اقتصاد بی‌وزنی یا دانش‌بنیان
دکتر روزبه مفیدیان - مشاور ارشد بنیاد نخبگان مازندران
اقتصاد بر پایه دانش یا اقتصاد دانش‌بنیان را با تعاریف مختلفی بیان می‌کنند ولی به صورت کلی به روشی از تولید که برای خلق ثروت از روش دانشی استفاده گردد و سرمایه‌های به کار گرفته شده در صنایع با محوریت علم و فناوری باشد را اقتصاد دانش‌بنیان می‌نامند و در این نوع اقتصاد، کلید اصلی رشد اقتصادی، مبتنی بر دانش و علم و فناوری است. در واقع در این تعریف اعتماد بیشتر بر پایه علم استوار است تا حضور فیزیکی.
در مدلهای سنتی فعالیت اقتصادی شامل عوامل اصلی تولید، زمین، نیروی کار، سرمایه و کارآفرینی است. اقتصاد دانش‌بنیان برای گسترش دامنه نیروی کار از تولید کالاها در خط مونتاژ تا انعطاف‌پذیری بیشتر در طراحی، ساخت و اجرای ایده‌های تجاری مهم موثر است.
برای درک صحیح تر اقتصاد دانش محور و تمایزهای اساسی آن با دیگر عناوین اقتصادی باید از زیرساخت‌های تولید در آنها بهره برد. طبیعتا تحقق و شکل‌گیری اقتصاد دانش‌بنیان در عصر پرشتاب کنونی که کارآفرینی مبتنی بر فناوری و به دنبال آن کسب و کارهای دانش‌بنیان موتور رشد اقتصادی محسوب می‌شود، به اشتغال پایدار فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها کمک بسزایی خواهد کرد. در این حوزه اقتصاد، نوآوران، صاحبان فکر و طراحان کسب و کار دانش‌بنیان، سرمایه‌های اصلی، موضوع فن‌آفرینی محسوب می‌شوند تا با ایجاد شرکت دانش‌بنیان سهم قابل توجهی در توسعه صنایع با فناوری‌های برتر و ایجاد اشتغال برای دانش‌آموختگان دانشگاهی فراهم کنند.
محور اصلی تولید در اقتصاد دانش‌بنیان بر پایه دانش، فناوری، مهارت و یادگیری است. در اقتصاد نوع صنعتی مواد خام اولیه و انرژی شامل برق، منابع آبی و گاز و در اقتصاد از نوع کشاورزی زمین‌های زراعتی، شرایط آب و هوایی منطقه و … جزو زیرساخت و محورهای اصلی تولید محسوب می‌شوند که در مقایسه با اقتصاد دانش‌بنیان ارزش افزوده بسیار کمتری ایجاد می‌کنند.
بر اساس تحقیق بانک جهانی میزان برگشت سرمایه در بخش کشاورزی ۳۰ درصد، در بخش صنعتی بیش از ۵۰ درصد و در بخش خدماتی که زیربنای کسب و کارهای دانش‌بنیان به شمار می‌رود در حدود ۱۰۰ درصد گزارش شده است.
اعضای کمیسیون اقتصادی مجمع همکاری‌های اقتصادی آسیا_اقیانوسیه برای تعریف اقتصاد دانش‌بنیان بر این باورند که تولید، توزیع و کاربرد دانش، عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال در همه صنایع می‌باشد. به زبان ساده تر آن دسته از صنایعی که سرمایه گذاری‌های کلانی در زمینه نوآوری و اختراعات نوین دارند را صنایع دانش‌بنیان می‌نامند. علی رغم باور عموم، در اقتصاد دانش‌بنیان تنها از فناوری‌های مدرن و سطح بالا استفاده نمی‌شود و با در نظر گرفتن نیازهای صنعت و کسب و کار، از علم و دانش در جهت رسیدن به هدف‌های جوامع استفاده می‌کنند.
نمودهای اقتصاد دانش‌بنیان
در سال‌های اخیر با انتخاب شعارهای کسب و کار محور در راستای اهداف اقتصادی دولت، و در ادمه نامگذاری سال‌های تولید و حمایت از کالاهای ملی انتظار می‌رود با تکیه بر اقتصاد دانش‌بنیان به سوی جهش تولید و پررنگ تر شدن هرچه بیشتر سهم تولید و توسعه در سایه حمایت از محصول داخلی انجام گیرد.
در همین راستا توسعه فن بازار ها، حمایت از تولیدات دانش‌بنیان، رشد کارآفرینی مبتنی بر شبکه علمی، سرمایه‌گذاری در بخش استارتاپ‌ها و مراکز نوآوری و علمی پژوهشی می‌تواند زمینه ساز ارتقای اقتصادی علمی کشور در آینده نزدیک باشد. شرکت‌های دانش محور و موسسات غیردواتی نظیر ان جی او‌های علمی-اقتصادی و بعضا اجتماعی، که ماده خام آنها برای پیشرفت اقتصادی و افزایش سرمایه، دانش می‌باشد برای نیل به اهداف متمرکز نیازمند تولید محصول بیشتر و با ارزش افزوده بالاتر هستند.
بنابراین با توجه به اهمیت و ارزش سرمایه‌های اقتصادی و منابع زیرزمینی مثل نفت و گاز و... سرمایه‌های اصلی یک کشور اقتصاد دانش‌بنیان و دارا بودن جوانان مستعد، نخبه و تاثیرگذار در یک جامعه است.
موضوعاتی از جمله لزوم تجاری‌سازی فعالیت‌های پژوهش و توسعه، سیاستگذاری منطقه‌ای و بین منطقه‌ای توسعه دانش‌بنیان، توسعه زیرساخت و خدمات دولت الکترونیک و غیره، از کاستی‌ها و کمبودهای سیاست‌های کنونی توسعه دانش‌بنیان در کشور هستند.
ارسال نظر