روسیه تمام قد پشت ایران ایستاد

ایران از یک سو می‌تواند به عنوان پل ارتباطی میان کشورهای آسیای میانه، قفقاز، روسیه و حتی چین با آب‌های آزاد ایفای نقش کند، و از سوی دیگر با توسعه بنادر جنوبی خود به ویژه بندر چابهار و بندر شهید رجایی، قدرت ترانزیتی خود را برای صدور کالاهای داخلی و واردات مواد مورد نیاز افزایش دهد. چنین موقعیتی اگر به‌درستی مدیریت و تقویت شود، نه‌فقط در حوزه اقتصاد ملی تحولی جدی ایجاد می‌کند، بلکه جایگاه ژئوپلیتیکی ایران را نیز ارتقاء خواهد داد.

حمل‌ونقل دریایی در کنار مزیت اقتصادی – از جمله صرفه‌جویی در هزینه و توانایی جابه‌جایی حجم بالای کالا – مزایای امنیتی و دیپلماتیکی نیز برای ایران به همراه دارد. تسلط بیشتر بر مسیرهای دریایی، به‌ویژه در تنگه هرمز به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین گلوگاه‌های انرژی جهان، برگ برنده‌ای مهم برای تهران در تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی محسوب می‌شود.

در این میان، همکاری با قدرت‌های بزرگ دریایی همچون روسیه می‌تواند مسیر توسعه دریایی ایران را هموارتر سازد. روسیه، که خود در پی کاهش وابستگی به مسیرهای سنتی تجاری و گسترش نفوذ دریایی در منطقه است، در سال‌های اخیر نگاه ویژه‌ای به همکاری‌های بندری، کشتیرانی و حمل‌ونقل با ایران داشته است. این همکاری‌ها، به‌ویژه از طریق پروژه‌های بزرگی مانند کریدور شمال–جنوب، می‌تواند نه‌تنها به افزایش درآمدهای ترانزیتی ایران کمک کند، بلکه وابستگی ایران به مسیرهای غربی را کاهش داده و در دوران تحریم، امکان تنفس اقتصادی بیشتری فراهم آورد.

همکاری ایران و روسیه در این عرصه، تنها در حد توافق‌های اقتصادی باقی نمی‌ماند؛ بلکه واجد ابعاد ژئواستراتژیک نیز هست. هر دو کشور در پی ساختن نظمی چندقطبی در عرصه جهانی هستند و توسعه حمل‌ونقل دریایی می‌تواند به پیوند اقتصادی این اهداف با واقعیت‌های میدانی کمک کند. برای روسیه، دسترسی به آب‌های گرم جنوب از طریق ایران یک رؤیای دیرینه بوده که امروز با ابزار دیپلماسی و منافع مشترک، بیش از هر زمان دیگری در دسترس قرار گرفته است.

در نهایت، ایران اگر بتواند از ظرفیت‌های دریایی خود استفاده هوشمندانه‌تری داشته باشد، ضمن کاستن از فشار تحریم‌ها و انزوا، می‌تواند به یکی از بازیگران کلیدی در نظم جدید اقتصادی اوراسیا تبدیل شود. اما این مسیر مستلزم سرمایه‌گذاری، اصلاح ساختارهای اداری و بندری، و استفاده از همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله با کشورهایی نظیر روسیه است.

تایید توافق نهایی بین دو کشور

معاون وزیر حمل و نقل روسیه در گفتگوی تلفنی با مدیرعامل سازمان بنادر ایران، دو طرف بر توسعه همکاری‌ حمل و نقل دریایی و برای برگزاری نشست مشترک در بندر ماخاچ‌کالا توافق کردند.

«سعید رسولی» معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی و «دیمیتری آزبروف» معاون وزیر حمل و نقل روسیه، در یک گفتگوی تلفنی توافق کردند به منظور عملیاتی شدن تشکیل کنسرسیوم حمل و نقل دریایی ایران - روسیه، طی دو ماه آینده در بندر ماخاچ قلعه روسیه، نشستی مشترک با حضور مدیران سازمان بنادر و دریانوردی ایران با همراهی بخش غیردولتی و مدیران وزارت حمل و نقل و آژانس حمل و نقل دریایی فدراسیون روسیه و بخش غیر دولتی روسیه، برگزار کنند.

