این کشور برای رسیدن به اقتصاد غیرنفتی هستند. برای نمونه سرمایه‌گذاری خارجی که یکی از اهداف مهم عربستان در راستای رهایی از اقتصاد نفتی و نوشتن این چشم‌انداز بوده یکی از ابهامات است. در چند سال گذشته سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور روندی نزولی داشته است. در سال ۲۰۱۶ میلادی (۹۵-۹۴) جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این کشور در مقایسه با سال پیش از آن ۵/۸ درصد کاهش یافت و به ۴۵/۷ میلیارد دلار یعنی کمترین میزان از سال ۲۰۱۴ میلادی (۹۳-۹۲) رسید. با توجه به این آمار و ارقام باید دید سعودی‌ها چگونه می‌خواهند تا ۱۳ سال دیگر به این هدف مهم برسند. سعودی‌ها همچنین از حقوق و مزایای مشاغل دولتی کم کردند تا بتوانند کسری بودجه خود را جبران کرده و حتی تصمیم به اخراج تمامی کارگران غیربومی از این کشور تا چند سال آینده گرفتند. تمام این اقدامات برای این است که عربستان بتواند اقتصاد آسیب‌دیده‌اش را ترمیم کرده و از وابستگی شدید به نفت برهاند. باید منتظر ماند و دید کاخ‌نشینان ریاض تا چه حد در رسیدن به این هدف بزرگ و جاه‌طلبانه موفق خواهند بود. منابع: independent - Reuters arabnews - alarabiya