امارات راه بارورسازی ابرها را به ایران نشان داد
امارات، سرزمینی که سال‌ها از بی‌آبی رنج برده، حالا زیر باران‌های سیل‌آسا به یک معضل تازه رسیده است. باران‌هایی که هم زندگی می‌بخشند و هم ویرانی به بار می‌آورند، چالش‌های زیرساختی و منابع آب این کشور ثروتمند را آشکار کرده‌اند.
امارات متحده عربی، کشوری بیابانی که با تکیه بر ثروت و نوآوری، آسمان‌خراش‌ها را از دل شن‌ها بیرون کشیده، اکنون با معمای پیچیده‌ای روبرو است. در این سرزمین خشک، باران میتواند هم مایه حیات و هم منبع فاجعه باشد. در حالی که سال‌ها کمبود بارش چالشی بزرگ برای رشد جمعیت و اقتصاد این کشور بوده، بارش‌های ناگهانی و سیل‌آسای اخیر، چهره‌ای متفاوت از این موهبت طبیعی را به نمایش گذاشته است.
در سرزمینی که سال‌هاست با بی‌آبی و گرمای طاقت‌فرسا دست‌وپنجه نرم می‌کند، باران هم میتواند نوید زندگی باشد و هم هشداری برای فاجعه. امارات متحده عربی، کشوری بیابانی در قلب خلیج فارس، طی دهه‌های اخیر به‌واسطه توسعه شهری و اقتصادی خیره‌کننده، جمعیتی نزدیک به ۱۰ میلیون نفر را در خود جای داده است. اما همین رشد، عطش پایان‌ناپذیری برای آب ایجاد کرده که حالا با پدیده بارش‌های غیرمنتظره و سیل‌های ناگهانی گره خورده است.
بارانی که با شگفتی و هراس می‌آید
در آخر هفته اخیر، ابرهای تیره ناگهان بر فراز کوه‌های شمالی امارات پدیدار شدند و مقابل آفتاب سوزان تابستان ایستادند. وزش باد شدید و خنکای موقت، نشانه‌ای از اتفاقی نادر بود: باران.
برای بسیاری از مردم محلی، باران حکم جشن دارد؛ همانند یک آتش‌بازی آسمانی که گرمای طاقت‌فرسا را می‌شکند. شهروندان سفیدپوش بومی به بیابان‌ها می‌روند و کارگران مهاجر، عمدتاً از هند و پاکستان، با دیدن باران به یاد خاطرات موسمی وطنشان می‌افتند. با این حال، این بارش‌ها برای امارات تنها یک موهبت نیست؛ بلکه تهدیدی جدی هم به حساب می‌آید.
عطش همیشگی در کشوری در حال رشد
رشد جمعیت در امارات بی‌سابقه بوده است. به‌عنوان مثال، شهر دبی که در سال ۱۹۸۰ تنها ۲۵۵ هزار نفر جمعیت داشت، امروز بیش از ۴ میلیون نفر را در خود جای داده است. این افزایش، فشار بی‌سابقه‌ای بر منابع آب وارد کرده است.
امارات با کمبود شدید بارش روبه‌روست؛ برخی مناطق آن سال‌ها بدون باران باقی می‌مانند. به همین دلیل، این کشور برای تأمین آب به بیش از ۷۰ کارخانه آب‌شیرین‌کن متکی است. در سال گذشته، تنها شرکت برق و آب دبی ۶۸۳.۷ میلیارد لیتر آب از طریق نمک‌زدایی تولید کرده است. با این حال، میزان مصرف نیز بسیار بالاست؛ بر اساس آمار رسمی، هر شهروند اماراتی روزانه حدود ۵۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند؛ یکی از بالاترین سرانه‌های جهان.
برای جبران کمبود منابع طبیعی، امارات به بارورسازی ابرها نیز روی آورده است؛ روشی که طی آن با پاشیدن مواد شیمیایی به داخل ابرها، احتمال بارش افزایش داده می‌شود. اهمیت آب در این کشور به‌قدری بالاست که شیخ محمد بن زاید، رهبر امارات، سال‌ها پیش تأکید کرد: «آب از نفت مهم‌تر است.»
