دریا اقتصاد را نجات می‌دهد

 تعریف اقتصاد دریامحور که در ادبیات جهانی عموما با عنوان اقتصاد آبی یا Blue Economy از آن یاد می‌شود، استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی اعم از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی تعریف می‌گردد. بنابراین، حوزه اقتصاد دریا فراتر از مواردی از قبیل شیلات و گردشگری دریایی است و مستلزم ظهور و حمایت از صنایع مرتبط با آب و دریا و ازجمله حمل‌ونقل دریایی، گردشگری دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر، آبزی پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست هواشناسی و معدنکاری دریایی است. صمت در این گزارش با توجه به اهمیت اقتصاد دریا به اقدامات ایدرو در حوزه تقویت این مزیت بالقوه در اقتصاد ایران پرداخته است.

نیاز به سرمایه‌گذاری ۳۴ میلیارد دلاری

کشور ما در بخش صنایع دریایی دارای توانمندی و ظرفیت‌های زیادی است و در این راستا سند راهبردی صنایع دریایی کشور تدوین‌شده است. همچنین روند موجود و گذشته حاکی از آن است که برای حفظ صنایع دریایی نیاز به سالانه ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این صنعت داریم. به این ترتیب در ۱۰ سال آینده معادل ۳۴ میلیارد دلار نیاز به سرمایه‌گذاری در صنایع دریایی پیش‌بینی می‌شود.

توجه به ظرفیت‌های توسعه اقتصاد دریا

عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در بازدید از غرفه ایدرو در ششمین نمایشگاه حمل‌ونقل، لجستیک و صنایع وابسته گفت: با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ایران اهمیت مقوله لجستیک دوچندان است و بخش خصوصی می‌تواند در این حوزه فعال‌تر عمل کند. منصور آرامی با بیان اینکه استفاده از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند به افزایش بهره‌وری و سرعت کار در حوزه حمل‌ونقل کمک کند، تصریح کرد: ما تاکنون در استفاده از تکنولوژی‌های روز در این حوزه ضعیف عمل کرده‌ایم و بایستی به سمت هوشمند شدن و حمل‌ونقل ترکیبی حرکت کنیم. رئیس فراکسیون اقتصاد دریا محور مجلس شورای اسلامی با اشاره به ظرفیت‌های توسعه اقتصاد دریا به ویژه بحث ایجاد اشتغال در کشور گفت: مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) ظرفیت بسیاری در صنایع دریایی کشور دارد که متاسفانه این امکان و ظرفیت به درستی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. آرامی افزود: اگر سفارش کشتی‌سازی به ایزوایکو داده شود، کمک بسیاری به بحث اشتغال‌زایی در منطقه جنوب کشور می‌شود. نماینده مردم بندرعباس با اشاره به تجربه کشورهای توسعه یافته درباره اقتصاد دریا گفت: باید بتوانیم توجه بیشتری را به اقتصاد دریامحور در برنامه هفتم توسعه باشیم تا در نتیجه آن اقتصاد دریا و اقتصاد ملی به تراز مطلوب برسد.  سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و ۴ شرکت تابعه تحت پوشش از جمله ایزوایکو، مجتمع صنعتی اسفراین، شرکت ره نورد و سازمان مدیریت صنعتی در ششمین نمایشگاه حمل‌ونقل، لجستیک و صنایع وابسته حضور دارد.

در اقتصاد دریا محور عقب هستیم

چندی پیش نیز اعضای کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با همراهی رضا مدرس معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری هرمزگان و حضور نبوی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و مدیرعامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) از مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) بازدید به عمل آوردند. احمد دنیامالی، عضو کمیسیون عمران مجلس در حاشیه این بازدید اظهار کرد: یکی از امیدواری‌های ما این است که صنایع دریایی و کشتی‌سازی رونق بیشتری پیدا کند، درحال‌حاضر جمهوری اسلامی در حوزه نفتکش جزو ۱۰ کشور و در کشتیرانی جزو ۲۰ کشور اول دنیا بوده و در لیست سفید سازمان جهانی دریانوردی قرار گرفته‌ایم.  وی افزود: در مجتمع کشتی‌سازی بندرعباس حدود ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شده است از این رو بایستی به مانند بنگاه‌های پیشرفته دنیا بازگشت سرمایه هم متناسب با سرمایه‌گذاری انجام شده محقق شود. عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: علی‌رغم توصیه‌های مکرری که مقام معظم رهبری داشتند در اقتصاد دریا محور عقب هستیم، در این حوزه در سواحل جنوبی و سواحل دریایی خزر با مشکلاتی روبه‌رو هستیم.دنیامالی تصریح‌کرد: کمیسیون عمران مجلس در نظر دارد برای برنامه هفتم توسعه از نظرات کارشناسان و صاحب‌نظران استفاده کند و برای این مهم بازدیدهایی از مراکز و صنایع مهم انجام می‌شود. اکثر شهرهای توسعه یافته عمدتا در کنار سواحل یا دریاها واقع شده‌اند و این درحالی است که ما با وجود داشتن موقعیت ویژه و ممتاز دریایی، عمده شهرهای صنعتی خودمان را در مناطق مرکزی یا کویر دایر کرده‌ایم. بر لزوم توسعه اقتصاد دریاپایه در برنامه ششم توسعه و بودجه‌های سالانه تاکیده شده و به اعتقاد کارشناسان، اگر قصد داریم اقتصادمان را از نفت نجات دهیم، یکی از راه‌ها استفاده بهینه از مواهب دریا در شمال و جنوب کشور است که متاسفانه طی سالیان متمادی این مهم مغفول مانده است.

