سال آبی جاری با کم‌بارشی بی‌سابقه، ایران را با یکی از خشک‌ترین سال‌های خود مواجه کرده و ضرورت تأمین حق‌آبه کشور از رودخانه هیرمند بیش از پیش آشکار شده است. با وجود تعهد افغانستان به تحویل ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب به ایران، تنها حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب به چاه‌نیمه‌های کشور رسیده است؛ موضوعی که نشان‌دهنده نقض آشکار معاهده هیرمند است. محمد جوانبخت، معاون وزیر نیرو، تأکید کرد که پیگیری حق‌آبه ایران یک فرایند مستمر و جدی است و در سال آبی جدید تلاش‌ها برای احقاق حقوق کشور شدت خواهد گرفت، تا کابل ملزم به اجرای تعهدات بین‌المللی خود شود.

رود هیرمند برای ایران، به‌ویژه مردم سیستان، حکم شریان حیاتی را دارد. این رودخانه که سرچشمه آن در افغانستان قرار دارد، اصلی‌ترین منبع تأمین آب برای کشاورزی، شرب و زیست‌بوم در شمال استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود. در سال ۱۳۵۱، معاهده‌ای میان ایران و افغانستان به امضا رسید که مطابق آن، افغانستان موظف شد سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب به ایران تحویل دهد. این معاهده، حاصل مذاکرات چندجانبه و فنی بود و قرار بود به اختلافات دیرینه دو کشور درباره هیرمند پایان دهد.

طی روزهای اخیر ورود سیلاب غیرقابل مهار افغانستان به کشورمان و منطقه سیستان این تصور را پیش آورد که شاید اینبار افغانستان متعهد به وعده هایش باشد و آب را به گودزره منحرف نکند، اما بازهم علی‌رغم ادعای طالبان مبنی بر عدم انحراف آب از سدکمالخان به گودزره، تصاویر هوایی در روز ۱۲ اسفندماه خلاف این ادعا را ثابت کرد و طبق آخرین اطلاعات بدست آمده کماکان آب از سدکمالخان به سمت شوره زار گودزره درحال انحراف است و دوباره ثابت کرد که سیاست‌های اعلامی طالبان با سیاست‌های اعمالی آن‌ها دارای تناقض و تفاوت جدی است.

درحالی که بارها طالبان علت عدم رهاسازی حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند را خشکسالی و کاهش بارندگی اعلام کرده‌اند و در هفته‌های گذشته برای چندمین بار به مسئولین کشورمان قول دادند که دیگر آب را به گودزره منحرف نکنند اما بازهم خلاف وعده هایشان عمل کردند.

در روزهای اخیر مناقشه بین ایران و حکومت طالبان در افغانستان بر سر حق‌آبه شدت بیشتری پیدا کرده است؛ مناقشه‌ای که سابقه‌ای به وسعت چنددهه دارد و معلوم نیست شرایط فعلی، اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند یا به حل آن نزدیک‌تر خواهد کرد.

رئیس مجلس شورای اسلامی در واکنش نسبت به اقدام طالبان درباره حق آبه هیرمند، به نطق خود در صحن علنی مجلس اکتفا نکرد و در فضای مجازی نیز طی رشته توییتی به این موضوع پرداخت.

نماینده مردم زاهدان در مجلس با اشاره به بیانیه هیات حاکمه افغانستان نسبت به اظهارات آقای رئیسی در مورد حقابه ایران از هیرمند، گفت: ما مانند سایر کشورها اصلا دولت حاکم بر افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسیم.

رئیس اسبق سازمان محیط زیست گفت: تامین حق آبه و احیای هامون چه توسط رودخانه و چه سیلاب به نفع مردم منطقه و هر دو کشور است.

مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی وزارت نیرو با بیان اینکه متاسفانه در دو سال گذشته سال آبی ۱۳۹۹، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ در یکسال اول ۳۲ میلیون و در سال آبی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ بیست و هفت میلیون متر مکعب عملا آب به ایران وارد شد، گفت: یعنی فاصله معنی داری با حقابه دارد، امسال هشت ماه اول سال آبی جاری کمتر از یک میلیون مکعب آب دریافت کردیم و عملاً علی رغم اینکه آب پشت سد کجکی بارندگی و همه شرایط مناسب بوده ما عملا حقابه دریافت نکردیم.

بیانیه شب گذشته افغانستان در خصوص اظهارات رئیس جمهور ایران درباره حقابه ایران از هیرمند با واکنش انتقادی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روبرو شد.

سخنگوی امارت اسلامی اعلامیه طالبان در مورد اظهارت رئیس جمهور کشورمان درباره حقآبه هیرمند را منتشر کرد.

سخنگوی صنعت آب گفت: خوشبختانه با وجود وقوع سیل‌های وحشتناک، کمترین آسیب به زیرساخت‌های حوزه آب و برق وارد شده و هیچ کدام از سدهای کشور نشکستند.

حسین امیرعبداللهیان در مجلس درباره حق آبه ایران از هیرمند گفت: از هیئت حاکمه موقت افغانستان درباره حقابه ایران از هیرمند رضایت نداریم چراکه این هیئت می توانست بهتر از این عمل کند.

وزیر امور خارجه با اشاره به تشکیل کمیته مشترک بین وزارتخانه‌های خارجه، کشور و نیرو برای پیگیری تخصصی موضوعات مرتبط با رودخانه‌های مرزی و سدسازی در برخی کشورهای همسایه، گفت: در طول فعالیت دولت سیزدهم دیدارهای دو جانبه‌ای با ترکیه، عراق و افغانستان جهت پیگیری حق آبه های مرزی داشتیم.

رئیس کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس، گفت: وزیر امور خارجه برای ارائه گزارش اقدامات این وزارتخانه در راستای جلوگیری از سدسازی‌های ترکیه بر روی رودخانه‌های دجله، فرات و ارس هفته آینده در کمیسیون کشاورزی حاضر می‌شود.

جمعی از مردم شهرستانهای زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در شمال سیستان و بلوچستان نسبت به دریافت حق آبه رودخانه هیرمند تجمع اعتراض آمیزی در پایانه مرزی میلک نقطه صفر مرزی ایران و افغانستان برگزار کردند.

به دنبال تجمع غیر قانونی افرادی در پایانه مرزی «میلک»، معاونت امنیتی وزارت کشور اعلام کرد که موضوع حق آبه ایران از رود هیرمند، از مسیر مذاکره و گفت وگو با مسئولان افغانستانی در حال حل شدن است.

خطیب زاده با اشاره به اهمیت موضوع آب در منطقه اظهار کرد: سد ایلیسو در رود دجله است که به خلیج فارس می ریزد و همه کشورهای پایین دست از آن متاثر می شوند.

نخعی: صحبت های مطرح شده از جانب اشرف غنی درباره تهاتر نفت و آب دوستانه و منطقی نبود. ما همیشه به افغانستان به عنوان یک کشور دوست و برادر نگاه ویژه ای داشتیم. همواره نیز به دنبال برقراری آرامش و صلح در این کشور بودیم. تنها کسی که از مطرح کردن این موضوع ضرر کرد خود رییس جمهوری سابق افغانستان بود.

در پی مشکلات بی‌آبی در خوزستان، مردم با برگزاری تجمعاتی در برخی شهر‌ها خواستار رسیدگی به این مشکل و تامین حق‌آبه رودخانه‌ها شدند.