سیل‌های ناگهانی؛ روی تاریک باران
اگرچه باران میتواند زندگی را به بیابان بازگرداند، اما تجربه‌های اخیر نشان داده که پیامدهای آن میتواند ویرانگر باشد. در آوریل ۲۰۲۴، بارندگی بی‌سابقه دبی را فلج کرد. در یک شبانه‌روز، ۱۴۲ میلی‌متر باران بارید؛ یعنی بیش از یک و نیم برابر بارندگی متوسط سالانه این شهر (۹۴.۷ میلی‌متر).
سیلاب ناگهانی خیابان‌های اصلی را مسدود کرد، خودروها را غرق کرد و زیرساخت‌های شهری را به چالش کشید. بر اساس برآوردها، خسارت‌های بیمه‌ای این رویداد حدود ۴ میلیارد دلار (۳.۴۲ میلیارد یورو) بود. پژوهشی از گروه بین‌المللی «World Weather Attribution» نشان داد که ۸۵ درصد جمعیت دبی و ۹۰ درصد زیرساخت‌های آن در برابر افزایش سطح دریا و تغییرات شدید آب‌وهوایی آسیب‌پذیرند.
شیخ محمد بن راشد، حاکم دبی، پس از این رویداد از اجرای یک طرح ۸ میلیارد دلاری (۶.۸ میلیارد یورو) برای ساخت سیستم عظیم زهکشی آب باران خبر داد؛ پروژه‌ای که ظرفیت زهکشی این شهر را ۷۰۰ درصد افزایش خواهد داد.
باران به مثابه خاطره و جشن
با وجود این تهدیدها، بارش باران همچنان در امارات با شور و شوق همراه است. بسیاری از کارگران مهاجر هندی، به‌ویژه از ایالت کرالا، با دیدن نخستین قطرات باران در کوه‌های حجر، به یاد دوران کودکی خود بازمی‌گردند. محمد سجاد کالیادان پویل، یک «هواشناس اینستاگرامی» در امارات، از جمله کسانی است که همراه دوستانش باران را تعقیب می‌کند. او می‌گوید: «وقتی قطرات باران به ما برخورد می‌کند، به دوران کودکی‌ام برمی‌گردم.»
امارات متحده عربی امروز در نقطه‌ای حساس از تاریخ اقلیمی خود ایستاده است. از یک سو، عطش بی‌پایان توسعه و افزایش جمعیت، این کشور را به یکی از پرمصرف‌ترین نقاط جهان از نظر منابع آب بدل کرده است. از سوی دیگر، باران‌های سیل‌آسا و تغییرات اقلیمی، زیرساخت‌های شهری و اقتصادی آن را تهدید می‌کند.
باران در امارات همچنان دو چهره دارد: موهبتی برای زندگی در بیابان و هشداری جدی برای آینده‌ای پرمخاطره. تصمیم‌گیری رهبران این کشور درباره مدیریت آب، بارورسازی ابرها و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، سرنوشت رابطه شکننده امارات با باران را رقم خواهد زد.
درس‌های امارات برای ایران
تجربه امارات در مدیریت بحران آب، میتواند برای ایران، کشوری با منابع آبی محدود و جمعیت رو به رشد، درس‌های مهمی داشته باشد. از یک سو، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های زهکشی و تصفیه آب، و از سوی دیگر نوآوری‌هایی مانند بارورسازی ابرها و بهره‌گیری از انرژی‌های نو، نمونه‌هایی از راهکارهای عملی برای مقابله با کم‌آبی هستند. ایران میتواند با الگوبرداری از این تجارب و توجه به برنامه‌ریزی جامع، حفاظت از سفره‌های زیرزمینی، مدیریت مصرف کشاورزی و شهری، و توسعه فناوری‌های تصفیه و بازیافت آب، از بحران‌های آینده پیشگیری کند و منابع محدود خود را به شکل پایدار مدیریت کند.
ایران سرزمینی پهناور است و میتواند از ای ن دستاورد بخوبی و بهینه تر از خودشان است فاده کند