دریا و صنایع دریایی به‌دلیل مزایای فراوان نه‌تنها برای ایران، بلکه برای سایر کشورهای جهان نیز از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. ایران در دو ضلع شمالی و جنوبی شامل دریاچه خزر در شمال و خلیج‌فارس، دریای عمان و تنگه هرمز در جنوب درمجموع حدود ۵۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد و به آب‌های آزاد متصل است و این ظرفیت و مزیت کم نظیری برای توسعه و پیشرفت به شمار می‌رود، با این حال سهم اقتصاد دریا در کل اقتصاد کشور ما ناچیز است.

 جایگاه صنایع دریایی در اقتصاد ایران

دریا منبعی سرشار از مواهب الهی است که بهره‌مندی از منافع آن مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، عزم ملی و همه جانبه دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط با آن خواهد بود. ایران با داشتن حدود ۵۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی و قرار گرفتن در کنار خلیج‌فارس، دریای عمان و دریای مازندران یک کشور دریایی محسوب می‌شود.به گزارش ایدرو نیوز، ایران با سابقه حضور تاریخی در عرصه دریا، توانمندی‌های فنی و سرمایه غنی انسانی، می‌تواند اساس اقتدار اقتصادی، سیاسی و نظامی خود را بر پایه توسعه دریایی بنا کند. موقعیت ژئوپلیتیک، منابع غنی انرژی، نقش آفرینی به عنوان کریدور شمال جنوب در منطقه جنوب غرب آسیا، دسترسی به آب‌های آزاد و اشتغال‌زایی بالا، تنها بخشی از ظرفیت‌هایی است که به واسطه دریا در اختیار ایران قرار دارد. همچنین صنایع دریایی به عنوان یکی از راهبردی‌ترین حوزه‌های صنعتی کشور است که توجه به این صنعت موجبات رشد و توسعه اقتصاد کشور را فراهم می‌سازد. اهمیت دریا و نقش آن در اقتصاد و زندگی امروز انکارناپذیر است. منافع کشورهای صاحب دریا ارتباطی مستقیم با نیازمندی‌ها، توانایی‌ها و فرهنگ آنها دارد و درواقع سیاست دریایی آن کشورها براساس این مشخصات تدوین می‌شود. این سیاست‌ها در قالب راهبرد دریایی کشورها تبیین می‌شود و اهداف اقتصادی، سیاسی و نظامی را به دنبال دارد.  دستیابی به هریک از اهداف مذکور به میزان به کارگیری صحیح و موثر نیروی انسانی، ابزار و تجهیزات و زیرساخت‌های قانونی بستگی دارد. جایگاه صنایع دریایی در اسناد بالادستی با توجه به ابلاغ مقام معظم رهبری درخصوص سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه به وضوح نقش اقتصاد دریامحور در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی قابل مشاهده است. بندهای مرتبط با لزوم توجه به مقوله دریا در سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه به عنوان نسخه اجرایی اقتصاد مقاومتی عمدتا شامل موارد زیر است:

بند ۱۹ تقسیم کار و تعیین نقش ملی در مناطق، استان‌ها، نواحی و سواحل و جزایر کشور با رعایت الزامات آن در چارچوب سیاست‌های کلی مربوط، به منظور افزایش تولید ثروت ملی و حمایت دولت از سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه یافته و روستایی.

بند ۲۱ توسعه اقتصاد دریایی جنوب کشور در محور چابهار خرمشهر با تاکید بر سواحل مکران.

بند ۲۳ توسعه بازارهای دریایی و ایجاد مناطق مهم اقتصادی در زمینه‌های دارای مزیت.

بند ۲۸ اولویت دادن به حوزه‌های راهبردی صنعتی از قبیل صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، حمل‌ونقل، مواد پیشرفته، ساختمان، فناوری اطلاعات و ارتباطات، هوافضا، دریا، آب و کشاورزی و افزایش ضریب نفوذ فناوری‌های پیشرفته در آنها.

سخن پایانی

دریا نیز از جمله مواهب طبیعی است که مزایای زیادی را در دل خود جای داده است. از جمله این مزایا این است که از زیر دریا منابعی مثل نفت، گاز و حتی معدن می‌توان استخراج کرد و کف دریا به‌دلیل داشتن آبزیان دارای منابع سرشار غذایی است و همچنین از روی دریا یا آب برای رفت‌وآمد شناور، حمل‌ونقل بار و مسافر استفاده می‌شود. این مزیت‌ها به دولت‌ها این امکان را می‌دهد که در هر زمانی بخواهند از آن برای بهره‌برداری کنند، کما اینکه بسیاری از این کشورها بخش زیادی از درآمدشان از همین دریاست و اقتصاد آنها براین مبنا استوار است و به‌نوعی وابستگی شدید به این بخش دارند. درحال‌حاضر دو سوم جمعیت جهان در حاشیه دریا زندگی می‌کنند که این امر از جایگاه مهم اقتصاد دریامحور حکایت دارد با این همه اقتصاد دریا محور آنچنان که شایسته است، توسعه نیافته است. بنابراین شناساندن دریا و حمل‌ونقل دریایی به نسل امروزی فرآیند مهم و چالش‌برانگیزی است که نیازمند کار کارشناسی دقیق است.