ضربه معکوس تهران به غرب؛ پدافند اقتصادی ایران با میلیاردها دلار فعال شد

گسترش نیوز: در حالی که بادهای سرد تحریم‌های بین‌المللی بار دیگر بر اقتصاد ایران می‌وزد، تهران با یک استراتژی هوشمندانه و جسورانه، پدافند اقتصادی خود را فعال کرده است. اوایل مهرماه ۱۴۰۴، سه کشور اروپایی – بریتانیا، فرانسه و آلمان  – مکانیسم ماشه را فعال کردند، مکانیسمی که بخشی از توافق برجام است و منجر به بازگردانی تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد شد. این اقدام، که در ۶ شهریور ۱۴۰۴ آغاز شد و دقیقا سی روز بعد  اجرایی گردید، به عنوان تلاشی برای مهار برنامه هسته‌ای ایران توصیف شده است، اما کارشناسان، آن را ادامه جنگ اقتصادی غرب علیه تهران می‌دانند. با این حال، ایران نه تنها تسلیم نشده، بلکه با جذب ۱۱.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی از کشورهایی مانند چین، روسیه، امارات متحده عربی، ترکیه، افغانستان و هند، یک ضربه دقیق به قلب این جنگ اقتصادی وارد کرده است. این موفقیت، در شرایطی که غرب بر طبل ناسازگاری می‌کوبد، نشان‌دهنده چرخش استراتژیک ایران به سمت شرق و جنوب جهانی است؛  چرخشی که می‌تواند الگویی برای کشورهای در حال توسعه در برابر فشارهای ناجوانمردانه آمریکا باشد.

شرکا به ایران  چراغ سبز دادند

در هفت ماهه نخست سال ۱۴۰۴، هیئت سرمایه‌گذاری خارجی ایران ۲۵۷ طرح سرمایه‌گذاری را به ارزش تقریبی ۱۱.۵ میلیارد دلار تصویب کرده است. این طرح‌ها عمدتاً از سوی سرمایه‌گذاران چینی، روسی، اماراتی و ترکیه‌ای ارائه شده‌اند و همه آنها تأیید شده‌اند. این رقم، که نسبت به سال‌های گذشته رشد چشمگیری نشان می‌دهد،  بسیاری از کارشناسان اقتصادی این اتفاق را   نمادی از اعتماد فزاینده شرکای شرقی به پتانسیل اقتصادی ایران میدانند. برای مثال، چین به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران، سرمایه‌گذاری‌های خود را در بخش‌های انرژی، زیرساخت و فناوری متمرکز کرده است، در حالی که روسیه بر همکاری‌های نظامی-اقتصادی تأکید دارد. امارات و ترکیه نیز، با وجود رقابت‌های منطقه‌ای، فرصت‌های سودآور در بازار ایران را از دست نداده‌اند. این تنوع جغرافیایی سرمایه‌گذاران، ریسک وابستگی به یک بلوک را کاهش می‌دهد و ایران را به عنوان هابی برای تجارت آسیایی-خاورمیانه‌ای معرفی می‌کند.

فراتر از جذب سرمایه، آمار تجارت خارجی ایران نیز روایتی از موفقیت اقتصادی را بازگو می‌کند. به گفته‌ی فرود عسگری، رئیس‌کل گمرک ایران، در شش‌ماهه نخست سال جاری، حجم تجارت خارجی کشور به ۵۴ میلیارد و ۳۱۱ میلیون دلار رسیده است. از این میزان، ۲۵ میلیارد و ۹۴۴ میلیون دلار مربوط به صادرات غیرنفتی با وزنی معادل ۷۴ میلیون و ۹۹۷ هزار تن بوده و ۱۸ میلیون و ۷۵۷ هزار تن کالا نیز وارد کشور شده است.

مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نکات قابل‌توجهی را آشکار می‌کند؛  وزن صادرات غیرنفتی ۶ درصد رشد داشته، هرچند ارزش دلاری آن تقریباً ثابت مانده است. در مقابل، واردات از نظر وزنی ۲ درصد افزایش اما از لحاظ ارزشی ۱۵ درصد کاهش یافته است. این روند نشان می‌دهد که دولت در مسیر مدیریت هوشمند منابع ارزی و جهت‌دهی هدفمند واردات گام برداشته است.

ایران اکنون با بیش از ۱۰۰ کشور در حال تجارت است؛ گستردگی‌ای که خود گواهی بر موفقیت دیپلماسی اقتصادی و تلاش برای خنثی‌سازی اثرات مکانیسم ماشه محسوب می‌شود.

پایداری در بخش نفت؛ قلب تپنده اقتصاد ایران

در بخش نفت، که همچنان محور اصلی اقتصاد کشور است، تاب‌آوری چشمگیری مشاهده می‌شود. با وجود تحریم‌ها، تولید نفت ایران در اوت ۲۰۲۵ به حدود ۳.۱۵ میلیون بشکه در روز رسید — بالاترین سطح از سال ۲۰۱۸ تاکنون. صادرات نیز به بیش از ۱.۸۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.

ایران با استفاده از تخفیف‌های قیمتی تا ۸ دلار در هر بشکه، انتقال کشتی‌به‌کشتی و خاموش کردن ردیاب‌های نفتکش‌ها توانسته مسیر صادرات خود را باز نگه دارد. حتی با فعال‌سازی مکانیسم ماشه و تمرکز تحریم‌های جدید بر بخش‌های مالی و دریایی، انتظار نمی‌رود صادرات نفت ایران کمتر از ۱.۵ تا ۱.۸ میلیون بشکه در روز شود؛ هرچند هزینه‌های جانبی حمل و بیمه افزایش خواهد یافت.

اقتصاد ایران در مسیر تاب‌آوری

فعال‌سازی مجدد مکانیسم ماشه نه‌تنها اقتصاد ایران را متوقف نکرد، بلکه فرصتی برای تقویت روابط شرقی و بازآرایی استراتژیک اقتصاد فراهم ساخت. با ۱۱.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید و ۵۴ میلیارد دلار تجارت خارجی، ایران نشان داد که می‌تواند در جنگ اقتصادی نیز ابتکار عمل را حفظ کند.

درس بزرگ این دوره روشن است؛ در نظم نوین چندقطبی جهان، وابستگی به غرب پایان یافته و شرق، کلید بقا و رشد اقتصادی است. اگر دولت بتواند مسیر اصلاحات داخلی را با شفافیت، کاهش رانت و انضباط مالی ادامه دهد، نه‌تنها فشارها را پشت سر خواهد گذاشت، بلکه از دل تحریم‌ها نیز اقتصادی مقاوم‌تر و کارآمدتر پدید خواهد آورد.