در این گفتگو، طرفین با هدف توسعه همکاری‌های حمل و نقلی و افزایش حجم حمل و نقل دریایی کالا بین روسیه و ایران، بر اساس مفاد برنامه اقدام مشترک توسعه همکاری‌های حمل و نقلی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در سال ۲۰۲۵ که در ۱۸ فوریه ۲۰۲۵ توسط وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران و وزیر حمل و نقل فدراسیون روسیه در تهران به امضا رسید و همچنین مصوبات آخرین نشست کمیسیون مشترک ایران و روسیه که چندی پیش در شهر مسکو برگزار شد، توافق کردند به منظور عملیاتی شدن تشکیل کنسرسیوم حمل و نقل دریایی ایران - روسیه، ظرف دو ماه آینده در بندر ماخاچ قلعه روسیه، نشستی مشترک با حضور مدیران سازمان بنادر و دریانوردی ایران با همراهی بخش غیردولتی و مدیران وزارت حمل و نقل و آژانس حمل و نقل دریایی فدراسیون روسیه و بخش غیر دولتی روسیه برگزار کنند.

بنا براین گزارش، سعید رسولی مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در این گفتگوی تلفنی با اشاره به اهمیت و ضرورت افزایش حمل و نقل و ترانزیت ترکیبی از مسیر خزر با توجه بر اهتمام تهران و مسکو برای رونق بخشیدن به کریدور شمال- جنوب، بر تسهیل و روان‌سازی حمل و نقل از همه مسیرهای موجود در گذر شمال- جنوب، بویژه فعال سازی حمل و نقل در خزر و بخصوص حمل و نقل کانتینری از طریق بنادر شمالی ایران و بنادر روسیه تاکید کرد.

وی ضمن تشکر از همکاری‌های طرف روس در تدوین و امضا نقشه راه توسعه همکاری‌های حمل و نقلی ایران - روسیه برای سال ٢٠٢٥ که به‌تازگی به امضا رسیده است، تشکیل و شروع هر چه سریع‌تر فعالیت کنسرسیوم حمل و نقل دریایی ایران - روسیه با حضور بخش غیر دولتی دو طرف که در رونق بخشیدن به حمل و نقل و ترانزیت در خزر کارگشا هستند، را خواستار شد.

مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی تاکید کرد: برای هم‌افزایی و توسعه همکاری‌های دریایی و دریانوردی با روسیه، به دنبال تسریع در اجرای برنامه اقدام مشترک هستیم.

معاون وزیر راه و شهرسازی با اعلام اینکه استفاده حداکثری از ظرفیت‌های لجستیکی و ترانزیتی در دریای خزر و توسعه همکاری‌های تجاری، خواست مقامات عالی دو کشور ایران و روسیه است، افزود: یکسان‌سازی تعرفه‌های بندری، بهبود رویه‌های گمرکی، تسهیل حمل و نقل ترکیبی از مسیر خزر و توسعه حمل و نقل کانتینری از بنادر دو کشور نیاز به افزایش همکاری‌های میدانی، عملیاتی و تنگاتنگ دو طرف دارد و این مهم با حمایت حداکثری از حضور بخش غیر دولتی دو طرف و تشکیل کنسرسیوم که ابتکار و پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران در نشست اخیر کشورهای حاشیه خزر بود وبا برطرف کردن موانع موجود و پیش روی شرکت‌ها و فعالان غیر دولتی علاقمند و فعال به استفاده از ظرفیت خزر، می‌تواند نتایج زودبازده و ماندگاری را به وجود بیاورد.

رسولی خاطرنشان کرد: سازمان بنادر و دریانوردی در این نشست تخصصی به منظور دست‌یابی به نقشه راه جامع دریایی و برنامه اقدام مشترک در حمل و نقل دریایی آمادگی کامل دارد.

روسیه: برای تسهیل تردد کشتی‌ها از بنادر در خزر آماده‌ایم

همچنین، معاون وزیر حمل و نقل روسیه نیز در این گفت‌وگوی تلفنی با بیان اینکه برای کاهش مشکلات حمل و نقل دریایی در خزر و تسهیل ورود و خروج کشتی‌ها از بنادر آمادگی داریم، تاکید کرد: مشکلات نوبت‌دهی کشتی‌ها و تخلیه کالاهای خاص و فسادپذیر از مواردی است که باید به سرعت برای رفع آن‌ها اقدام کنیم.

دیمیتری آزبروف بیان کرد: وزارت حمل و نقل روسیه با استقبال از پیشنهادات سازنده طرف ایرانی، به دنبال توافق جامع و کامل با ایران در زمینه‌های مختلف دریایی و بندری است